ვიეტნამური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Robot: sv:Vietnamesiska is a good article; cosmetic changes
clean up, removed: {{Link FA|vi}} using AWB
ხაზი 1:
[[ფაილი:TiengViet.PNG|მინი|გავრცელების არეალი]]
[['''ვიეტნამური ენა]]''' (ვიეტნამურად tiếng Việt, იშვიათად Việt ngữ, 越語) – [[ვიეტნამელები|ვიეტების]] ენა. ვიეტნამური არის ვიეტნამის ოფიციალური ენა, სადაც იგი განათლებისა და ერთაშორისი ურთიერთობის ენაა. გავრცელებულია [[კამბოჯა]]ში, [[ლაოსი|ლაოსში]], [[ტაილანდი|ტაილანდში]], [[მალაიზია]]ში, [[ავსტრალია]]ში, [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], [[გერმანია]]ში, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]], [[კანადა]]სა და ა.შ.. ვიეტნამურ ენაზე მოლაპარაკეთა საერთო რაოდენობა დაახლ. 75 მლნ. კაცია, მათ შორის თვითონ ვიეტნამში, 2005 აღწერის შედეგად, დაახლოებით 72 მლნ. ადამიანია, კამბოჯაში 680 000 ადამიანია (2003 წლის შეფასება), ავსტრალიაში დაახლოებით 175 000 ადამიანია (2001 წლის აღწერა), საფრანგეთში 300 000-ზე მეტი კაცი (2003 წლის შეფასება), აშშ-ში 1,1 მლნ. კაცია (2000 წლის აღწერა), კანადაში 122 000 ადამიანი (2000 წლის აღწერა).
 
== ზოგადი ცნობები ==
ხაზი 7:
მიუხედავად იმისა, რომ ვიეტნამური ჩინურ ენას არ ენათესავება, სიტყვების რაოდენობა (სულ 70%) არსებითად ჩინური წარმოშობისაა. ერთმანეთისაგან განარჩევენ სინოჩინური წარმოშობის სიტყვებსა და უშუალოდ ვიეტნამური წამოშობისას, თუმცა პირველს, ჩინური წარმოშობის სიტყვები მშობლიურად აღიქვამენ.
 
ვიეტნამური ენა არის ტონური, ან ტონალური ხასიათის ენა, რომელიც აგრეთვე მონოსილაბურობით (უმცირესი აზრის მატარებელი ერთეული მხოლოდ ერთი მარცვალისაგან შედგება) ხასიათდება. ვიეტნამური ენა მიეკუთვნება ენათმეცნიერულად ნაკლებად გამოკვლეული ენების რიგს.
 
* '''ვიეტნამელთა დამწერლობა''': [[ლათინური დამწერლობა|ლათინური]] ანბანის მოდიფიცირებული ვიეტნამური ვარიანტი.
ხაზი 35:
# [[ვიეტნამური დამწერლობა|ვიეტმანური]] Quốc ngữ (國語), დიაკრიტიკული ნიშნებით (უხვად) გავრცობილი ლათინური ანბანი, რომელიც დღესაც გამოიყენება.
 
თუმცა [[1910]] წლამდე [[ვიეტნამი|ვიეტნამში]] ძირითადად მაინც გავრცელებული იყო ორი სახეობის [[დამწერლობა]]:
 
# [[ჩინური დამწერლობა|ჩინური იეროგლიფიკა]] და მის საფუძველზე აღმოცენებული „ტი-ნომი“ (chữ Nôm). ამ სისტემაზე შექმნილი უძველესი ძეგლი [[1343]] წელს მიეკუთვნება).
ხაზი 50:
ლიტერატურულ ვიეტნამურ ენაში ვოკალიზმი წარმოდგენილია 11 მონოფტონგითა და დიფტონგების უხვი რაოდენობით. 3 ცენტრალურ დიფტონგს ცალკე ფონემებს მიათვლიან, სხვა დანარჩენს კი ნახევარხმოვანა j-ისა და w-ს შეთანხმებას ხმოვნებთან. თანხმოვანთა 2 წყვილის (/a/ და /ə/)ერთმანეთისაგან გარჩევა მხოლოდ სიგრძე-სიმოკლითაა შესაძლებელი.
 
კონსონანტიზმი მოიცავს 19 დამწყებ თანხმოვანსა და 10 ტერმინალს. ტერმინალური მიჯრილი თანხმოვნები იმპლოზიურები არიან, რაც დამახასიათებელია სამხრეთ-აღმოსვალეთ აზიის არეალის ქვეყნებისათვის. მარცვალში პოზიციათა მაქსიმალური რაოდენობა სულ ოთხია, («თამხმოვანი + თანხმოვანი + ხმოვანი + თანხმოვანი»), ხოლო მინიმალური — ერთი («ხმოვანი»). ტონების რაოდენობა მერყეობს სხვადასხვა კილოში მერყეობს 4-დან 6-მდე. მარცვლები ბოლოვდება ყრუ თნხმოვანზე, თანაც მისი რეალიზაცია შესაძლებელია ორი ტონის მეშვეობით.
 
ვიეტნამური ენა ითვლება იზოლირებად მარცვლოვან და ტონალურ ენად. ვიეტნამური ვიეტურ ენათა შორის გამოირჩევა მონოსილაბიზაციის დასრულებული პროცესითა (ისტორიულად არსებული რთულშედგენილი მარცვლების ერთ მარცვალზე დასრულებით, დამწყები თანხმოვნების არარსებობით) და პოლისილაბიზაციის ტენდენციით (რთულშედგენილი ლექსიკური ერთეულების ჩამოყალიბებით, ტონების შედარებით მეტი რაოდენობით და ტერმინალების ნაკლები ინვენტარით).
ხაზი 57:
ვიეტნამურს ახასიათებს სიტყვაფორმათა უცვლელობა და ანალიტიკურ ფორმათა სიუხვე. მეტყველების ნაწილები იყოფა სახელებად და პრედიკატივებად, რომლებშიც ზმნები და ზედსართავები შედიან. კლასიფიკატორებს განიხილავენ სახელთა ქვერიგად. სახელადი და ზმნური გრამატიკული კატეგორიები გამოიხატება დამხმარე სიტყვების მეშვეობით. პირის ნაცვალსახელების ფუნქციით ხშირად გამოიყენება ნათესაობის გამომხატველი ტერმინები. წინდებულები და პოსტფიქსები არ არსებობს.
=== სიტყვაწარმოება ===
ვიეტნამური ენის [[სიტყვაწარმოება|სიტყვაწარმოების]] მთავარი საშუალება არის ფუძეთწყობა, გარდა ამისა გამოიყენება [[რედუპლიკაცია]], რომლის დროსაც ჩინური წარმოშობის აფიქსებია აქტიურ გამოყენებაში.
 
ვიეტნამური ენის მთავარ თავისებურებას წარმოადგენს კომპონენტების მონოსილაბურობა სიტყვაქმნადობაში.
ხაზი 83:
 
== ლექსიკა ==
 
 
'''ფრაზები და სიტყვები'''
Line 93 ⟶ 92:
* გეთაყვა - Xin; Xin mời; Xin ông làm ơn
* ნახვამდის - Chào ông; Chào bà
 
 
'''რიცხვები'''
Line 124 ⟶ 122:
[[კატეგორია:ვიეტნამის ენები]]
 
{{Link FA|vi}}
{{Link GA|no}}
{{Link GA|sv}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ვიეტნამური_ენა“-დან