ალკანი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ clean up, removed: {{Link FA|de}}, {{Link FA|sl}} using AWB |
|||
ხაზი 2:
[[ფაილი:Methane-2D-stereo.svg|right|thumb|უმარტივესი ალკანის [[მეთანი|მეთანის]] ქიმიური აღნაგობა]]'''„ალკანები“''' ანუ „[[პარაფინი|'''პარაფინები''']]“ ნაჯერი [[ნახშირწყალბადი|ნახშირწყალბადებია]] ანუ ისინი შედგებიან მხოლოდ [[ნახშირბადი|ნახშირბადისა]] ('''C''') და [[წყალბადი|წყალბადის]] ('''H''') [[ატომი|ატომებისაგან]]. ალკანების უჯერი [[ნახშირწყალბადი|ნახშირწყალბადებისაგან]] ძირითადი განსხვავებაა ისაა, რომ ალკანებში [[ატომი|ატომები]] ერთმანეთთან დაკავშირებულია '''მხოლოდ''' [[კოვალენტური ბმა|მარტივი ბმებით]] ანუ ნახშირბადის თითოეული ატომი დაკავშირებულია წყალბადის ატომების მაქსიმალურ რაოდენობასთან (ანუ ნახშირბადი '''გაჯერებულია''' წყალბადით).
განასხვავებენ ციკლურ და წრფივ (არაციკლურ) ალკანებს.
წრფივი ალკანების ჯგუფური ზოგადი ფორმულაა: C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub> სადაც ''n'' არის მთელი რიცხვი.
== ნომენკლატურა ==
ხაზი 24:
|C<sub>11</sub>H<sub>24</sub>
|C<sub>12</sub>H<sub>26</sub>
|}
ალკანთა ზოგიერთი სხვა წარმომადგენელია :
ხაზი 94:
== ბუნებაში გავრცელება და ფიზიკური თვისებები ==
ბუნებაში ნახშირყალბადები ფართოდაა გავრცელებული ბუნებრივი აირისა და ნავთობის სახით. მათი წარმოშობა პრეისტორიული მცენარეების [[უჯრედისი|უჯრედისის]] [[უჯრედისი|(ცელულოზის)]] ფერმენტაციით აიხსნება.
ბუნებრივი აირი ძირითადად მეთანისაგან შედგება, ხოლო ნავთობი ნახშირწყალბადთა ნარევია (მათ შორის ალკანების C<sub></sub>H<sub>4</sub>-დან C<sub>40</sub>H<sub>82</sub>-მდე). ნახშირწყალბადთა დნობისა და დუღილის ტემპრეტაურა იზრდება მოლეკულური მასისა და მთავარი ნახშირბადოვანი ჯაჭვის სიგრძის ზრდასთან ერთად. [[ნორმალური პირობები|ნორმალურ პირობებში]] ალკანები CH<sub>4</sub>-იდან C<sub>4</sub>H<sub>10</sub>-ამდე — აირებია; C<sub>5</sub>H<sub>12</sub>-იდან C<sub>15</sub>H<sub>32</sub>-ამდე — სითხეები, ხოლო C<sub>18</sub>H<sub>38</sub>-ს მერე — მყარი სხეულები.<ref>საყმაწვილო ენციკლოპედია:ქიმია გვ. 148; თბილისი, 2006</ref>
ხაზი 102:
== ალკანთა ქიმიური რეაქციები ==
ალკანები ქიმიურად საკმაოდ პასიური ნაერთებია, მათი პასიურობა გამოწვეულია ნახშირბადის [[ვალენტობა|ვალენტობის]] გაჯერებულობითა და '''C-C''' და '''C-H''' ბმათა შედარებითი სიმტკიცით:
{| border="1" align="center" style="text-align: center; background: #FFFFFF;"
ხაზი 117:
|}
|}
ალკანები შედიან სხვადასხვა ქიმიურ რეაქციაში:
Line 132 ⟶ 131:
** CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> + Cl<sub>2</sub> → CHCl<sub>3</sub> + HCl (ქლორწყალბადისა და ტრიქლორმეთანის ანუ ქლოროფორმის წარმოქმნა)
** CHCl<sub>3</sub> + Cl<sub>2</sub> → CCl<sub>4</sub> + HCl (ქლორწყალბადისა და ტეტრაქლორმეთანის წარმოქმნა)
* [[დეჰიდროგენიზაციის რეაქცია]]: ორი '''C-H''' ბმის გაწყვეტის ხარჯზე ნახშირბადის ორ ატომს შორის ორმაგი ბმის წარმოქმნა ( '''C=C''' ), შედეგად მიიღება [[ალკენი]].
წვის რეაქციას ქიმიურად დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, მაგრამ ალკანების წვას აქვს ძალიან დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა, რამეთუ ეს რეაქცია ძალიან [[ეგზოთერმული|ეგზოთერმულია]] (სითბოს გამოყოფა), რაც ალკანების სათბობად და [[საწვავი|საწვავად]] გამოყენებას განაპირობებს.
Line 146 ⟶ 145:
[[კატეგორია:ნახშირწყალბადები]]
[[კატეგორია:ორგანული ქიმია]]
| |||