ფიჯი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
GiorgiXIII (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
GiorgiXIII (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 347:
=== ეთნიკური შემადგენლობა ===
2007 წლის აღწერის საფუძველზე ფიჯის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 837 271 ადამიანს<ref name="statsfiji7">[http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/414-first-release-population-size მოსახლეობის 2007 წლის აღწერა]</ref>. აქედან მოსახლეობის უმრავლესობა — 475 739 ადამიანი (57,2 %) [[ფიჯელები|ფიჯელია]] — არქიპელაგის მკვიდრი მოსახლეობა, 313 798 ადამიანი (37,5 %) — [[ფიჯი-ინდოელები|ფიჯი-ინდოელი]]. დანარჩენი მოსახლეობაა: 10 335 ადამიანი (1,2 %) — [[როტუმელები]], 15 311 ადამიანი (1,8 %) — წყნარი ოკეანის სხვა კუნძულებიდან მოსულები, 10 771 ადამიანი (1,3 %) — ევროპელებთან შერეული ქორწინების შთამომავლები, 4704 ადამიანი (0,6 %) — [[ჩინელები]].
მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით ფიჯი-ინდოელები ქვეყანაში მეორე ეთნიკური ჯგუფია, მკვიდრი მოსახლეობის — ფიჯელების შემდეგ. 2007 წელს ისინი უმრავლესობას შეადგენდნენ [[მბას პროვინცია]]ში (126 142 ადამიანი) და [[მატუატას პროვინცია]]ში (42 550 ადამიანი). ყველა დანარჩენ პროვინციაში უმრავლესობას წარმოადგენენ ეთნიკური მკვიდრი ფიჯელები (გამონაკლისია — კუნძული [[როტუმა]], სადაც ჭარბობენ მკვიდრი მოსახლეობის წარმომადგენლები — [[როტუმელები]])<ref name="statsfiji7" />.
ხაზი 396:
== ეკონომიკა ==
=== ზოგადი დახასიათება ===
=== ექსპორტი ===▼
{| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;"
!align="center" bgcolor="grey" colspan="3"|<big>ფიჯის ეკონომიკა</big>
|-
!align="center" bgcolor="white" colspan="3"|
|-
!align="left" valign="top"|ვალუტა
|colspan="2" valign="top"|1 [[ფიჯის დოლარი]] (FJD) = 100 ცენტი
|-
!align="left" valign="top"|სავაჭრო ორგანიზაციები
|colspan="2" valign="top"| მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სტატისტიკა
|-
!align="left" valign="top"|ადგილი მსოფლიოში (მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის (მუპ) მიხედვით)
|colspan="2" valign="top"|168-ე (2010, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) (მუპ)
|colspan="2" valign="top"| $3,9 მილიარდი (2010, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|მშპ-ის ზრდა
|colspan="2" valign="top"| 0,1 % (2010, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|მშპ ერთ სულ მოსახლეზე (მუპ)
|colspan="2" valign="top"| $4400 (2010, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|ინფლაცია
|colspan="2" valign="top"| 5,0 % (2010, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|მუშა ძალა
|colspan="2" valign="top"| 335 000 (2008, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|უმუშევრობა
|colspan="2" valign="top"| 7,6 % (1999, შეფასება)
|-
!align="left" valign="top"|მეურნეობის მთავარი დარგები
|colspan="2" valign="top"|[[მომსახურების სფერო]], [[სოფლის მეურნეობა]], [[მრეწველობა]]
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სავაჭრო პარტნიორები
|-
|colspan="2" valign="top"| $1,202 მილიარდი (2006 წელი)
|-
!align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (ექსპ.)
|colspan="2" valign="top"| [[აშშ]], [[ავსტრალია]], [[დიდი ბრიტანეთი]], [[ტონგა]], [[სამოა]], [[იაპონია]]
|-
|colspan="2" valign="top"| $3,120 მილიარდი (2006 წელი)
|-
!align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (იმპ.)
|colspan="2" valign="top"| [[სინგაპური]], [[ახალი ზელანდია]], [[ავსტრალია]], [[ჩინეთი]], [[ინდოეთი]], [[ტაილანდი]]
|-
!align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სახელმწიფო ფინანსები
|-
!align="left" valign="top"|საბიუჯეტო შემოსავლები
|colspan="2" valign="top"| $1,363 მილიარდი (2006)
|-
!align="left" valign="top"|საბიუჯეტო ხარჯები
|colspan="2" valign="top"| $1,376 მილიარდი (2006)
|-
|}
ფიჯის რესპუბლიკა, რომელიც მდიდარია ტყეებით, [[მინერალები]]თ და თევზის რესურსებით, წყნარი ოკეანის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო განვითარებული კუნძულოვანი ქვეყანაა<ref name="ცსს" />. ამასთან ქვეყნის დაშორებამ მსოფლიოს მთავარი ბაზრებიდან და სავაჭრო ცენტრებიდან ფიჯის ხელისუფლება დააყენა საკუთარი ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიის გამომუშავების აუცილებლობის წინაშე.
▲=== იმპორტი ===
1986 წლამდე ფიჯის ხელისუფლება ეკონომიკაში მთავარ როლს ანიჭებდა [[ეკონომიკის სახელმწიფო სექტორი|სახელმწიფო სექტორს]] და იყენებდა [[პროტექციონიზმი|პროტექციონისტური]] საშუალებების ფართე სპექტრს (უპირველეს ყოვლისა, იმპორტული პროდუქციისათვის მაღალი საბაჟო ბარიერები) ადგილობრივი მეწარმეების დაცვის მიზნით. მაგრამ არჩეული კურსი ვერ უზრუნველყოფდა სტაბილურ ეკონომიკურ და [[სახელმწიფო შემოსავლები]]ს საჭირო ზრდას<ref name="Duncan2930">{{წიგნი|ავტორი=Ron Duncan and Haruo Nakagawa.|სათაური=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries|წყარო=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf|გამომცემლობა=World Bank|წელი=2006|pages=29-30|allpages=67}}</ref>. 2006 წელს [[საგარეო ვალი]]ს მნიშვნელოვანი ზრდის გამო (ხელისუფლება [[სახელმწიფო ბიუჯეტი]]ს დეფიციტს ფარავდა უცხოეთში აღებული ვალების მეშვეობით), ფიჯის ხელისუფლება იძულებული იყო ჩაეტარებინა რეფორმები ეკონომიკურ სექტორში და უარი ეთქვა იმპორტის ჩანაცვლების სტრატეგიაზე ექსპორტზე ორიენტირებული სტრატეგიის სასარგებლოდ. 1987 წლიდან ქვეყანაში დაიწყო სავაჭრო ლიბერალიზაციის, ეკონომიკის [[დერეგულაცია|დერეგულაციის]] და საინვესტიციო თანამოქმედების რეალიზაციის ღონისძიებები: გაუქმდა შეზღუდვები იმპორტზე, შემცირდა [[საბაჟო გადასახადები]], მოხდა ფინანსური ბაზრის დერეგულაცია, ჩატარდა [[საგადასახადო სისტემა|საგადასახადო სისტემის]] რეფორმა. 1996 წლის იანვარში ფიჯი გახდა [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის]] წევრი<ref name="Duncan2930" />. ამ ღონისძიებებმა ქვეყანას საშუალება მისცა მიეღწია განსაზღვრული წარმატებებისათვის და დაიენტერესებინა უცხოელი ინვესტორები.
მაგრამ უკვე XX—XXI საუკუნეების მიჯნაზე ფიჯი შეეჯახა მთელ რიგ პრობლემებს ეკონომიკურ დარგებში. შიდა ბაზრის მცირე ზომები, რიგი ბუნებრივი რესურსების შეზღუდულობა და იმპორტირებულ ენერგორესურსებზე დამოკიდებულება, უპირველეს ყოვლისა [[ნავთობი|ნავთობზე]], ასევე ეკონომიკის [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაციის]] შეზღუდული ღონისძიებები თანამედროვე პირობებში გახდა შემაფერხებელი ფაქტორები ფიჯის ეკონომიკის გამყარების და განვითარების დაჩქარების გზაზე<ref name="WT_TPRvii">{{წიგნი|სათაური=Fiji. Trade Policy Review. Report by the Secretariat|წყარო=http://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s213-00_e.doc|გამომცემლობა=World Trade Organization|წელი=2009|pages=vii}}</ref>.
2010 წელს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს (მშპ) მოცულობამ, წინასწარი შეფასებით შეადგინა $3,9 მილიარდი — 168-ე ადგილი მსოფლიოში (დაახლოებით $4400 ერთ სულ მოსახლეზე — 154-ე ადგილი მსოფლიოში)<ref name="ცსს" />. ამასთან ქვეყანაში [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკური ზრდის]] ტემპი 2000 წლიდან 2009 წლამდე პერიოდში იყო საკმაოდ მცირე და საშუალოდ შეადგინა 0,9 %<ref name="economic_performance">{{წიგნი|ნაწილი=Fiji’s economic performance|სათაური=Fiji National Assessment Report|წყარო=http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Fiji/136.pdf|გამომცემლობა=Government of Fiji|წელი=2010|pages=5-6|allpages=93}}</ref>. 2010 წელს ეკონომიკურმა ზრდამ სულ შეადგინა 0,1 % (187-ე ადგილი მსოფლიოში)<ref name="ცსს" />. უკანასკნელი ათწლეულის დაბალი ეკონომიკური მაჩვენებლების ერთ-ერთი მიზეზია პოლიტიკური არასტაბილურობა (2000 და 2006 წლებში ქვეყანაში მოხდა სახელმწიფო გადატრიალებები), რომელმაც მოიტანა ადგილობრივი ეკონომიკისადმი უცხოელი ინვესტორების ინტერესების დაქვეითება, ასევე ფინანსური [[კაპიტალი (ეკონომიკა)|კაპიტალის]] და [[ადამიანური კაპიტალი|ადამიანური კაპიტალის]] მასიური გაქცევა (მოხდა დიდი რაოდენობით მაღალკვალიფიკაციური [[ფიჯი-ინდოელები|ფიჯი-ინდოელი]] სპეციალისტების ქვეყნიდან გაქცევა)<ref>{{წიგნი|ავტორი=Ron Duncan and Haruo Nakagawa.|სათაური=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries|წყარო=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf|გამომცემლობა=World Bank|წელი=2006|pages=32|allpages=67}}</ref>. სერიოზული პრობლემები გამოიწვია [[გლობალური ფინანსური კრიზისი (2008)|2008 წლის გლობალურმა ფინანსურმა კრიზისმა]], რომელიც შეეხო ფიჯის ძირითად საგარეო ვაჭრობის პარტნიორებს და ქვეყნებს შორის საქონელბრუნვის დაცემის მიზეზი გახდა<ref name="economic_performance" />.
2010 წლის შეფასებით, [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] წილი მშპ-ის მოცულობაში შეადგენდა 16,1 %-ს, [[მრეწველობა]]ში — 24,4 %-ს, [[მომსახურების სფერო]]ში — 59,5 %-ს<ref name="ცსს" />. ფიჯის ეკონომიკაში შენარჩუნებულია [[ნატურალური მეურნეობა|ნატურალური მეურნეობის]] დიდი ხვედრითი წილი, ხოლო უცხოური ვალუტის ძირითადი წყაროა [[ტურიზმი]]ს ზრდადი ინდუსტრია და [[შაქარი|შაქრის]] ექსპორტი<ref name="ცსს" />. შრომისუნარიანი მოსახლეობის დიდი ნაწილი დაკავებულია სოფლის მეურნეობაში — დაახლოებით 70 %, დანარჩენი 30 % — მომსახურების სფეროში და მრეწველობაში. შრომისუნარიანი მოსახლეობის საერთო რაოდენობაა — 335 ათასი ადამიანი, [[უმუშევრობა|უმუშევრობის]] დონეა — 7,6 %<ref name="ცსს" />.
[[ფიჯის სარეზერვო ბანკი]]ს მონაცემების საფუძველზე 2010 წლის შედეგებით [[ინფლაცია|ინფლაციის]] ტემპებმა შეადგინა — 5,0 % (2009 წელს — 6,8 %)<ref>{{წიგნი|სათაური=Annual Report 2010|წყარო=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf|გამომცემლობა=Reserve Bank of Fiji|წელი=2011|pages=14|allpages=90}}</ref>, 2010 წლის დეკემბრისთვის ეროვნული [[ოქროს სავალუტო რეზერვები]]ს მოცულობამ შეადგინა — $1302,7 მილიონი (2010 წლის ნოემბრისთვის მიღწეული იქნა ისტორიული მაქსიმუმი — $1307,4 მილიონი)<ref>{{წიგნი|სათაური=Annual Report 2010|წყარო=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf|გამომცემლობა=Reserve Bank of Fiji|წელი=2011|pages=17|allpages=90}}</ref>. ფიჯის რეზერვების დიდი ნაწილი ინახება ისეთ უცხოურ ვალუტებში, როგორებიცაა: [[ამერიკული დოლარი]], [[ავსტრალიური დოლარი]] და [[ახალზელანდიური დოლარი]], [[იენა (ფულის ერთეული)|იაპონური იენა]] და [[ევრო]], დანარჩენი ნაწილი — [[ოქრო]]ში, ბრიტანულ [[გირვანქა სტერლინგი|გირვანქა სტერლინგებში]], ასევე [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდში]]<ref>{{წიგნი|სათაური=Annual Report 2010|წყარო=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf|გამომცემლობა=Reserve Bank of Fiji|წელი=2011|pages=18|allpages=90}}</ref>. საგარეო ვალის მოცულობა 2008 წლის ბოლოსათვის შეადგენდა $275,4 მილიონს, ანუ მშპ-ის 6,9 %-ს<ref name="WT_TPRvii" />.
სერიოზული წინააღმდეგობა ფიჯის სტაბილური განვითარების გზაზე მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური გახლეჩის პრობლემაა. 2008—2009 წლებში [[სიღარიბის დონე|სიღარიბის დონის]] ქვემოთ ცხოვრობდა ქვეყნის მოსახლეობის 31 % (შემცირებამ 2002—2003 წლებთან შედარებით შეადგინა 10 %). ამასთან, მიუხედავად ქალაქში მცხოვრები ღარიბი მოსახლეობის წილის შემცირებისა, შეიმჩნეოდა სიღარიბის დონის ზრდის ტენდენცია სოფლის მოსახლეობაში. სიღარიბეში სხვაობა (ანუ ჯამი, რამდენითაც მოსახლეობა მთლიანობაში ჩამორჩება სიღარიბის დონეს) 2008—2009 წლებში შეადგენდა $152 მილიონს, ანუ ქვეყნის მშპ-ს 3,1 %-ს<ref>{{cite web|url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/HIES/13.1%20Poverty%20numbers.pdf|title=13.1. Poverty indicators|publisher=Fiji Bureau of Statistics|lang=en|accessdate=2012-01-03|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Pj1fVVy|archivedate=2012-01-03}}</ref>.
==სქოლიო==
| |||