ხახვი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ხახვი''' ({{lang-la|Állium}}) — [[ორწლოვანი მცენარე|ორწლოვან]] და [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვან]] მცენარეთა [[გვარი]], მიეკუთვნება [[ასპარაგუსყვავილოვანი|ასპარაგუსყვავილოვანთა]] ({{lang-la|Asparagales}}) [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგის]] [[ამარილისისებრნი|ამარილისისებრნთაამარილისისებრთა]] ({{lang-la|Amaryllidaceae}}) ოჯახის [[ხახვისებრნი|ხახვისებრთა]] ({{lang-la|Alliaceae}}) ქვეოჯახს (ადრე მიეკუთვნებოდა ლილიასებრთა ოჯახს).

მეცნიერული ლათინური სახელი მისცა [[ლინეი, კარლი|კარლ ლინეიმ]], — {{lang-la|allium}} — წარმოშვებულიაწარმოშობილია ლათინული სიტყვა [[ნიორი]]საგან, რომელიც თავის მხრივ, ალბათ დაკავშირებულია, კელტურ სიტყვასთან '''all''' — ''მშუშხავი''; მეორე ვერსიით — წარმოშობილია {{lang-la|halare}} — ''სურნელება''.

არსებობს რამდენიმე ასეული სახეობა, რომელნიცრომლებიც ჩვეულებრივ იზრდება ჩრდილო[[ჩრდილოეთი ნახევარსფერო|ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში]]. ხახვის სამშობლოდ ითვლება -— [[სამხრეთ-დასავლეთი აზია]].

ამ გვარის სხვა და სხვასხვადასხვა სახეობები იზრდებიან მინდვრებზე, სტეპებში, ტყეებში.

გვარის წარმომადგენლებს აქვთ დიდი, ცოტათი დაპრესილი სფეროსმაგვარი ხახვი, რომელიც დაფარულია მოწითალო, თეთრი ან იისფერი საფარველისაფარველით.

[[ფოთოლი|ფოთლები]] ხაზოვანია ან სარტყელისმაგვარი, ძირისმიერი, მილისებური, ღერო 1 მ-მდე აღწევს. [[ყვავილი|ყვავილები]] წვრილია, უსახური, განლაგდება გრძელ ღეროზე. ყვავილედის დიამეტრი ზოგ სახეობებში 40 სმ-ს აღწევს.

ბოლქვები შეიცავენ აზოტის შემცველ ნივთიერებებს ( 2,5 %-მდე), სხვა და სხვა შაქრებს (10 — 1110—11 %) (გლუკოზას, ფრუქტოზას, სახაროზას, მალტოზას), ინულინის პოლისახარიდს, ფიტინს, ფლავონოიდ კვერცეტინი და მისი გლუკოზიდები, ცხიმები, სხვა და სხვა ფერმენტები, კალციუმის, ფოსფორის მარილები, ფიტონციდები, ლიმონისა და ვაშლის მჟავები, ვიტამინები A (3,75 მგ %), B1 (60 მგ %), B2 (50 მგ %), PP (0,20 მგ %), C (10,5—33 მგ%), ასევე ეთერზეთები მკვეთრი განსაკუთრებული სუნით, ცხვირისა და თვალის ლორწოვანი გარსის გამაღიზიანებლებით. ეთერზეთების მთავარ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს დისულფიდები და სულფიდები.

ხახვისებრთა ოჯახში ასობით სახეობებია. ხახვები პირობითად შეიძლება დაიყოს ორ კატეგორიად: დეკორატიულად და საჭმელად, თუმცა ზოგი მათგანი ორივე კატეგორიას მიეკუთვნება.

საჭმელი ხახვების ყველაზე ცნობილიცნობილ სახეებს წარმოადგენენ:

* '''Allium nutans L.''' Лук-слизун|[[მჭკნარი ხახვი]]

* '''Allium ramosum L.''' [[ტოტებიანი ხახვი]], [[ჯუსაი]], [[ჩინური ხახვი]], [[ტყიური ხახვი]]

* '''Allium schoenoprasum L. ''' [[ტაფე ხახვი]], [[ხახვი-შნიტი]]

* '''Allium sphaerocephalon''' [[მრგვალთავიანი ხახვი]]

* '''Allium shubertii''' [[შებერტის ხახვი]]