ოზონის ხვრელი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
178.134.111.83-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Addbot-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Largest ever Ozone hole sept2000 with scale.jpg|thumb|200pxმინი|ანტარქტიკის ოზონის ხვრელის გამოსახულება, სექტემბერი, [[2000]].]]
{{წყარო}}
[[ფაილი:Largest ever Ozone hole sept2000 with scale.jpg|thumb|200px|ანტარქტიკის ოზონის ხვრელის გამოსახულება, სექტემბერი, [[2000]].]]
'''ოზონის ხვრელი''' — [[დედამიწა|დედამიწის]] ატმოსფეროს ზედა ფენაში, [[სტრატოსფერო|სტრატოსფეროში]], [[ოზონი|ოზონის]] კონცენტრაციის მკვეთრი შემცირების ფენომენი. ბოლო ათწლეულებში გაძლიერდა, სავარაუდოდ ანთროპოგენული ზემოქმედების შედეგად. კაცობრიობის განსაკუთრებული დაინტერესება გამოიწვია იმის გამო, რომ სტრატოსფერული ოზონი დედამიწის ზედაპირს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან იცავს.
 
Line 10 ⟶ 9:
 
== გამომწვევი მიზეზები ==
 
ითვლება, რომ სტრატოსფერული ოზონის დაშლა გამოწვეულია [[ჰალოგენები|ჰალოგენების]] შემცველი ორგანული ნაერთების: ქლორ–ფტორ–ნახშირწყალბადების (ქფნ–ები), ქლორ–ბრომ–ნახშირწყალბადების და ჰალონების ატმოსფეროში მოხვედრით. ამ ნივთიერებათა წარმოება მეოცე საუკუნის ოციანი წლებიდან დაიწყო. ისინი გამოიყენება როგორც იდეალურად უსაფრთხო მაცივარაგენტები, დეზოდორანტების შემავსებლები, ელექტრომოწყობილობის გამწმენდები, ცეცხლჩამქრობი ნივთიერებები, მცენარეთა დაცვის საშუალებები. ითვლება, რომ ატმოსფეროში მოხვედრილი მოლეკულები ათწლეულების განმავლობაში არ იშლება და სტრატოსფერომდე აღწევს, სადაც მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების ზეგავლენით იშლება და ქლორის[[ქლორი]]ს ატომებს გამოყოფს. ეს უკანასკნელი კი შემდგომ მუშაობს, როგორც ოზონის მოლეკულების დაშლის [[კატალიზატორი]]. ითვლება, რომ თითო მოლეკულა ქლორ–ფტორ–ნახშირბადი ას ათასამდე ოზონის მოლეკულას შლის.
 
== საწინააღმდეგო აზრი ==
 
რიგი მეცნიერები არ ეთანხმებიან სტრატოსფერული ოზონის ქფნ–ების გამო დაშლის თეორიას. მათ მიაჩნიათ, რომ ქფნ–ები ზედმეტად მძიმე მოლეკულებია იმისათვის, რომ სტრატოსფეროს[[სტრატოსფერო]]ს მიაღწიოს. არსებობს მოსაზრება, რომ ოზონის შრის შეთხელება ბუნებრივი ფლუქტუაციაა და თავისთავად გამოსწორდება.
 
== მსოფლიო საზოგადოების რეაქცია ==
 
[[1985]] წელს ოცმა ქვეყანამ ხელი მოაწერა ოზონის შრის დაცვის შესახებ ვენის კონვენციას. [[1987]] წელს კი 43–მა ქვეყანამ _ ამ კონვენციის ოქმს ([[მონრეალის ოქმი]]), რომლითაც დადგინდა ოზონის შრის დამშლელი ნივთიერებების ხმარებიდან ამოღების ეტაპობრივი გრაფიკი. შემდგომში ამ ხელშეკრულებებს პრაქტიკულად მთელი მსოფლიო შეუერთდა. დღეს ყველაზე აგრესიული ქლორ–ფტორ–ნახშირწყალბადები უკვე ამოღებულია ხმარებიდან. თუმცა სტრატოსფეროდან მათ გაქრობას კიდევ რამდენიმე ათეული წელიწადი დასჭირდება.
 
== ოზონის მსოფლიო დღე ==
1987 წლის 16 სექტემბერს მონრეალის პროტოკოლის ხელმოწერის აღსანიშნავად, [[1994]] წელს [[გაეროს გენერალური ასამბლეა]]მ [[16 სექტემბერი]] ოზონის მსოფლიო დღედ გამოაცხადა.
 
== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[მონრეალის პროტოკოლი]]
 
== ლიტერატურა ==
*{{cite book |first1=Richard Elliot |last1=Benedick |author2=World Wildlife Fund (U.S.) |author3=Institute for the Study of Diplomacy. Georgetown University. |title=Ozone Diplomacy: New Directions in Safeguarding the Planet |edition=2nd |url=http://books.google.com/books?id=4yM9uPRUvi4C |year=1998 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-65003-9}} (Ambassador Benedick was the Chief U.S. Negotiator at the meetings that resulted in the Montreal Protocol.)
* Chasek, Pam, David L. Downie, and J.W. Brown (2013). ''Global Environmental Politics'', 6th Edition, Boulder: Westview Press.
*{{cite book |last1=Dotto |first1=Lydia |first2=Harold |last2=Schiff |title=The Ozone War |publisher=Doubleday |location=New York |year=1978 |isbn=0385129270 }}
*{{cite journal |first=David L. |last=Downie |title=Comparative Public Policy of Ozone Layer Protection |journal=Political Science |volume=45 |issue=2 |pages=186–197 |date=December 1993 |doi=10.1177/003231879304500203 |url=http://pnz.sagepub.com/content/45/2/186.extract |issn=0032-3187}}
*{{cite book |first=David L. |last=Downie |chapter=The Power to Destroy: Understanding Stratospheric Ozone Politics as a Common Pool Resource Problem |editor1-first=J. Samuel |editor1-last=Barkin |editor2-first=George E |editor2-last=Shambaugh, IV |title=Anarchy and the Environment: The International Relations of Common Pool Resources |chapterurl=http://books.google.com/books?id=9NJ_Xx8hjOEC&pg=PA97 |year=1999 |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-7914-4183-1 |pages=97–121}}
*{{cite book |first=David L. |last=Downie |chapter=Ch. 16: The Vienna Convention Montreal Protocol, and Global Policy to Protect Stratospheric Ozone |editor-first=Philip |editor-last=Wexler |title=Chemicals, Environment, Health: A Global Management Perspective |chapterurl=http://books.google.com/books?id=K1OaOl1I4XEC&pg=PA243 |year=2011 |publisher=CRC Press |isbn=978-1-4200-8469-6 |pages=243–260}}
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
*[http://www.un.org/wcm/content/site/chronicle/home/archive/issues2009/toprotectsucceedinggenerations/pid/21570 UN Chronicle Unlayering of the Ozone: An Earth Sans Sunscreen]
*[http://www.esrl.noaa.gov/gmd/about/ozone.html NOAA/ESRL Ozone Depletion]
*[http://www.esrl.noaa.gov/gmd/odgi/ NOAA Ozone Depleting Gas Index]
*[http://www.theozonehole.com The Ozone Hole]
*[http://www.gmes-stratosphere.eu MACC stratospheric ozone service]
 
[[კატეგორია:ატმოსფერო]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ოზონის_ხვრელი“-დან