რკინა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
→‎ისტორია: clean up, replaced: რამდენჯერმე → რამდენიმეჯერ (2) using AWB
clean up, replaced: ეხლა → ახლა (2) using AWB
ხაზი 82:
|
}}
არისტოტელემ აღწერა მათი ფოლადის მიღების ხერხი: ხალიბები რამდენიმეჯერ გამორეცხავდნენ მათი ქვეყნის მდინარის ქვიშას — ალბათ, ამ ხერხით (ეხლაახლა ამას უწოდებენ [[ფლოტაციას]]ს) ისინი გამოყოფდნენ მადნის მძიმე რკინის შემცველ ფრაქციას, ამატებდნენ რაღაც ცეცხლგამძლე ნივთიერებას, და ადნობდნენ ღუმელში; ამ სახით მიღებული ლითონი იყო მოვერცხლისფრო და უჟანგავი.
 
ფოლადის გამოსადნობ ნედლეულად გამოიყენებოდა [[მაგნეტიტი|მაგნეტიტური]] ქვიშა, რომელიც ხშირად გვხვდება [[შავი ზღვა|შავი ზღვის]] სანაპიროზე (ეხლაცახლაც გავრცელებულია ქ.ფოთის მიმდებარე ტერიტორიაზეც მალთაყვაში სოფ. მაგნეტიტი, გრიგოლეთი, ნატანები და სხვა): ეს მაგნეტიტური ქვიშა შედგება [[მაგნეტიტი]]ს, ტიტან-მაგნეტიტის ან [[ილმენიტი]]ს მწვრილი მარცვლების და სხვა ქანების ნამსხვრევების ნარევისაგან, ასე რომ ხალიბების მიერ გამოდნობილი ფოლადი ლეგირებული იყო, ჰქონდა ბრწყინვალე თვისებები.
რკინის მიღების ასეთი თავისებური ხერხი იმაზე მეტყველებს რომ, ხალიბებმა მხოლოდ გაავრცელეს რკინა როგორც ტექნოლოგიური მასალა, მაგრამ მათი მეთოდი არ შეიძლებოდა საყოველთაოდ გამოეყენებინათ რკინის ნაკეთობების საწარმოებლად. მაგრამ ხალიბების წარმოებამ დიდი ბიძგი მისცა რკინის მეტალურგიის შემდგომ განვითარებას.
 
ხაზი 262:
რკინის ჟანგვის ძირითადი ხარისხებია — +2 და +3.
 
* ჰაერზე რკინის შენახვისას (200 &nbsp;°C ტემპერატურამდე) ის თანდათანობით იფარება [[ოქსიდი]]ს მჭიდრო ფენით, რომელიც ხელს უშლის ლითონის შემდგომ ჟანგვას. ტენიან ჰაერში რკინა იფარება [[ჟანგი]]ს ფხვიერი ფენით, რომელიც არ უშლის ხელს ჟანგბადისა და ტენის კავშირს ლითონთან და მის დაშლას. ჟანგს არ გააჩნია მუდმივი ქიმიური შემადგენლობა, მიახლოებით მისი ქიმიური ფორმულა შეიძლება ჩაიწეროს როგორც Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>·xH<sub>2</sub>O.
 
* ჟანგბადთან რკინა რეაგირებს გახურებისას. ჰაერში რკინის წვისას წარმოიქმნება ოქსიდი [[მაგნეტიტი|Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>]], სუფთა ჟანგბადში წვისას წარმოიქმნება — ოქსიდი [[რკინის ოქსიდი(III)|Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]]. თუკი დადნობილ რკინაში გავატარებთ ჟანგბადს ან ჰაერს, მაშინ წარმოიქმნება ოქსიდი [[რკინის ოქსიდი(II)|FeO]]. [[გოგირდი]]ს ფხვნილისა და რკინის გახურებისას წარმოიქმნება სულფიდი, რომლის მიახლოებითი ფორმულა შეიძლება ჩაიწეროს როგორც FeS.
 
* გახურებისას რკინა შედის რეაქციაში [[ჰალოგენები|ჰალოგენებთან]]. რადგანაც FeF<sub>3</sub> არააორთქლებადია, რკინა მდგრადია [[ფტორი]]ს ზემოქმედების მიმართ 200—300&nbsp;°C ტემპერატურამდე. რკინის ქლორირებისას (მიახლოებით 200 &nbsp;°C) წარმოიქმნება აორთქლებადი ღრუბელი Fe<sub>2</sub>Cl<sub>6</sub>. თუ კი რკინისა და [[ბრომი]]ს ურთიერთქმედება მიმდინარეობს ოთახის ტემპერატურაზე ან გახურებისას და ბრომის ორთქლების წნევის მომატებით, მაშინ წარმოიქმნება FeBr<sub>3</sub>. FeCl<sub>3</sub>-ის და განსაკუთრებით FeBr<sub>3</sub>-ის გახურებისას ცილდება ჰალოგენი და გარდაიქმნება რკინის (II) ჰალოგენიდებად. რკინის [[იოდი|იოდთან]] ურთიერთქმედებისას წარმოიქმნება იოდიდი Fe<sub>3</sub>I<sub>8</sub>.
 
* გახურებისას რკინა ურთიერთქმედებს [[აზოტი|აზოტთან]], [[რკინის ნიტრიდი]]ს Fe<sub>3</sub>N წარმოქმნით, ფოსფორთან წარმოქმნის ფოსფიდებს FeP, Fe<sub>2</sub>P და Fe<sub>3</sub>P, ნახშირბადთან, წარმოქმნის [[ცემენტიტი|Fe<sub>3</sub>C კარბიდს]], სილიციუმთან, წარმოქმნის რამდენიმე სილიციდს, მაგალითად FeSi.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/რკინა“-დან