ფთორი: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ 188.169.221.242-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Leovizza-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია |
მ Henry McClean-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა 188.169.221.242-ის მიერ რედაქტირებული ვერ... |
||
ხაზი 8:
|ფორმულა= [He] 2s<sup><nowiki>2</nowiki></sup> 2p<sup>5</sup>
|ქართული სახელი=ფთორი}}
[[ფაილი:Electron shell 009 Fluorine.svg|thumb|200px|left|
'''ფთორი''' — <!-- (ბერძნ. «დამრღვევი» (დამშლელი)). -->[[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მეორე პერიოდის, მეშვიდე ჯგუფის, მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]], [[ატომური ნომერი]]ს - 9. აღინიშნება სიმბოლოთი '''F''' ({{lang-la|Fluorum}}). ფთორი — ქიმიურად მეტად ძლიერი აქტიური [[არალითონი]]ა და ყველაზე ძლიერი მჟანგავია, წარმოადგენს ყველაზე მჩატე ელემენტს [[ჰალოგენები|ჰალოგენებს]] შორის. [[მარტივი ნივთიერება]] '''ფთორი''' ([[სარეგისტრაციო ნომერი CAS|CAS-ნომერი]]: 7782-41-4) ნორმალური პირობების დროს — ორატომიანი [[აირი]]ა (ფორმულა F<sub>2</sub>) მკრთალი-მოყვითალო [[ფერი]]საა, მკვეთრი [[სუნი]]თ, მოგვაგონებს [[ოზონი|ოზონს]] ან [[ქლორი|ქლორს]]. ძალიან [[საწამლავი]]ა.
== ისტორია ==
ფთორის პირველი ნაერთი — ფლუორიტი ([[პლავიკური შპატი]]) CaF<sub>2</sub> — აღწერილია XV ს. ბოლოს «ფლუორის» სახელწოდებით. [[1771]] წ. [[კარლ ვილჰელმ შეელე]]მ მიიღო [[
როგორც
პრაქტიკულად ყველა მკვლევარი, რომლებიც ცდილობდნენ
=== სახელწოდების წარმომავლობა ===
ხაზი 43:
== იზოტოპური შემადგენლობა ==
{{Main|
ფთორი წარმოადგენს მონოიზოტოპურ ელემენტს, რადგანაც ბუნებაში არსებობს მხოლოდ ერთი სტაბილური ფთორის [[იზოტოპი]] <sup>19</sup>F. ცნობილია ასევე
== ფთორის იზოტოპების ბირთვული თვისებები ==
ხაზი 80:
== კრისტალური მესერი ==
[[ფაილი:Alpha-fluorine-unit-cell-B-3D-balls.png|thumb|200px|α-
ატმოსფერული წნევის პირობებში ფთორი ქმნის ორ კრისტალურ მოდიფიკაციას:
* α-ფთორი — არსებობს 45,6 K ტემპერატურაზე დაბლა, კრისტალური მესერი [[მონოსოლური სინგონია|მონოსოლურია]], სივრცული ჯგუფი ''C'' 2/''c'', პარამეტრები ''a'' = 0,550 ნმ, ''b'' = 0,328 ნმ, ''c'' = 0,728 ნმ, β = 102,17°, Z = 4 <ref>Journal of Solid State Chemistry, Vol. 2, Issue 2, 1970, P. 225-227.</ref><ref>J. Chem. Phys. 49, 1902 (1968)</ref>.
ხაზი 92:
=== ლაბორატორიული მეთოდი ===
* ლაბორატორიაში ფთორი შეიძლება მივიღოთ ნაჩვენები დანადგარით. სპილენძის ჭურჭელი 1, ავსებულია შენადნობით KF·3HF ათავსებენ სპილენძის ჭურჭელში 2, რომელსაც ძირში აქვს ნახვრეტი. ჭურჭელ 2-ში ათავსებენ ნიკელის მსხვილ ანოდს. კათოდს ათავსებენ 1 ჭურჭელში. ასე რომ ელექტროლიზის პროცესის დროს გაზისებრი ფთორი გამოიყოფა მილიდან 3, ხოლო [[წყალბადი]] მილიდან 4. მნიშვნელოვანი მოთხოვნაა სისტემის ჰერმეტულობა, ამისათვის გამოიყენებენ [[კალციუმის
* 1986 წელს, ფთორის აღმოჩენის 100 წლისთავისადმი მიძღვნილი კონფერენციის მომზადებისას, კარლ კრისტე აღმოაჩინა ფთორის მიღების მთლიანად ქიმიური ხერხი
: K<sub>2</sub>MnF<sub>6</sub> + 2SbF<sub>5</sub> → 2KSbF<sub>6</sub> + MnF<sub>3</sub> + ½F<sub>2</sub>
: 2K<sub>2</sub>MnF<sub>6</sub> + 4SbF<sub>5</sub> → 4KSbF<sub>6</sub> + 2MnF<sub>3</sub> + F<sub>2</sub>
: მიუხედავად იმისა რომ პრაქტიკულად არ გამიყენება, ის აჩვენებს რომ ელექტროლიზი არაა აუცილებელი, ამას გარდა ყველა კომპონენტი ამ რექციაში შეიძლება მიღებულ იქნას გაზისმაგვარი ფთორის გამოყენების გარეშე.
ასევე ფთორის ლაბორატორიული მიღებისათვის შეიძლება გამოვიყენოთ [[კობალტის
=== სამრეწველო მეთოდი ===
ფთორის სამრეწველო წარმოება ხორციელება KF·3HF მჟავე კალიუმის
== ფიზიკური თვისებები ==
ხაზი 108:
== ქიმიური თვისებები ==
ფთორი ყველაზე აქტიური [[არალითონი]]ა, აქტიურად ურთიერთქმედებს თითქმის ყველა ნივთიერებასთან გარდა, რა თქმა უნდა [[
: 2F<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O → 4HF + O<sub>2</sub>
რეაქციებში სადაც
: XeF<sub>8</sub> → XeF<sub>6</sub> + F<sub>2</sub>
: MnF<sub>4</sub> → MnF<sub>3</sub> + 1/2 F<sub>2</sub>
ფთორს ასევე შეუძლია დაჟანგოს [[ჟანგბადი]], და წარმოქმნის [[ჟანგბადის
ყველა ნაერთებში ფთორი ავლენს -1 დაჟანგვის ხარისხს ([[ვალენტობა]]). იმისათვის რომ ფთორი ავლენდეს დადებით დაჟანგვის ხარისხს საჭიროა [[ექსიმერი|ექსიმერული]] მოლეკულების შექმნა ან სხვა ექსტრემალური პირობები. ამას საჭიროებს
== შენახვა ==
ფთორს ინახავენ გაზისებურ მდგომარეობაში (წნევის ქვეშ) და შეკუმშული სახით (თხევადი [[აზოტი]]თ გაცივებულს) [[ნიკელი]]ს აპარატებში და მის საფუძველზე არსებული შენადნობებში ([[მონელ-ლითონი]]), [[სპილენძი]]საგან, [[ალუმინი]]სა და მისი შენადნობებისაგან, [[თითბერი]]საგან, [[უჟანგავი ფოლადი]]საგან (ეს შესაძლებელია იმიტომ რომ, ეს ლითონები და შენადნობები იფარებიან ფთორისათვის გადაულახავი
== გამოყენება ==
ხაზი 124:
=== გამოყენება ქიმიაში ===
გაზისებური ფთორი გამოიყენება შემდეგი ნივთიერებების მისაღებად:
* [[ურანის
* [[ქლორის
* [[ელეგაზი|გოგირდის ექვს
* ლითონების [[
* [[ფრეონი|ფრეონები]] — კარგი მაცივებელი აგენტი
* [[ტეფლონი|ტეფლონები]] — ქიმიურად ინერტული პოლიმერები
* [[ნატრიუმი]]ს
* ფთორის სხვადასხვაგვარი ნაერთები
=== სარაკეთო ტექნიკა ===
{{main|
ფთორის ნაერთები გამოიყენებიან სარაკეთო ტექნიკაში როგორც სარაკეტო საწვავის მჟანგავი.
=== გამოყენება მედიცინაში ===
{{main|
ფთორის ნაერთები ფართოდ გამოიყენებიან მედიცინაში როგორც სისხლის შემცვლელები.
== ბიოლოგიური და ფიზიოლოგიური როლი ==
ფთორი წარმოადგენს ორგანიზმის სიცოცხლისუნარიანობისათვის აუცილებელ ელემენტს. ადამიანის ორგანიზმში ფთორი, ძირითადად, შედის კბილის მინანქრის
ფთორის მცირე შემცველობა შლის მინანქარს ფთორის გამორეცხვის ხარჯზე
[[ფაილი:Skull and crossbones.svg|left|80px]]
კარიესის პროფილაქტიკისათვის რეკომენდირებულია
შეკრული ფთორის ზღვრული დასაშვები კონცენტრაციაა<ref>
== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ფთორიდები]]
* [[
* [[
== ლიტერატურა ==
* რისი ი. გ.
* ნეკრასოვი ბ. ვ. საერთო ქიმიის საფუძვლები. (მესამე გამოცემა, ტ 1) მ. ქიმია, 1973 г. — 656 ფ.
* L. Pauling, I. Keaveny, and A.B. Robinson, J. Solid State Chem., 1970, 2, p. 225. {{lang-en| }}—
== წყაროები ==
* [http://www.webelements.com/fluorine/
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb009.htm
* [http://www.medline.ru/public/art/tom5/art8-perf1.phtml ინფორმაცია
* [http://vivovoco.rsl.ru/VV/JOURNAL/VRAN/PF/PERFTOR.HTM სისხლიშემცვლელი
* [http://chemister.pp.ru/Database/properties.php?dbid=1&id=219
ხაზი 173:
{{პორტალი|ქიმია|The Chemistry trophy.JPG}}
{{Commons|Fluorine|
{{თარგი:ჰალოგენები}}
|