|
'--[[მომხმარებელი:Luka1010|Luka1010]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:Luka1010|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/Luka1010|წვლილი]]</sub> 12:38, 8 ოქტომბერი 2014 (UTC)''
{{პორტალი|ბიოგრაფიები}}
sulxan saba orbeliani daibada 1817 wels qalaq kicxshi igi iyo didi adamiani morwmune aseve is berad agikveca 1999 wels igi rodesac berad agikveca wavida evropashi da man rjui sheicva;la
'''ბიოგრაფია''' ({{lang-gr|bios}} – სიცოცხლე, grapho – ვწერ) — [[ადამიანი]]ს ცხოვრების აღწერა. ბიოგრაფია ლიტერატურისა და ზოგიერთი მედიის (მაგ. კინოს) ერთ-ერთი ჟანრია, რომელსაც ინდივიდუალური ცხოვრების წერილობითი აღწერა უდევს საფუძვლად. ბიოგრაფია ძირითადად დოკუმენტურ წყაროებს ეყრდნობა და გამოგონილი არ არის. კურიკულიმ-ვიტას ან პროფილისგან განსხვავებით ბიოგრაფია კომპლექსურად აღწერს ადამიანის პერსონალურ მახასიათებლებს, რომელიც მისი გამოცდილების ინტიმურ დეტალებსაც ეყრდნობა.
ბიოგრაფია უფრო მეტია ვიდრე უბრალოდ ფაქტთა (დაბადება, განათლება, სამსახური, ურთიერთობანი და სიკვდილი) ჩამონათვალი. ის ასევე ამ ფაქტებთან დაკავშირებულ ემოციური განცდების გამოცდილებას ასახავს.
== ადრეული ფორმები ==
პირველი ცნობილი ბიოგრაფიები ჟამთააღმწერლების მიერ იწერებოდა ანტიკური ხანის მმართველების დავალებით ძველ [[ასირია]]ში, [[ბაბილონი|ბაბილონში]], [[ძველი ეგვიპტე|ეგვიპტეში]], [[მესოპოტამია]]სა და სხვ. ასეთი ბიოგრაფიები ქვაზე ან თიხის ტაბლეტებზე იკვეთებოდა და ამ მეთოდს [[კუნიფორმა]] ეწოდება. მაგ. ებრაული [[წმინდა წერილები]] [[ანთოლოგია]]ა ზოგიერთი ადრეული ბიოგრაფიების არსებობისა, რომლებშიც აწერილია წინამძღოლთა, მეფეთა, ტომთა, პატრიარქთა და წინასწარმეტყველთა ცხოვრება.
== კლასიკური ფორმები ==
[[ძველი საბერძნეთი|ძველ საბერძნეთში]] შეიქმნა ბიოგრაფიები, რომლებიც არაობიექტურობით (მიკერძოებულობით) გამოირჩეოდა. ამ ბიოგრაფიების მიზანი კონტროვერსიული რეპუტაციის ადამიანთა დაცვა იყო. საუკეთესო მაგალითი კლასიკური ბიოგრაფიებისა არის [[ქსენოფონის მემორაბილია]], [[პლუტარხი]]ს პარალელური ცხოვრებანი და [[ცეზარი]]ს ცხოვრებანი სეტონიუსის მიერ. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ხანაში იოანეს, ლუკას და მათეს სახარებანი ბიბლიის [[ახალი აღთქმა|ახალ აღთქმაში]] ფაქტობრივად იესოს ბიოგრაფიები იყო.
== შუა საუკუნეები ==
[[ფაილი:Einhard.jpg|მინი|ეინჰარდი წერისას]]
შუა საუკუნეებში {[[400]]-[[1450]]) კლასიკური კულტურის დაღმასვლის პერიოდში ადრეული ისტორიის ერთ-ერთი მთავარი ჟამთააღმწერი [[რომის კათოლიკური ეკლესია]] ოყო. პირველი თანამედროვე ბიოგრაფიები ამ პერიოდში ბერებისა და წმინდა მამების მიერ შეიქმნა. მათი სუბიექტები შემოიფარგლებოდა საეკლესიო მამებით, წმინდანებით, პაპებითა და ტანჯულებით. მათი ნამუშევრების ძირითადი მიზანი ხალხის ქრისტიანობით დაინტერესება და მოქცევა იყო. ასეთი ტიპის ბიოგრაფიებს [[ჰაგიოგრაფია]]ს უწოდბენ. ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მაგალითი, რომელიც ამ დახასიათებაში არ ჯდება იყო სამეფო კარის მწერლის [[ეინჰარდი]]ს მიერ შექმნილი [[შარლემანი]]ს ბიოგრაფია - [[კარლოს დიდის ცხოვრება]].
გვიანდელ შუა საუკუნეებში ბიოგრაფიები ეკლესიაზე ნაკლებად ორიენტირებული გახდა. ყურადღება გადატანილი იქნა მეფეებზე, მეომრებზე, ტირანულ მმართველებზე და ა.შ. ყველაზე ცნობილი მაგალითია ლე მორტ დ'ართურის ბიოგრაფია სერ თომას მელორის მიერ. ეს წიგნი იყო სახელოვანი მეფე ართურისა და მის მეომართა ცხოვრების აღწერა.
მას შემდეგ ახალი ინტერესის სფერო გახდა ისეთი არასაეკლესიო თემები, როგორიცაა [[ხელოვნება]] - ბიოგრაფიები მხატვრებზე, მოქანდაკეებსა თუ ცნობილ პეოტებზე საყოველთაოდ პოპულარული გახდა. ამავე დროს საბეჭდი მოწყობილობის გამოგონებამ და გავრცელებამ ([[XV საუკუნე]]) ასევე შეუწყო ხელი წერა-კითხვის გავრცელებას და მაშასადამე ბიოგრაფიებისადმი (ისევერ, როგორც სხვა ლიტ. ჟანრების მიმართ) ინტერესიც გაიზარდა.
== თანამედროვე ფორმები ==
[[1640]] წელს აიზეკ ვოლტონმა გამოსცა "ცხოვრება დონისა", პეოტ ჯონ დონის ბიოგრაფია. ეს წიგნი თანამედროვე ბიოგრაფიული წერის კომპლექსური სტილის პროტოტიპად ითვლება. [[1683]] წელს გამოიცა ისტორიაში პირველი ბიოგრაფია ინგლისურ ენაზე "პლუტარხი" ჯონ დრაიდენის მიერ. ამ ნამუშევარში ვრცლად არის აღწერილი პლუტარხის სიტყვიერი ბიოგრაფიების პოპულარიზაციის მცდელობა.
მე-18 საუკუნის მნიშვნელოვან ბიოგრაფიათა რიცხვს მიეკუთვნება ბოსველის "ცხოვრება ჯონსონისა" ([[1791]]). ნამუშევარი, რომელიც ძირითადად ეყრდნობა ავტორისა და სემუელ ჯონსონის პირად საუბრებსა და მის პირად წერილებს, პირველთაგანია მკითხველთათვის მოცემული სუბიექტის პირადული დეტალების ისეთი სიღრმის გადმოცემით, რაც აქამდე ამ ჟანრის ნაწარმოებისთვის უცნობი იყო.
[[XX საუკუნე]]ში ბიოგრაფები ძირითადად ცნობილი ადამიანებისა და პოლიტიკოსების ცხოვრების გადმოცემთ იყვნენ დაკავებული. ეს ნამუშევრები ძირითადად ეყრდნობოდა კორესპონდენციას, პირად დღიურებს, ინტერვიუებს, ჟურნალებსა და თემასთან პირდაპირ დაკავშირებულ სხვა მასალას. კომპიუტერული ტექნიკის განვითარების წყალობით ავტორთათვის გაცილებით ადვილი გახდა მრავალტომიანი მანუსკრიპტებისა და ათასობით გვერდიანი ბიოგრაფიების აკრეფა და ცნობილ ადამიანთა ბიოგრაფიები ყოველდღიური ცხოვრების შემადგენელი ნაწილი გახდა.
== მულტიმედიური ფორმები ==
[[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მიწურულსა და [[XXI საუკუნე|XXI საუკუნის]] დამდეგს ტექნოლოგიური განვითარების შედეგად ბიოგრაფიების მულტიმედიური ფორმები გაცილებით უფრო პოპულარული გახადა ლიტერატურულ ფორმებთან შედარებით. ვიზუალურმა და კინომატოგრაფიულმა ეფექტებმა პერსონალური ცხოვრების აღწერაში ახალი განზომილება შეიტანეს, ის რაც წერითი ფორმებისთვის აქამდე შეუძლებელი იყო. მულტიმედიური ფორმების პოპულარობამ განაპირობა ცალკეული ბიოგრაფიებისთვის განკუთვნილი სატელევიზიო არხების შექმნა (მაგ. A&E, The Biography Channel, The History Channel და History International).
[[კატეგორია:ტერმინები]]
[[კატეგორია:ლიტერატურული ჟანრები]]
[[კატეგორია:ბიოგრაფიები]]
| 