ევოლუცია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ clean up, replaced: ექსპერიმენტი → ცდა using AWB |
დაემატა ახალი ცნობები |
||
ხაზი 11:
[[ფაილი:Editorial cartoon depicting Charles Darwin as an ape (1871).jpg|მინი|ჩარლზ დარვინის 1871 წლის [[კარიკაურა]]]]
ევოლუციის თეორიის ავტორი არის [[ინგლისელები|ინგლისელი]] მეცნიერი [[ჩარლზ დარვინი]], რის გამოც, ამ მოძღვრებას დარვინიზმსაც უწოდებენ. თეორია განმტკიცებულია დიდი რაოდენობის მტკიცებულებებით, როგორიცაა სხვადასხვა სახეობების [[გენეტიკა|გენეტიკური]] და მორფოლოგიური შედარებები, უძველესი ნამარხები, სახეობების გეოგრაფიული განაწილება და სხვა. ევოლუცია ლაბორატორიებშიც დაფიქსირებულა. ამის ნათელი მაგალითია ლენსკის ცნობილი ცდა, რომელმაც აჩვენა, რომ მასში მონაწილე ბაქტერიებმა განივითარეს ციტრატის მონელების უნარი, რომელიც ამ სახეობას ბუნებრივ გარემოში არ გააჩნია. ამის გამო თეორია სამეცნიერო წრეებში უკვე ფაქტადაა აღიარებული. რა თქმა უნდა, არიან ისეთებიც, რომლებიც არ აღიარებენ ევოლუციის ფაქტს და ამისათვის მოყავთ სხვადასხვა მტკიცებულება, როგორც ნამარხების დეფიციტი და ცოცხალი სამყაროს დახვეწილი დიზაინი, რომელიც მათი აზრით ევოლუციის გზით ვერ მიიღწეოდა. ის ფაქტი, რომ ზოგიერთი ნამარხი ჯერ ნაპოვნი არაა, არაფერს ავნებს ევოლუციის თეორიას. ერთი შეხედვით მიზნობრივი დიზაინი კი ადვილად აიხსნება ბუნებრივი გადარჩევით.
== ევოლუციური თეორიის ჩამოყალიბება ==
აზრი, რომ შესაძლოა ერთი სახეობის ცხოველი სხვა სახეობის ცხოველისგან წარმოშობილიყო, ჯერ კიდევ ძველი ბერძენი ფილოსოფოსების დროს არსებობდა. ამ მოსაზრებამ გაუძლო რომაულ პერიოდსაც, თუმცა მოგვიანებით ამ იდეის საპირისპირო შეხედულება გავრცელდა, რომელიც ეკუთვნოდა ბერძენ ფილოსოფოს [[არისტოტელეს]]. მისი აზრით, ყველა არსება იყო არასრულყოფილი აქტუალიზაცია ფიქსირებული ფორმების, იდეეების ანუ [[სახეობების]]. ეს იყო ნაწილი მისი თეოლოგიური მოსაზრებისა, რომ ყველა ცოცხალ ქმნილებას ღვთის მიერ შექმნილ კოსმოსურ წესრიგში გარკვეული როლი უნდა ეთამაშა. ამ იდეის ვარიაცია გახდა სტანდარტი შუა საუკუნეებში და დიდი გავლენა მოახდინა ქრისტიანულ სწავლებაზე.
მე-17 საუკუნეში თანამედროვე მეცინერებამ უარყო არისტოტელეს შეხედულება, მაგრამ ბიოლოგიურ მეცნიერებებში ამ იდეამ სწრაფი აღიარება ვერ ჰპოვა. [[ჯონ რეიმ]] მანამდე არსებული ცნება [[სახეობა]] გამოიყენა მცენარისა თუ ცხოველის ტიპების აღსანიშნავად, რომლებიც ხასიათდებოდნენ გარკვეული ნიშან-თვისებებით თაობათა განმავლობაში. სახეობები ღვთის მიერ შექმნილად ითვლებოდა, თუმცა მათ შორის მცირედ განსხვავებებს ადგილობრივ გარემოს მიაწერდნენ. 1735 წელს [[კაროლუს ლინეაუსის]] მიერ შემოთავაზებული ბიოლოგიური კლასიფიკაციაც სახეობას განიხილავდა, როგორც ღვთიური ნების მიხედვით შექმნილ ფიქსირებულ ფორმას.
ამავე ეპოქის სხვა [[ნატურალისტები]] ცდილობდნენ, სახეობათა ევოლუციური ცვლილება ბუნების კანონებით აეხსნათ. ფრანგი მეცნიერი [[მოპერტიუსი]] 1751 წელს წერდა, რომ ბუნებრივი ცვალებადობები ხდება გამრავლების დროს და ამ ცვალებადობების დაგროვება იწვევს ახალი სახეობების ჩამოყალიბებას. [[ბუფონმა]] შემოგვთავაზა შეხედულება, რომლის მიხედვითაც სახეობებს შეუძლიათ რეგრესი განიცადონ და გარდაიქმნენ სხვა ორგანიზმებად, ხოლო [[ერასმუს დარვინმა]] გამოთქვა აზრი, რომ ყველა თბილსისხლიანი ორგანიზმი შესაძლოა, ერთი მიკროორგანიზმიდან იყოს წარმოშობილი. პირველი შედარებით სრულყოფილი ევოლუციური შეხედულება ჩამოაყალიბა [[ლამარკმა]] 1809 წელს. მისი "ტრანსმუტაციის" თეორიის თანახმად, სპონტანური თაობის მიერ წარმოქმნილი მარტივი ფორმები თანდათანობით გარდაიქმნებოდა კომპლექსურ ფორმებად, ეს კომპლექსური ფორმა არსებობდა თავდაპირველი ფორმის პარალელურად და ლოკალურ დონეზე ისინი მემკვიდრული ცვალებადობების ხარჯზე ეგუებოდნენ გარემოს. მიუხედავად ამისა, ბევრი მეცნიერი კვლავ მიიჩნევდა, რომ სახეობები ფიქსირებული ფორმების მიხედვით ყალიბდებოდნენ და მათ შორის კავშირი არ არსებობდა.
ეს მოსაზრება ნელ-ნელა უარყვეს მას შემდეგ, რაც [[ჩარლზ დარვინმა]] შექმნა ევოლუციური თეორია, რომელიც ეყრდნობოდა ბუნებრივ გადარჩევას. დარვინი ნაწილობრივ [[თომას რობერტ მალთუსის]] მოსაზრებების ზეგავლენის ქვეშ იყო. იგი თვლიდა, რომ პოპულაციის ზრდას ინდივიდები მიჰყავს არსებობისთვის ბრძოლამდე, რომლის დროსაც ზოგი გადარჩებოდა, ზოგი კი იღუპებოდა. ბევრი ინდივიდი იღუპებოდა იმის გამო, რომ ბუნებაში რესურსები შეზღუდული რაოდენობითაა. ეს ხსნიდა იმ განსხვავებას, რაც არსებობდა საერთო წინაპრის შთამომავლებს შორის.
1859 წლის ბოლოს დარვინმა გამოაქვეყნა "სახეობათა წარმოშობა", რომელშიც ბუნებრივი გადარჩევა დაწვრილებით იყო განმარტებული. თომას ჰენრი ჰაქსლიმ მის თეორია ადამიანებს მოარგო და პალეონტოლოგიის და შედარებითი ანატომიის გზით წარმოადგინა მტკიცე საბუთი ადამიანებისა და შიმპანზეების საერთო წარმოშობის შესახებ. ბევრმა გააკრიტიკა ეს იდეა, რადგანაც ეს ფაქტი უარყოფდა ადამიანის განსაკუთრებულ ადგილს ბუნებაში.
ზუსტი მექანიზმი ახალი თვისებებისა და სახეობების წარმოქმნისა საიდუმლოდ რჩებოდა. [[გრეგორ მენდელმა]] 1865 წელს გამოთქვა მოსაზრება, რომ ნიშან-თვისებები მემკვიდრდებოდა ისე, რომ მათი წინასწარი გათვლა შესაძლებელი იყო. [[ავგუს ვაისმანმა]] გაარჩია სასქესო და სომატური უჯრედები, რაც მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო. მან აგრეთვე დაამტკიცა, რომ თვისებები გადაეცემოდა მხოლოდ სასქესო უჯრედების გზით. [[ჰიუგო დე ვრისმა]] დააკავშირა დარვინისა და ვაისმანის თეორიები და გაავრცელა მენდელის ნაშრომები. ვარიაციების წარმოქმნის მიზეზად იგი მიიჩნევდა მუტაციას, რამაც დროებითი განხეთქილება წარმოშვა დე ვრისის და დარვინის მომხრეებს შორის. მე-20 საუკუნის დასაწყისში გენეტიკოსებმა დაამტკიცეს, რომ მენდელის მოსაზრებებს, მუტაციურ თეორიასა და დარვინის თეორიას შორის არანაირი წინააღმდეგობა არ არსებობს.
== ლიტერატურა ==
| |||