იაპონური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

იაპონური [[ენა]] ( ''იაპონურად'' '''日本語''' ან '''にほんご ''' [ ნიჰო'''ნგ'''ო ] ) [[იაპონია|იაპონიის]] [[სახელმწიფო ენა|სახელმწიფო]] ენაა. იაპონურ ენაზე ლაპარაკობს სავარაუდოდ 127 მილიონ კაცზე მეტი და მოლაპარაკეთა რიცხვის მიხედვით ამ ენის ხვედრითი წილი მსოფლიო მოსახლეობის 2,4 % შეადგენს, რის გამოც ეს ენა მსოფლიოს ყველაზე გავრცელებულ ენათა ჩამონათვალში მე–9 ადგილს იკავებს.

იაპონიის საზღვრებს გარეთ იაპონურად მეტყველებს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებული შტატებში]] დაახლ. 200.000 კაცი [[ჩრდილოეთ ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკის]] [[მატერიკი|მატერიკზე]], ხოლო [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]] მდებარე [[ჰავაი]]ს [[კუნძული|კუნძულებზე]] კი დაახლ. 220.000 კაცი მეტყველებს. დიდია იაპონურენოვან მოსახლეთა რაოდენობა ასევე [[სამხრეთ ამერიკა]]ში და განსაკუთრებით [[ბრაზილია]]ში, სადაც დაახლ. 380.000 კაცი ითვლება იაპონურად მოსაუბრედ. იაპონიის გარეთ იაპონურად მოლაპარაკეთა დიდრიცხოვნება გამოიწვია მე–19 საუკუნის მიწურულსა და მე–20 საუკუნის შუა ხანებში [[ემიგრაცია|ემიგრაციის]] სამმა ტალღამ.

პირველი პრობლემა არის ის, რომ უძველესი იაპონური და დღემდე ჩვენამდე მოღწეული წერილობითი ძეგლი ([[კოჯიკი]]) ჩვ. წელთაღრიცხვის VIII საუკუნით თარიღდება, ანუ დაახლ. ამდროინდელია ასევე უძველესი ალთაური წერილობითი ძეგლები [[ორხონი|ორხონ]]–[[რუნული]] და [[ყიტანი]]ს დაწერლობები. იაპონური ენის ისტორიის შესახებ არსებული ყველა მეცნიერული მონაცემი, რომელიც უფრო ადრინდელ პერიოდს შეეხება, წარმოადგენს ლინგვისტურ რეკონსტრუქციებს ანდა არქეოლოგიურ და გენეტიკურ გამოკვლევებს ეყრდნობა.

მეორე პრობლემა ისაა, რომ იაპონური მგავსებებს ავლენს [[კორეული ენა|კორეულ]] და [[ალთაური ენები|ალთაურ ენებთან]] (ერთადერთი გამონაკლისი ამ მხრივ არის ჩრდილოტუნგუსური ენები, რომლებიც სინტაქსურად სულ სხვაგვარად მოწესრიგდებიან) [[ფონეტიკა]]ში, [[მორფოლოგია]]სა და [[სინტაქსი|სინტაქსში]]. ამასთანავე [[ძველი იაპონური ენა]] მორფოლოგიასა და სინტაქსში ბევრ საერთოობასთან (მათ შორია [[ძველი თურქული ენა|ძველთურქულთანაც]], როგორც ალთაურ ენათაგან ყველაზე დასავლეთით მდებარე და ამავდროულად ყველაზე ადრინდელი დამწერლობის მქონე ენა) ერთად „უცნაურობებსაც“ ავლენს. ყოველივეს მიუხედავად [[ალტაიცისტი|ალტაიცისტების]] დიდი ნაწილი [[კორეული ენა|კორეულ]] და იაპონურ ენებს საერთო პროტოენის ([[მაკრო–ალთაური]]) ადრინდელ ფრაგმენტებად მიიჩნევს, ხოლო [[თურქული ენა|თურქული]], [[მონღოლური ენა|მონღოლური]] და [[ტუნგუსური ენა|ტუნგუსური]] ენები ალთაურის უფრო გვიანდელ ნამსხვრევებად განიხილება. ყოველი ამ ენისათვის საერთო დამახასიათებელი თვისება [[აგლუტინაცია]] არის.

ჯომონის მოსახლეობის ენის შესახებ არ არსებობს სარწმუნო მონაცემები, რადგან არც ლიტერატურულ წყაროებს და მითუმეტეს არც ამ ენაზე მოსაუბრეთ ჩვენამდე არ მოუღწევიათ, რის გამოც ვერც იმის დადგენაა შესაძლებელი, თუ ჯომონთა ენის რა ელემენტები შემორჩა თანამედროვე იაპონურს, [[რიუკიუს ენები|რიუკიუს ენებსა]] და [[აინუს ენა]]ს. მკვლევართა მიერ შემოთავაზებული თეორიების მიხედვით არსებობს კავშირი ამ ენასა და [[აინუს ენა]]ს, ისევე როგორც [[ავსტრონეზული ენები|ავსტრონეზულ ენებს]] შორის.

იაპონური ენის ნათესაობის შესახებ არსებული ჰიპოთეზებიდან არც ერთი არაა საბოლოო და საყოველთაოდ მიღებული.

[[იაპონური დამწერლობა|იაპონური სადამწერლობო სისტემა]] გამოიყენებს [[ჩინური დამწერლობა|ჩინურ სადამწერლობო ნიშნებს]], რომელსაც იაპონიაში ჰქვია [[კანჯი]]. გარდა ამისა, კიდევ ორი ე.წ. ანბანია გამოყენებაში [[ჰირაგანა]] და [[კატაკანა]]. იაპონური ენის შემსწავლელს ამის გამო ფაქტიურადფაქტობრივად სამი ანბანის დაუფლება უწევს [[კანჯი|'''კანჯი'''ს]], [[ჰირაგანა|'''ჰირაგანა'''სა]] და [[კატაკანა|'''კატაკანა'''სი]]. ნებისმიერი იაპონური (საგაზეთო ან ლიტერატურული) [[ტექსტი]] შეიცავს დამწერლობების სამივე სახეობას, რადგან ყოველივე მათგანს თავისი [[სემანტიკა|სემანტიკურ]]–[[გრაფიკა|გრაფიკული]] ფუნქცია აქვს ტექსტში. ასე მაგ.; '''კანჯის''' მეშვეობით ძირითადად ჩინურ–იაპონური სიტყვის [[სიტყვის ფუძე|ფუძე]]–[[სიტყვის ძირი|ძირები]] ([[საკუთარი სახელები]], გვარ–სახელები და ა.შ.) გამოიხატება, ხოლო '''კატაკანა''' და '''ჰირაგანა''' , როგორც კუთხოვანი და მრგვლოვანი ნაირ–სახეობების იაპონური დამწერლობისა [[სუფიქსი|სუფიქსების]] და უცხოენოვანი [[სიტყვა|სიტყვების]] (მათ შორის შედარებით ახალი [[ნასესხობება|ნასესხობების]]) გადმოსაცემად. ამ მარცვლოვანი ანბანით ბევრი ჩინური სიტყვა ისესხეს გადმოიღეს იაპონურში, მაგრამ ჩინური და იაპონური ენების [[ფონეტიკა]] და [[მორფოლოგია]] ძირ–ფესვიანად განსხვავდება ერთმანეთისაგან; ჩინურისაგან გასხვავებით იაპონური ენა არ იცნობს [[ტონი|ტონს]] და გაცილებით ნაკლები [[თანხმოვანი]] აქვს. იაპონური მარცვლების რაოდენობას (150) თუ შევადარებთ ჩინურისას, სადაც მათი რაოდენობა ([[ტონი|ტონების]] გათვალისწინებით) 1 600 არის, დავინახავთ, რომ იაპონური ენა თავისი მარცვალთა მარაგით საკმაოდ მოკრძალებულად გამოიყურება. [[გრამატიკაში]] იაპონური ენა, [[იზოლირებადი ენები|იზოლირებადი]] ჩინური ენის საპირისპიროდ [[აგლუტინირებადი ენა|აგლუტინირებადი]] ენაა, გააჩნია მთელი რიგი [[სუფიქსი|სუფიქსებისა]] ე.წ. [[პარტიკლი]] და [[ფუნქციური სახელი|დანიშნულებითი სახელი]], რომელთაც დაახლოებით ის ფუნქცია აკისრიათ, როგორიც [[ფლექსია]]ს, [[წინდებული|წინდებულსა]] და [[შორისდებული|შორისდებულს]] ევროპის ბევრ ენაში.

|[[ფაილი:Jappis_verJappis ver.png|thumb|center|იაპონური '''ვერტიკალური''' დამწერლობის ნიმუში]]

|[[ფაილი:Jappis_gorJappis gor.png|thumb|center|იაპონური '''ჰორიზონტალური''' დამწერლობის ნიმუში]]