საფარის მონასტერი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
|||
ხაზი 57:
}}
'''საფარის მონასტერი''' — [[შუა საუკუნეები]]ს ქართული [[მონასტერი]]. სამცხის მფლობელ ჯაყელთა ერთ-ერთი რეზიდენცია. დაარსებულია არა უგვიანეს X საუკუნისა. მდებარეობს [[ახალციხის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[ღრელი|ღრელთან]].
==ისტორია==
XVI-XVII საუკუნეთა მიჯნაზე, სამცხეში თურქების დამკვიდრების შემდეგ, საფარა დაცარიელდა. ისევე, როგორც მესხეთის სხვა ეკლესია-მონასტრებიდან, საფარადანაც გახიზნეს ხატები და სხვა განძეულობა. მონასტრის უმთავრესი ხატი - წმ. საბასი - იმერეთში, სოფელ ჩხარის ეკლესიაში დაუსვენებიათ. განძის ნაწილი ქართლში სოფელ არდეთში მოხვდა.
მეფე თეიმურაზ I-ის 1630 წლის ერთერთი სიგელი ადასტურებს, რომ საფარის წინამძღვარი არსენ ავალიშვილი იმ ხანებში გამოუძევებიათ საფარიდან.
{{ციტატა|უღმრთოთა მაჰმადიანთა მიერ მონასტერი ყოვლად დიდებული მოოხრებულიყო, პატიოსანი ხატი წასუენებულიყო, მამულნი სოფელნი, დაბანი წახდომილყუნეს. ხოლო ვინც დარჩა მონასტრის ყმათაგანი, მოვაგროეთ და დავასახლეთ სანახებსა ქართლისასა არადეთისა ბოლოს, სადაც ადრევე გამოხიზნულნი მესხნი ცხოვრობდნენ.}}
XVIII საუკუნის პირველ ნახევარში, ვახუშტის ცნობით, საფარას მონასტერი "ვენივრად დიდშენი, გუმბათიანი, შემკული ყოვლითა საეკლესიოთა და წმინდანთა ნაწილებითა", ერთი მღვდელის ამარა იყო დარჩენილი. საფარელი მღვდელი გიორგი ზედათმოგვის 1773 წლის წარწერაში იხსენიება.
XIX საუკუნეში საფარის მონასტერი სრულად მიტოვებული და გავერანებული იყო. საფარაში სასულიერო მოღვაწეობა 50-იანე წლებიდან იწყება. თავიდან მონასტერში ქართველი ბერები დაემკვიდრნენ ხოლო 1893 წელს რუსული მონასტერი დაარსდა. რუსულმა მონასტერმა საბჭოთა პერიოდამდე გასტანა მხოლოდ.
== მონასტრის შენობები ==
Line 69 ⟶ 79:
მოშორებით გზიდან 2-3 მეტრში '''სამრეკლოა''' აღმართული, რომელსაც ჩრდილოეთიდან '''იოანე ნათლისმცემლის სამლოცველო''' აკრავს. მარცხნივ სადაც წინ წაჩრილი კლდის კონცხი ფართო ბაქანს ქმნის დგას '''წმ. საბას გუმბათოვანი ტაძარი'''. სამხრეთით წმინდა საბას ტაძარს '''მიძინების ტაძარი''' ებჯინება, რომელიც ყველაზე ძველი შენობაა მონასტერში. იმ კუთხეში, რომელიც წმ. საბას სამხრეთით კედელსა და მიძინების ტაძრის აღმოსავლეთის კედელს შუა ჩნდება - '''წმ. დიმიტრის''' სახელობის სამლოცველოა. სამხრეთითვე ოდნავ მოშორებით დგას წმ. გიორგის სამლოცველო. ჩრდილო-დასავლეთით 4 მეტრში, ციცაბო კლდის პირას '''იოანე ოქროპირის სამლოცველო''' დგას.
===მიძინების ეკლესია===
კომპლექსის ყველაზე ადრინდელი შენობაა X საუკუნის მიძინების ერთნავიანი ეკლესია (ამ ეკლესიის კანკელის ფრაგმენტები ინახება საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში).
===წმ. საბას ტაძარი===
წმინდა საბას მთავარი ეკლესია, სამრეკლო და სასახლე XIII საუკუნის დასასრულისა და XIV საუკუნის დასაწყისს მიეკუთვნება, როცა სამცხეს ბექა მანდატურთუხუცესი, სარგისის ძე განაგებდა (სარგისი, ბექა და მისი ვაჟები- სარგის II და ყვარყვარე დახატულნი არიან წმინდა საბას ეკლესიის კედელზე). ჯაყელებმა საფარა თავის რეზიდენციად და საძვალედ აქციეს. ტაძრისა და კარიბჭეს სარკმლის წარწერაში მოხსენიებულია ხუროთმოძრვარი [[ფარეზასძე]]. წმინდა საბას ტაძარი შვეული კლდის პირზეა აღმართული. მის ასაშენებლად საჭირო გამხდარა არა მარტო ადგილის მოშანდაკება, არამედ კლდის ქიმზე საგანგებო საყრდენის ამოყვანაც. ძეგლის ფასადების დამუშავებაში, ორნამენტსა და ტექნიკის შესრულებაში ახლებური ხერხები ჩანს, მაგრამ წარსულთან კავშირი კვლავ საგრძნობია. ახალი ნიშნებმა თავი იჩინა, პირველ ყოვლისა, შენობათა ნაწილების შეფარდებაში (შდრ. [[ბეთანია]], [[ფიტარეთის მონასტერი |ფიტარეთი]]).
[[გუმბათის ყელი]] დადაბლებული და გაფართოებულია, რის შედეგადაც შენობის კორპუსი უფრო მაღალი ჩანს. ფასადებზე თავისუფალი, გლუვი ზედაპირები მეტია, ვიდრე წინათ იყო, გუმბათის ყრუ სარკმლები, რომლებიც ისვეა გაფორმებული საპირეებით როგორც ნამდვილი. ინტერიერში კვლავ ჩნდება პატრონიკენი, მაგრამ მას წმინდა დეკორატიული მნიშვნელობა აქვს. დასავლეთი კარიბჭე უჩვეულოდ მაღალია. მისი შიგა სივრცე, ღია თაღები, ვარსკვლავისებური კამარები უხვადაა შემკული ჩუქურთმებით. შენობაზე ბევრი წარწერაა. სამრეკლო ადრინდელი ქართული სამრეკლოების ტიპისაა. ქვემო კუბურ ნაწილში ჯაყელთა მსახურთუხუცესის ლასურისძის საგვარეულო სამარხი იყო, ზემოთ - საკუთრივ სამრეკლო.
===სამრეკლო===
===სასახლე===
===წმ. გიორგის ეკლესია===
'''წმ. გიორგის ეკლესიას''' შესასვლელის თავზე შერჩენილი აქვს საინტერესო წარწერა. იგი მოგვითხრობს, რომ ეს "მცირედი ეგუტერი" აუშენებია საფარის მოძღვარს გრიგოლ ნაფშვუენის ძეს საფარაში დამკვიდრებულ "წმინდა მამათათვის".
| |||