ინკების იმპერია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ →ინკების იმპერია: clean up, replaced: გახლდათ → იყო using AWB |
მ რუკა |
||
ხაზი 1:
{{წყარო}}
{{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა
|სახელი =ინკების იმპერია
|მშობლიური სახელი =Tawantinsuyu
|სტატუსი = იმპერია
|ჰიმნი =
|დროშა =Banner of the Inca Empire (center).svg
|დროშის აღწერა = [[ინკების იმპერიის დროშა|დროშა]]
|გერბი =
|გერბის აღწერა =
|რუკა =Inca Empire.svg
|აღწერა =ინკების იმპერია
|p1 = კუსკოს სამეფო
|flag_p1 =
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|შექმნილია =[[1438]]
|ლიკვიდერებულია =[[1533]] წწ.
|s1 = ახალი კასტილია (საგუბერნატორო)
|flag_s1 = Flag of New Spain.svg
|s2 =
|flag_s2 =
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|s5 =
|flag_s5 =
|s6 =
|flag_s6 =
|s7 =
|flag_s7 =
|s8 =
|flag_s8 =
|s9 =
|flag_s9 =
|s10 =
|flag_s10 =
|s11 =
|flag_s11 =
|s12 =
|flag_s12 =
|s13 =
|flag_s13 =
|s14 =
|flag_s14 =
|s15 =
|flag_s15 =
|დევიზი =
|დედაქალაქი =[[კუსკო]]
|ქალაქები =
|ენა = [[კეჩუა]] (ძირითადი), [[აიმარა (ენა)|აიმარა]] <br /> [[პუკინა (ენა)|პუკინა]], [[მოჩიკა (ენა)|მოჩიკა]]
|ვალუტა =
|ფართობი = 800 000 კმ<sup>2</sup> (1438) <br /> 2 000 000 კმ<sup>2</sup> (1527)
|მოსახლეობა = 12 000 000 ად. (1438) <br /> 20 000 000 ად. (1527)
|მართველობის ფორმა =[[მონარქია]] (სხვა ცნობებით [[დიარქია]])
|დინასტია = [[ანანის დინასტია]]
|მმართველის ტიტული = [[ინკა]]
|მმართველი1 = [[პაჩაკუტი]] (პირველი მეფე)
|მმართველი1 წელი = [[1438]] - [[1471]]
|მმართველის ტიტული2 =
|მმართველი2 = [[ტუპაკ ინკა იუპანკი]]
|მმართველი2 წელი = [[1471]] - [[1493]]
|მმართველის ტიტული3 =
|მმართველი3 = [[უაინა კაპაკი]]
|მმართველი3 წელი = [[1493]]–[[1527]]
|მმართველის ტიტული4 =
|მმართველი4 = [[უასკარი]]
|მმართველი4 წელი = [[1527]]–[[1532]]
|მმართველის ტიტული5 =
|მმართველი5 = [[ატაჰუალპა]]
|მმართველი5 წელი = [[1527]]–[[1533]]
|მმართველის ტიტული6 =
|მმართველი6 =
|მმართველი6 წელი =
|მმართველის ტიტული7 =
|მმართველი7 =
|მმართველი7 წელი =
|მმართველის ტიტული8 =
|მმართველი8 =
|მმართველი8 წელი =
|რელიგია =[[ინკების რელიგია]]
|დამატებითი პარამეტრი1 =
|პარამეტრის შიგთავსი1 =
|ეტაპი1 =
|თარიღი1 =
|წელი1 =
|ეტაპი2 =
|თარიღი2 =
|წელი2 =
|ეტაპი3 =
|თარიღი3 =
|წელი3 =
|ეტაპი4 =
|თარიღი4 =
|წელი4 =
|ეტაპი5 =
|თარიღი5 =
|წელი5 =
|ეტაპი6 =
|თარიღი6 =
|წელი6 =
|დამატებითი პარამეტრი2 =
|პარამეტრის შიგთავსი2 =
|წინა =
|წინამორბედი1 =
|წინამორბედი2 =
|წინამორბედი3 =
|წინამორბედი4 =
|წინამორბედი5 =
|წინამორბედი6 =
|წინამორბედი7 =
|შემდეგი =
|მემკვიდრე1 =
|მემკვიდრე2 =
|მემკვიდრე3 =
|მემკვიდრე4 =
|მემკვიდრე5 =
|მემკვიდრე6 =
|მემკვიდრე7 =
|სქოლიო =
}}
'''ინკების იმპერია''' ([[კეჩუა]] Tawantinsuyu; ''[[ტაუანტინსუიუ]]'') — [[კოლუმბამდელი ამერიკის კულტურა|კოლუმბამდელი ამერიკის]] უმსხვილესი [[იმპერია]]. იმპერიის ადმნინისტრაციული, პოლიტიკური და სამხედრო ცენტრი მდებარეობდა [[კუსკო]]ში (დღევანდელი [[პერუ]]). [[ინკების ცივილიზაცია]] აღმოცენდა [[პერუ]]ს მაღალმთიან რეგიონში XIII ს. დასაწყისში. იმპერიამ, დაპყრობითი [[ომი|ომებისა]] თუ მშვიდობიანი [[ასიმილაცია (ეთნოგრაფია)|ასიმილაციის]] შედეგად შეძლო გაეეერთიანებინა მნიშვნელოვანი ტერიტორიები დასავლეთ [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] (დღევანდელი [[ეკვადორი]], [[პერუ]], [[ბოლივია]], ჩრდილოეთ-დასავლეთი [[არგენტინა]], ჩრდილოეთ [[ჩილე]] და სამხრეთ [[კოლუმბია]]).
იმპერიის ოფიციალური ენა იყო [[კეჩუა]], მაგრამ გავრცელებული იყო აგრეთვე ასობით ადგილობრივი [[ენა (ენათმეცნიერება)|ენა]] და [[დიალექტი]]. [[ინკები]] თავიანთ იმპერიას უწოდებდნენ ''ტაუანტინსუიუ''ს, რაც აღნიშნავს ''სამყაროს ოთხ გაერთიანებულ მხარეს''. იმპერია ოთხ ნაწილად იყოფოდა, ესენია: ჩინჩასუიო, ანტისუიო, კონტისუიო და კოლასუიო.
ინკების უმთავრესი ღვთება იყო [[ინტი]] — მზის ღმერთი. მიუხედავად ამისა, იმპერიაში შემავალ ყველა ტომს, სამეფოს და ქალაქს უფლება ეძლეოდათ შეენარჩუნებინათ თავიანთი ტრადიციული [[რელიგია]], თუ უპირატესად აღიარებდნენ [[ინკების რელიგია|ინკების რწმენას]].
== კუსკოს სამეფო ==
ინკების ტომი პირველად [[კუსკო]]ს მიდამოებში გამოჩნდა XII ს. დასაწყისში. [[მანკო კაპაკი]]ს მეთაურობით ინკებმა დააარსეს [[ქალაქი-სახელმწიფო]] [[კუსკოს სამეფო|კუსკო]]. [[საპა ინკა]]ს ხელმძღვანელობით ინკებმა დაიწყეს თავიანთი გავლენის გაფართოება და [[ტუპაკ ინკა იუპანკი]]ს მეფობის დროს უკვე აკონტროლებდნენ [[ანდები]]ს მთების უმეტეს ნაწილს (დღევანდელი [[პერუ]] და [[ეკვადორი]]).
== ექსპანსია ==
[[ფაილი:WLA brooklynmuseum Huayca Capac Twelfth Inca.jpg|მინი|მარცხნივ|უაინა კაპაკი]]
ინკების ტრადიციის თანახმად, ჯარს სათავეში ედგა მეფის შვილი. [[პაჩაკუტი]]ს შვილმა [[ტუპაკ ინკა იუპანკი|ტუპაკმა]] 1463 წ. დაიპყრო ჩრდილოეთით მდებარე ტერიტორიები, შემდეგ კი [[ჩიმორი]] — ინკების უმთავრესი მეტოქე პერუს სანაპიროზე. ტუპაკის შვილმა [[უაინა კაპაკი|უაინა კაპაკმა]] შემოიერთა დღევანდელი [[ეკვადორი]]ს ნაწილი. ამ პერიოდისთვის, ინკების იმპერიაში შედიოდა ვრცელი ტერიტორიები: დღევანდელი [[პერუ]], [[ბოლივია]], [[ეკვადორი]]სა და [[ჩილე]]ს უმეტესი ნაწილი.
ინკების იმპერიაში გაერთიანებული იყო სხვადასხვა ენისა და კულტურის მქონე ტომები. ინკები საომარი მოქმედებების დაწყებამდე ჯერ აფრთხილებდნენ მოწინააღმდეგეს ნებაყოფლობით შემოერთებოდა იმპერიას, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი იყენებდნენ თავიანთ ძლიერ და მრავალრიცხოვან ჯარს. დაპყრობილ ტომებს ინკები აიძულებდნენ თავიანთი ენის შესწავლას და მზის ღმერთის — [[ინტი]]ს აუცილებელ თაყვანისცემას, მაგრამ, ამავე დროს უფლებას აძლევდნენ შეენარჩუნებინათ ტრადიციული [[რელიგია]] და ცხოვრების სტილი, განსაკუთრებით კი ხელსაქმე და ჩაცმულობა, რითაც უადვილდებოდათ დაპყრობილთა წარმომავლობის და სოციალური სტატუსის გარჩევა.
ინკების ეკონომიკა ძირითადად გაცვლაზე და გადასახადებზე იყო დაფუძნებული. განვითარების ზენიტში მყოფი იმპერია 12 მილიონამდე ადამიანს აერთიანებდა და შესაბამისად, ერთ-ერთ უმსხვილეს [[სახელმწიფო]]ს წარმოადგენდა იმჟამინდელ [[მსოფლიო]]ში.
== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[ინკების ცივილიზაცია]]
{{ინკები}}
{{პერუს თემები}}
[[კატეგორია:
[[კატეგორია:
[[კატეგორია:ინკების იმპერია]]
[[კატეგორია:ინკები]]
{{Link FA|eo}}
{{Link FA|he}}
{{Link GA|de}}
{{Link GA|lt}}
| |||