ვიკიპედია

სპილოსებრნი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
მ ბოტი: რჩეული სტატიის ბმული გვერდისათვის en:Elephant; cosmetic changes
ხაზი 15:
}}
 
'''სპილოსებრნი''' (Elephantidae) — [[ძუძუმწოვრები]]ს [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]] [[ხორთუმიანები]]ს [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგისა]]. ტანად დიდი [[ცხოველები]]. მათი სიმაღლე 3,5 [[მ]], ხოლო მასა — 4-5 [[ტ]] აღწევს. აქვთ მასიური სხეული, დიდი თავი, მოკლე კისერი, ბოძისებური ფეხები, წინა ფეხი 5-თითიანია, უკანა 5 ან 4-თითიანი. თითოეულ თითს პატარა ჩლიქი შეესატყვისება. ზედა ტუჩისა და ცხვირის ერთმანეთთან შეზრდის შედეგად წარმოქმნილია გრძელი და მოქნილი ხორთუმი. იგი წარმოადგენს შეხებისა და ყნოსვის, ამავე დროს საგნების გადასაადგილებელ ორგანოს. ყბებზე 4-4 კბილი აქვთ. კბილები დროთა განმავლობაში ცვდება და მათ ადგილს იკავებს მომდევნო კბილები, რაც ცხოველის სიცოცხლის განმავლობაში 6-ჯერ მეორდება. ეშვები არა აქვთ. ზედა შუა საჭმრელები წაგრძელებულია და ქმნიან შუანებს, რომელთა სიგრძე შეიძლება 4 მ, ხოლო მასა 100 კგ აღწევდეს. შუანები აქვთ მხოლოდ მამლებს, იშვიათად უვითარდება დედალ [[აფრიკული სპილო |აფრიკულ სპილოს]] (თანაც მეტად მოკლე). სპილოსებრთა [[კუჭი]] მარტივია, კანის სისქე 3-4 სმ აღწევს. ბალნიანი საფარველი რედუცირებულია. მაკეობა 628 დღემდე (ზოგი ცნობით 24 თვემდე) გრძელდება. შობენ ერთ ნაშიერს, რომლის მასა 90 კგ აღწევს. სქესობრივად მწიფდებიან 17-20 წლისა, ცოცხლობენ 80 წლამდე. იკვებებიან მცენარეებით, ზოჯერ ჭამენ მსხვილ ტოტებს, ფიჩხებს, ფოთლებს, ხის ქერქს. საკვების ძებნისას ხშირად 100 კმ-ზე მეტის გავლა უხდებათ. თავისუფლად იკაფავებ გზას უღრანსა და დაბურულ ტყეში, ჭაობიან ადგილებში და სხვა. [[წყალი|წყალს]] ხორთუმით იღებენ და პირში ისხამენ. ცხოვრობენ ჯოგებად, რომლებშიც თავს იყრის 10-დან 100-ზე მეტი ეგზემპლიარი.
 
სპილოსებრნი მრავალ ადგილას მოსპობილია. ამჟამად ყველგან იცავენ. იყენებენ სპილოსებრთა ძვალს (შუანებს). ხორცი საკვებად ვარგისია. ცნობილია სპილოსებრთა 2 გვარის თითო სახეობა: [[აზიური სპილო]] (Elephas asiaticus) გავრცელებულია [[ინდოეთი|ინდოეთში]], [[ბირმა]]ში, [[ნეპალი|ნეპალში]], [[ტაილანდი|ტაილანდში]], [[ვიეტნამი|ვიეტნამში]], [[მალაიზია]]ში, [[სუმატრა|კუნძულ სუმატრაზე]], [[შრი-ლანკა]]ზე. მისი მოთვინიერება და გაწვრთნა ადვილია. როგორც ამოწყდომის გზაზე მდგომი სახეობა, შეტანილია „წითელ წიგნში“.
ხაზი 21:
აფრიკული სპილო (Loxodonta africana) გვხვდება თითქმის მთელ [[აფრიკა]]ში, [[საჰარა|საჰარის]] სამხრეთით
 
ოჯახობა სპილოს ორი სქესის სამ სახეობას მოიცავს:
 
* '''აფრიკული სპილოები''', (''Loxodonta'')
* '''აფრიკული სავანის სპილო''', (''Loxodonta africana'')
* '''აფრიკული ტყის სპილო''', (''Loxodonta cyclotis'')
* '''ინდური სპილოები''', (''Elephas'')
* '''ინდური სპილო''', (''Elephas maximus'')
 
დანარჩენი სახეობები, მათ შორის, [[მამონტები]] (Mammuthus), გამყინვარების პერიოდში ამოწყდნენ, რომელიც დაახლოებით 10 000 წლის წინათ დასრულდა. ვარაუდობენ, რომ სპილოები მეოთხეულ პერიოდში გაჩნდნენ. სპილოებზე ნადირობენ მათი [[ეშვი|ეშვების]] მოსაპოვებლად რომლებსაც იყენებდნენ მორთულობებსა და სამკაულებში. სპილოსებრთა საბოლოო გადაშენებისგან დასაცავად, ისინი შეიტანეს საერთაშორისო წითელ წიგნში. [[ინდური სპილო]]ები ადვილი გასაწრთვნელები არიან. მათ ტრანსპორტის სახითაც გამოიყენებენ, რთულად მისადგომ ადგილებში მორების გადასაზიდად. ინდურ სპილოს შევხვდებით [[ცირკი|ცირკშიც]]. [[აფრიკული სპილო]]ები არ იწრთვნება.
 
== კლასიფიკაცია ==
* {{bt-latrus|Loxodonta|აფრიკული სპილოები}}
** {{bt-latrus|Loxodonta africana|სავანის სპილო}}
ხაზი 47:
** {{bt-latrus|Elephas nawataensis|}} {{ამომწყდარი}}
** {{bt-latrus|Elephas priscus|}} {{ამომწყდარი}}
* {{ამომწყდარი}} {{bt-latrus|Mammuthus|მამონტები}}, ამოწყდნენ [[გამყინვარების პერიოდი|გამყინვარების პერიოდის]] ს ბოლოს დაახლოებით 10 000 წლის უკან.
** {{bt-latrus|Mammuthus columbi|}} {{ამომწყდარი}}
** {{bt-latrus|Mammuthus exilis|}} {{ამომწყდარი}}
ხაზი 86:
== სპილოები ომში ==
 
სპილოები პირველად მიიჩვიეს და საომარ მოქმედებებში გამოიყენეს [[ინდოეთი|ინდოეთში]] (ცნობილი ფაქტია [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს ლაშქართან შეტაკებისას სპილოებიც იღებდნენ მონაწილეობას). მოგვიანებით სპილოებს იყენებდნენ როგორც [[მაკედონია (ძველი)|მაკედონიაში]], ასევე სხვა [[ელინიზმი|ელინისტური]] სახელმწიფოებში. უნდა აღინიშნოს, რომ ბრძოლებში სპილოებს უმეტესად მოწინააღმდეგის შესაშინებლად იყენებდნენ. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სპილოები სუსტი მებრძოლები არიან, მაგრამ სპილოები იძულებულნი იყვნენ მტრებს დასხმოდნენ თავს და სასიკვდილოდ გასწორებოდნენ,რაც გარკვეულ სირთულეს წარმოადგენდა.
 
== ლიტერატურა ==
* {{Cite journal | doi = 10.1016/S1055-7903(02)00292-0 | author = Debruyne, R., Barriel, V., & Tassy, P. | year = 2003 | title = Mitochondrial cytochrome b of the lyakhov mammoth (proboscidea, mammalia): New data and phylogenetic analyses of elephantidae | url = | journal = Molecular Phylogenetics and Evolution | volume = 26 | issue = 3 | pages = 421–434 | pmid = 12644401 }}
* [[s:The Blindmen and the Elephant|Wikisource: "The Blindmen and the Elephant"]] by John Godfrey Saxe
ხაზი 94:
{{ქსე|9|517|ჯანაშვილი ა.}}
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.elephantvoices.org/ ElephantVoices]
 
[[კატეგორია:სპილოსებრნი|*]]
 
{{Link FA|en}}
{{Link FA|kn}}
{{Link FA|ml}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/სპილოსებრნი“-დან