ნაუატლი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
fixing dead links
Robot: es:Náhuatl is a good article; cosmetic changes
ხაზი 16:
** '''სიერა-დე-პუებლეს ნაუატლი''' — 130 ათასზე მეტი, შტატ [[პუებლა (შტატი)|პუებლას]] ჩრდილო-აღმოსავლეთი, შტატ [[ვერაკრუსის შტატი|ვერაკრუსის]] დასავლეთი.
** აღმოსავლეთ ქვეჯგუფი
*** '''პიპილი''' — [[პიპილები|პიპილების]] გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი ენა [[სალვადორი|სალვადორში]] (20 ადამიანი), ადრე გავრცელებული იყო [[ჰონდურასი|ჰონდურასში]], [[გვატემალა]]სა და [[ნიკარაგუა|ნიკარაგუა]]ში.
*** დიალექტები აღმოსავლეთ მექსიკაში (32 ათასი), პიპილთან ახლოს მდგომები:
**** '''ისტმო''' შტატ ვერაკრუსის სამხრეთი, ადრე გავრცელებული იყო [[ტაბასკოს შტატი|ტაბასკოს შტატშიც]].
**** '''[[პინოტლი]]''' შტატ [[ჩიაპასი|ჩიაპასში]]
** დასავლეთ-ცენტრალური ქვეჯგუფი
*** '''[[კლასიკური აცტეკური ენა|კლასიკური აცტეკური]]''' (კლასიკური ნაუატლი) (†) — ისტორიული [[აცტეკები|აცტეკებისა]]სა და [[მეზოამერიკა|მოზოამერიკის]] [[ფრანკების ენა|ფრანკების ლინგვის]] ენა XV- XVI საუკუნეებში.
*** '''ცენტრალური ნაუატლი''' (540 ათასი ადამიანი, შტატი [[პუებლა (შტატი)|პუებლა]], შტატ [[იდალგოს შტატი|იდალგოს]] სამხრეთ-აღმოსავლეთი ნაწილი, [[გერეროს შტატი|გერეროს]], [[მორელოსი|მორელოსისა]]სა და [[კერეტაროს შტატი|კერეტაროს]] ცენტრი, [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს]] აღმოსავლეთი, [[ოახაკა (შტატი)|ოახაკას]] ჩრდილოეთი, [[ვერაკრუსის შტატი|ვერაკრუსის]] დასავლეთი.
*** '''დასავლეთ ნაუატლი''' (8 ათასი, შტატი [[დურანგოს შტატი|დურანგო]], [[მიჩოაკანის შტატი|მიჩოაკანი]], [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს შტატის]] დასავლეთი, ძველად ასევე გავრცელებული იყო შემდეგ შტატებში: [[ნაიარიტის შტატი|ნაიარიტი]], [[ხალისკოს შტატი|ხალისკო]], [[კოლიმის შტატი|კოლიმი]] და [[სინალოა (შტატი)|სინალოა]]
*** '''უასტეკური ნაუატლი''' (810 ათასი, შტატ [[სან-ლუის-პოტოსის შტატი|სან-ლუის-პოტოსის]] დასავლეთით [[ლა-უასტეკა|ლა-უასტეკას]] რეგიონსა და [[იდალგოს შტატი|იდალგოს]], [[ვერაკრუსის შტატი|ვერაკრუსისა]] და [[კერეტაროს შტატი|კერეტაროს]] ჩრდილოეთით.
*** გარდამავალი ვარიანტები ცენტრალურ რაიონში:
**** '''აცტეკური სანტა-მარია-დე-ლა-ალტები ''' — შტატ [[პუებლა (შტატი)|პუებლას]] სამხრეთი
**** '''კოატეპენური''' — [[გერეროს შტატი|გერეროს შტატის]] ჩრდილოეთი
**** '''ტოტოლტეპენური''' (†) — მეხიკოს შტატის დასავლეთი
 
ლექსიკურ-სატატისტიკური მონაცემებით აცტეკური ენების გაყოფა თარიღდება [[V საუკუნე| V საუკუნით]]. აცტეკური ენების უტო-აცტეკურ ენებთან ნათესაობის ვარაუდი ჯერ კიდევ [[XIX საუკუნე| XIX საუკუნის]] დასასრულს გამოითქმოდა და დამტკიცდა [[ედუარდ საპირი|ედუარდ საპირის]] მიერ. აცტეკურ ენებს იკვლევდნენ [[XVI საუკუნე| XVI საუკუნის]] შუა წლებში, როდესაც გაჩნდა პირველი გრამატიკები და ლექსიკონები. უმრავლესობა დაწვრილებით არის დოკუმენტირებული, ზოგიერთი ჯერ კიდევ კოლონიალურ ეპოქაში (XVI- XVII სს.).
 
== ისტორია ==
=== კოლუმბამდელი პერიოდი ===
[[XX საუკუნე]]ში ლინგვისტებმა დაადგინეს, რომ უტო-აცტეკური ენების ოჯახი შეიქმნა [[აშშ]]-ს სამხრეთ-დასავლეთში. არქეოლოგიისა და ეთნოისტორიის მონაცემები მხარს უჭერენ თეზისს სამხრეთში [[დიფუზია|დიფუზიის]] შესახებ, კერძოდ, იდეას იმის შესახებ, რომ ადრეული ნაუანური ენების მატარებლებმა მიგრაცია განიცადეს [[მექსიკა|მექსიკის]] ჩრდილოეთის უდაბნოებიდან ცენტრალურ მექსიკაში. მაგრამ ბოლო დროს ამ ტრადიციულ აზრს ეწინააღმდეგება [[ჯეინ ჰილი]], რომელიც ვარაუდობს, რომ უტო-აცტეკური ენების ოჯახი ცენტრალურ მექსიკაში შეიქმნა და ადრეულ ეპოქაში ჩრდილოეთ ნაწილში გავრცელდა.
 
პროტო-ნაუანური ენების მატარებლების სავარაუდო მიგრაცია ცენტრალურ ამერიკაში თარიღდება ახ. წ. [[500]] წლით, [[მესოამერიკული ქრონოლოგია|მესოამერიკული ქრონოლოგიის]] ადრეული კლასიკური პერიოდის მიწურულს. როგორც ჩანს, ცენტრალურ პლატომდე მისვლამდე, ნაუანურმა ჯგუფებმა გარკვეული დრო გაატარეს კორაჩოლანურ ენებთან მექსიკის ჩრდილო-დასავლეთით (რომლებიც ასევე შედიან უტო-აცტეკურ ოჯახში).
ხაზი 68:
[[კატეგორია:მექსიკის ენები]]
[[კატეგორია:აცტეკები]]
 
{{Link GA|es}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ნაუატლი“-დან