ბენიტო მუსოლინი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ბენიტო მუსოლინი დაიბადა [[ცენტრალური იტალია|ცენტრალურ იტალიაში]] [[რომანა|რომანიის]] პატარა სოფელში ქ. [[ფორლი|ფორლის]]ს მახლობლად 1883 წლის [[29 ივლისი|29 ივლისს]]. მამამისი ალესანდრო მჭედელი იყო, დედამისი როზა - სოფლის მასწავლებელი. მამამისი [[სოციალისტური პარტია|სოციალისტური პარტიის]] აქტიური წევრი იყო და თავის უფროსს ვაჟს დაარქვა ბენიტო ამილკარე ანდრეა - მექსიკელი რევილუციონერის [[ბენიტო ხუარესი|ბენიტო ხუარესის]]ს, ცნობილი ანარქისტის [[ამილკარე ჩიპრიანო|ამილკარე ჩიპრიანოს]]ს და იტალიური სიციალისტური პარტიის დამაარსებლის [[ანდრეა კოსტა|ანდრეა კოსტას]]ს პატივსაცემად. ოჯახი გაჭირვებულად ცხოვრობდა და ბენიტოს როგორც კი ის წამოიზარდა, მამის დახმარება მოუხდა სამჭედლოში. ბავშვობაში ბენიტო გამოირჩეოდა აგრესიული ტემპერამენტით და ამპარტავნობით, ის რთულად აღსაზრდელი ყმაწვილი იყო, მაგრამ ამავე დროს მას ახასიათებდა ახლობლებისადმი სითბო და მეგობრებისადმი ერთგულება.

[[1902]] წელს მუსოლინიმ [[შვეიცარია|შვეიცარიას]]ს შეაფარა თავი, რათა თავი აეცილებინა ჯარში გაწვევას. აქ ის შავ მუშად მუშაობდა მშენებლობაზე, გამოსცადა შიმშილი, უსახლკარობა, უუფლებობა. მაგრამ გამჭრიახმა ყმაწვილმა მალე მონახა თავისთვის შესაფერი საქმე. მუშათა წრეში ის განათლებით და აქტიურობით გამოირჩეოდა და მას შესთავაზეს პროფკავშირის სამდივნოში მუშაობა. ამავე დროს მან დაიწყო სტატიების წერა, რომლებშიც ქადაგებდა ანარქიული სოციალიზმის თავისებურ გაგებას და გამოხატავდა თავის ანტიკლერიკალიზმს და შეძლებული კლასებისადმი მტრობას. ის ძალიან ბევრს კითხულობდა, რომ დაეძლია პოლიტიკური ფილოსოფიის მთელი ისტორია. ის სწავლობდა მარქსს და კაუცკის, შოპეიჰაუერს და ნიცშეს, ბლანკის და სორელს, კროპოტკინს და ბაკუნინს და ა.შ.. მოგვიანებით გადავიდა კანტზე, ჰეგელზე, სპინოზაზე და ა.შ..

[[1910]] წელს მუსოლინიმ თავის მშობლიურ ქალაქ ფორლი'ში დააარსა საკუთარი სოციალისტური მიმართულების გაზეთი "კლასობრივი ბრძოლა", რომელმაც მთელი იტალიის სოციალისტებს შორის დიდი გავლენა მოიპოვა. ამავე დროს ის ჩამოყალიბდა როგორც კარგი ორატორი, რომელსაც ოსტატურად ეხერხებოდა აუდიტორიის განწყობის მართვა. სოციალისტები აღიარებდნენ მუსოლინის ლიდერულ თვისებებს, მაგრამ ბევრ მათგანს აშინებდა მის მიერ ქადაგებული "ძალადობის რკინისებული აუცილებლობა" და პრაქტიკაში შესაბამისი მეთოდების გამოყენება.

მუსოლინის დაპირისპირებამ სოციალისტური პარტიის ძირითად ნაწილთან იჩინა თავი [[1911]], როდესაც იტალიის ხელისუფლებამ გააგზავნა ჯარი ლივიაში ფორმალურად იტალიელი მოქალაქეების დასაცავად, სინამდვილეში კი იმისთვის, რომ დასუსტებული ოსმალეთი იქიდან გამოედევნა და დაემკვიდრებინა იტალიის დომინირება ამ რეგიონში. სოციალისტური პარტიის ეროვნულმა ყრილიბამ მხარი დაუჭირა "მთავრობის აგრესიულ ქმედებას" და ამან მუსოლინის აბობოქრება გამოიწვია. "საერთაშორისო მილიტარიზმი ისევ აგრძელებს ნგრევათა და მკვლელობათა ღრეობას...მანამ არსებობენ სამშობლოები, იარსებებს მილიტარიზმიც. სამშობლო - ეს აჩრდილია... შურისმგებლური, სასტიკი და ვერაგი... ვაჩვენოთ, რომ სამშობლო არ არსებობს!" - წერდა და გაჰყვიროდა ის და ამასაც არ დასჯერდა. პროტესტის გამოსახატავად მან გამოიყვანა ქალაქ ფორლის ქუჩებში ბანდები, რომლებიც ორი დღის განმავლობაში ტრამვაის ხაზებს ანგრევდნენ. ამისთვის მუსოლინი უკვე მეხუთედ დააპატიმრეს და გაასამართლას.

როდესაც ხუთ თვიანი პატიმრობის შემდეგ მუსოლინი ციხიდან გამოვიდა, მას გადაწყვეტილი ჰქონდა გამხდარიყო სოციალისტური პარტიის ლიდერი და ეს პარტია სოციალისტურ - რესპუბლიკურ პარტიად ექცია. მისი გამოსვლა პარტიის მორიგ ყრილობაზე იმდენად ენერგიული და შთამბეჭდავი იყო, რომ მომდევნო [[1912]] წლის ბოლოს პარტიის ხელმძღვანელობამ დანიშნა "პროფესორი ბენიტო მუსოლინი" სოციალისტების მთავარი ბეჭდვითი ორგანოს მილანში გამომავალ გაზეთ "ავანტი"-ს მთავარ რედაქტორად. აქაც ისევე, როგორც პროვინციალურ "კლასობრივ ბრძოლაში" მუსოლინი ყველა პოლიტიკურ სტატიას წერდა თვითონ და მისი რედაქტორული ნიჭის წყალობით მოკლე ხანში გაზეთის ტირაჟი რამდენიმეჯერ გაიზარდა. "ის შორს წავა" - ასეთი აზრის იყვნენ მუსოლინიზე თანაპარტიელები. მაგრამ [[1913]] წლის არჩევნებში, რომელშიც ის ქ. ფორლიდან წარდგენილი სოციალისტური პარტიის კანდიდატი იყო და წინასაარჩევნო გამოსვლებში ამხელდა მილიტარიზმს, იმპერიალიზმს და ნაციონალიზმს, მან პირწმინდად წააგო.

=== ფაშიზმის აღმოცენება ( [[1914]] - [[1922]] ) ===

1914 წლის [[28 ივლისი|28 ივლისს]] [[ავსტრია]]მ გამოუცხადა ომი [[სერბეთი|სერბეთს]]. დაიწყო [[პირველი მსოფლიო ომი|დიდი ომი]]. მუსოლინი გაზეთ "ავანტი"-ს ფურცლებზე იმეორებდა თავის ჩვეულ ლოზუნგებს: "ძირს ომი! გაუმარჯოს ჰუმანიზმს!" მისი თანაპარტიელი სოციალისტები თვლიდნენ, რომ იტალიამ "მკაცრი ნეიტრალიტეტი" უნდა შეინარჩუნოს. მაგრამ მუსოლინი კარგად ხედავდა, რომ ეს პოზიცია პარტიისთვისაც და პირადად მისთვისაც პოლიტიკურად წამგებიანი იყო. ამიტომ მას გაუჩნდა სულ სხვა, დიამეტრალურად საწინააღმდეგო იდეები.

[[1915]] წლის დასაწყისში ომის იდეამ მეტი კეთილგანწყობა მოიპოვა საზოგადოებაში. ინტელექტუალები და მწერლები, როგორც მაგალითად გაბრიელე დ'ანუნციო, თვლიდნენ, რომ [[ავსტრია|ავსტრიის]] წინააღმდეგ ომში მონაწილეობა, გამარჯვების შემთხვევაში [[იტალია|იტალიას]]ს საბოლოოდ გაერთიანების საშუალებას მისცემდა, დაამყარებდა სუვერენიტეტს ადრიატიკაზე და აამაღლებდა მის პრესტიჟს [[ევროპა|ევროპაში]]ში.

მუსოლინიმ შეძლო სოციალისტების უმრავლესობის დარწმუნება იმაში, რომ საკუთარი ქვეყნის ინტერესებით ეხელმძღვანელათ. მუსოლინის აზრს იზიარებდნენ სინდიკალისტები, ანარქისტები, რესპუბლიკელები, ირედენტისტები (ნაციონალისტები), ახალგაზრდობა და საზოგადოების პატრიოტულად განწყობილი ფართო ფენები, მათ შორის მუშებიც. მათდა სასიხარულოდ [[1915]] წლის [[24 მაისი|24 მაისს]] მეფე [[ვიტორიო-ემანუელე III]]-მ ომი გამოუცხადა [[ავსტრია|ავსტრიას]]ს და [[გერმანია]]ს. ამ დღიდან მუსოლინის ლოზუნგები "პოპოლო დ'იტალია"-ში გახდა "ჩვენ ყველა იტალიელები ვართ!", "გაუმარჯოს იტალიას!"

მუსოლინი პატიოსნად წავიდა ჯარში რიგით ჯარისკაცად, უარი თქვა შტაბში მუშაობაზე და მოწინავე ხაზზე აღმოჩნდა. მან თავი გამოიჩინა, როგორც კარგ ჯარისკაცმა და კაპრალის ჩინი მიიღო. [[1917]] წელს იგი მძიმედ დაიჭრა. გამოჯამრთელების შემდეგ დაბრუნდა "პოპოლო დ'იტალია"-ში ყავარჯნებით და მაქსიმალურად გამოიყენა ომის ვეტერანის და "ცოცხლად დარჩენილის" უპირატესობა სამოქალაქო ჟურნალისტების წინაშე. "მე ვამაყობ - წერდა ის თვითკმაყოფილებით, - რომ ჩემი სისხლით წითლად შევღებე [[ტრიესტი|ტრიესტისკენ]]სკენ მიმავალი გზა."

ომის შედეგებით უკმაყოფილო ნაციონალისტების პოზიციაზე მყოფი მუსოლინი მოითხოვდა მთავრობის გაძლიერებას მასში ნაომარი ადამიანების შეყვანით. მან ისიც განაცხადა, რომ [[იტალია|იტალიისთვის]] საჭირო იყო დიქტატორი, ენერგიული და დაუნდობელი კაცი, რომელსაც ყველაფრის განწმენდა შეეძლებოდა და არაორაზროვნად დასძინა რომ თვითონ შეეძლო ამ როლის შესრულება. ამ პერიოდში მუსოლინის თავდასხმების მთავარი სამიზნე გახდა [[რუსეთის რევოლუცია|რუსული რევოლუცია]] და [[ლენინი]]ს ტოტალიტარიზმი. მას აღარ უნდოდა სოციალისტობა, რადგან, მისი აზრით, სოციალისტური პარტია დისკრედიტირებული იყო [[ბოლშევიკი|ბოლშევიზმის]] პროპაგანდით და ამიტომ მან დაკარგა უფლება მუშათა კლასის უფლებებისათვის მებრძოლი რქმეოდა. თავის სტატიებში და გამოსვლებში მუსოლინი ცდილობდა ეჩვენებინა, რომ მხოლოდ ის იყო მუშების ჭეშმარიტი მეგობარი და დამცველი და მტკიცედ იდგა ანტიბურჟუაზიულ პოზიციაზე.

მუსოლინის ახალმა ორგანიზაციამ საზოგადოებაში ვერავითარი მხარდაჭერა ვერ მოიპოვა. ბევრმა ჩათვალა, რომ მუსოლინი იტალიურ [[ლენინი|ლენინად]] მოევლინათ და პროგრამაც ბოლშევიკური ჰქონდა. [[1919]] წლის არჩევნებში [[ფაშისტები]] ვერ გაიმარჯვეს და ყოფილმა თანაპარტიელებმა მუსოლინი "პოლიტიკურ გვამად" გამოაცხადეს. რამდენიმე დღის შემდეგ მუსოლინი დააპატიმრეს იმისთვის, რომ მან მხარი დაუჭირა დ'ანუნციოს ავანტიურას. (1919 წლის სექტემბერში ცნობილმა პოეტმა გარიელე დ'ანუნციომ, რომელიც ოფიცერი იყო, ვოლონტიორებთან ერთად თვითნებურად დაიკავა იუგოსლავიის პორტი ფიუმე და მთავრობას მოუხდა მათი იქიდან ევაკუაცია). მუსოლინის წარუდგინეს ბრალდება სახელმწიფოს წინააღმდეგ შეიარაღებულ შეთქმულებაში, მის რედაქციაში აღმოაჩინეს მთელი არსენალი, მაგრამ პატიმრობაში დიდხანს არ გაუჩერებიათ, რათა "მკვრადშობილი" ორგანიზაციის "ხელმოცარული" ლიდერი ტანჯულად არ გადაექციად.

შეაფასა რა შექმნილი მდგომარეობა, მუსოლინიმ სასწრაფოდ დაივიწყა თავისი სოციალისტური ლოზუნგები, გაამძაფრა ნაციონალისტური მოწოდებები და გამოაცხადა, რომ [[ფაშიზმი]] არის ის ძალა, რომელსაც შეუძლია შეაჩეროს და დაამარცხოს ბოლშევიზმი. ამისთვის მათ კომუნისტების ძალადობას უფრო მეტი ძალადობა უნდა დაუპირისპირონ. ფაშისტური "სკვადრები" (რაზმები), შეიარაღებული დანებით, ჯოხებით, დამბაჩებით და თოფებით თავს ესხმოდნენ კომუნისტებს და სოციალისტებს და მათ ორგანიზაციებს, არბევდნენ, ატერორებდნენ, სცემდნენ მათ, აიძულებდნენ ფაშისტური ალამისთვის თაყვანი ეცად. უფრო მეტად დასამცირებლად პირში ძალით ასხავდნენ საფაღარათო ზეთს. ეს თავდასხმები ისეთი სიხშირითა და სისასტიკით ხდებოდა, რაც ხშირად ურთიერთხოცვითაც მთავრდებიდა, რომ მალე შეიქმნა სამოქალაქო ომის სიტუაცია. [[1920]] -[[1922]] წლებში ორივე მხრიდან დაიღუპა რამდენიმე ათასი ადამიანი.

[[1921]] წლის არჩევნებში ფაშისტებმა 35 კაცი გაიყვანეს დეპუტატად, მათ შორის მუსოლინი. მისი ლიდერობით შექმნილი ფაშისტური პარტია უკვე მრავალრიცხოვანი და მეტად არაერთგვაროვანი იყო. მართვის სადავეების შესანარჩუნებლად და პოლიტიკური გავლენის გასაძლიერემლად მუსოლინი მუდმივად ლავირებას მიმართავდა და აკეთებდა ურთიერთგამომრიცხავ განცხადებებს. "...მუსოლინის უნდა, რომ ყველამ დალოცოს მაგი და ამისთვის დღეში ათჯერ იცვლის პოზიციას" - ასე დაახასიათა ის მისმა ერთ-ერთმა უსასტიკესმა თანამოსაქმემ.

[[1922]] წლის [[აგვისტო|აგვისტოში]]ში სოციალისტების მიერ ისევ იყო დანიშნული საყოველთაო გაფიცვა და მუსოლინიმ ჩათვალა, რომ დადგა მისთვის გადამწყვეტი დრო. მან განაცხადა, თუ მთავრობა არ ალაგმავს გაფიცვას, ამას ფაშისტები გააკეთებენ. და მართლაც "სკვადრისტებმა" ცეცხლი წაუკიდეს სოციალისტური პარტიის შენობებს და დაარბიეს გაზეთ ავანტი'ს (რომელსაც [[1914]] წლამდე თვითონ მუსოლინი რედაქტორობდა) სტამბა. ამის შემდეგ ფაშისტების ყრილობაზე მუსოლინიმ რიხიანად გამოაცხადა: "ან მთავრობა გახდება ჩვენი, ან ჩვენ წავალთ [[მარში რომზე|მარშით რომზე]]!" და მისმა მრავალათასიანმა მხარდამჭერებმა შეძახილით უპასუხეს: "რომი! რომი!"

[[რომი|რომზე]] ლაშქრობა მუსოლინიმ დაგეგმა ოთხ წამყვან ფაშისტთან ერთად, რომლებსაც მოგვიანებით "კვადრუმვირები" უწოდეს. ესენი იყვნენ: იტალი ბალბო - სკვადრისტების ლიდერი, გენერალი ემილიო დე ბონო, დეპუტატი ჩეზარე მარია დე ვეკი და პარტიის გენერალური მდივანი მიქელე ბიანკი.

[[1922]] წლის 27 [[ოქტომბერი|ოქტომბერს]] ერთდროულად რამდენიმე ქალაქში მოხდა ფაშისტური ამბოხი და მთავრობა იძულებული გახდა გადამდგარიყო. მეორე დღეს ფაშისტების ოთხი მრავალათასიანი კოლონა მარშით გაემართა [[რომი|რომისკენ]]სკენ. მეფეს შეეშინდა, რომ სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადება გამოიწვევდა სამოქალაქო ომს და ხანმოკლე ყოყმანის შემდეგ, 30 [[ოქტომბერი|ოქტომბერს]] გამოიძახა მუსოლინი თავის რეზიდენციაში და დაავალა მინისტრთა კაბინეტის ჩამოყალიბება.

=== ფაშისტური სახელმწიფოს ჩამოყალიბება (1922 - 1932) ===

[[1923]] წელს მუსოლინიმ თავის თავზე მორგებით შეცვალა კონსტიტუცია, რომელიც [[1848]] წლიდან მოქმედებდა. შემდეგი წლის [[აპრილი|აპრილში]] ახალი საარჩევნი კანონის მიხედვით ჩატარდა არჩევნები, რომელმაც მუსოლინის მიერ გატარებულ კურსს ტრიუმფალური გამარჯვება მოუტანა - ამომრჩეველთა 65,25%-მა ხმა მისცა [[ფაშისტი|ფაშისტების]] კანდიდატებს. ამ წარმატებით შეგულიანებულმა მუსოლინიმ საზოგადოებას მიანიშნა, რომ იგი განიხილავდა საგანგებო უფლებამოსილების გაუქმების და ოპოზიციურ პარტიებთან თანამშრომლობის შესაძლებლობას. [[ფაშისტი]] ლიდერების გარკვეული ნაწილი ამის კატეგორიული წინააღმდეგი იყო და ისინი მათთვის ჩვეულ პროვოკაციაზე წავიდნენ.

მრავალი წლის შემდეგ, [[1947]] წელს, როდესაც მუსოლინი ცოცხალი აღარ იყო, ამ საქმეზე ჩატარდა სასამართლო, რომელმაც დაადგინა, რომ ამ მკვლელობასთან მუსოლინის პირადად არავითარი კავშირი არ ჰქონდა. მაგრამ საზოგადოებაში არსებულმა ეჭვებმა საბოლოოდ მოსპეს მუსოლინის ლიბერალებთან დაახლოვების შანსი და უბიძგეს მას რეჟიმის გასასტიკებისკენ. [[1925]] წლის [[იანვარი|იანვარში]] დეპუტატების პალატის წინაშე მან განაცხადა: "...მთელი იტალიის წინაშე ვაცხადებ, რომ მხოლოდ მე ვარ პოლიტიკური, მორალური და ისტორიული პასუხისმგებლობის მატარებელი ყველაფერზე, რაც კი ხდება ქვეყანაში. და თუ [[ფაშიზმი]] არის არა იტალიელი ახალგაზრდობის საუკეთესო ნაწილის კეთილშობილი სულისკვეთება, არამედ ის გარდაიქმნა დანაშაულებრივ შეთქმულებად და ამკვიდრებს ძალადობის ატმოსფეროს საზოგადოებაში, ამაზეც პასუხს მე ვაგებ... [[იტალია|იტალიას]]ს მშვიდობა, სიწყნარე, მშვიდი შრომა სწადია. მე ამას მივაღწევ სიყვარულით და თუ არ გამომივა, ძალით!"

მუშათა პროფკავშირები მთლიანად დაემორჩილნენ ფაშისტურ პარტიას. აკრძალული იყო გაფიცვები და ლოკაუტები, შრომითი კომფლიქტების მოსაგვარებლად შექმნილი იყო სპეციალური სასამართლოები. როგორც დამახასიათებელია ტოტალიტარულ რეჟიმებისთვის, შეიქმნა საბავშვო და ახალგაზრდული ფაშისტური კავშირები. ფაშისტური პარტია რუსი ბოლშევიკების მსგავსად ახორციელებდა ტოტალურ კონტროლს ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტზე და საზოგაბოებრივ ორგანიზაციაზე.

ტოტალიტარული რეჯიმის დამკვიდრების თანადროულად მოხდა იტალიის ეკონომიკის გაჯანსაღება და ევროპის მოწინავე ქვეყნების დონესთან მიახლოება. ამის მისაღწევად გამოიყენებოდა [[სოციალიზმი|სოციალიზმისთვის]]სთვის დამახასიათებელი ღონისძიებები - ეკონომიკის დაგეგმარება და შრომის მორალური სტიმულირება. ხორბლის მოსავლისთვის "ბრძოლის" მოსაგებად მუსოლინი მთელი ქვეყნის სოფლებში პირადად ჩადიოდა და მიმართავდა "მამაც გლეხებს, რომლებიც წინა ხაზზე იბრძვიან", შრომაში გამორჩეულებს პირადად აჯილდოვებდა "შრომის ვარსკვლავით". და მართლაც, ხორბლის მოსავალი [[1925]] წლისთვის ომისწინანდელ პერიოდთან შედარებით 30%-ით გაიზარდა.

იტალიის გასაძლიერებლად მუსოლინიმ დაიწყო გრანდიოზული სამშენებლო პროექტების განხორციელება. შენდებოდა [[გზა|გზები]], [[არხი (ჰიდროგრაფია)|არხები]], [[სავადმყოფო|სავადმყოფოები]]ები, [[სკოლა|სკოლები]], [[ობოლთა თავშესაფარი|ობოლთა თავშესაფრები]], აშრობდნენ [[ჭაობი|ჭაობებს]], აგებდნენ სარწყავ სისტემებს, აშენებდნენ [[ტყე|ტყეებს]]ებს, გამოიყოფოდა თანხები [[უნივერსიტეტი|უნივერსიტეტების]] განვითარებისთვის, არქეოლოგიური სამუშაოებისთვის, შემუშავებული იყო [[რომი|რომის]]ს გალამაზების გრანდიოზული გეგმა.

[[1927]] წელს მუსოლინიმ ოფიციალურად დაშალა ფაშისტური "სკვადრები" და გამოაცხადა, რომ "შურისძიების, დათრგუნვის და ძალადობის დრო დამთავრდა". სახელმჭიფო უშიშროების ორგანო [[OVRA]] (ოპერატიული მოქმედება ანტიფაშიზმის საწინააღმდეგოთ) რუსულ ჩეკა-ნკვდ ან გერმანულ [[გესტაპოსთან]] შედარებით უწყინარი ორგანო იყო და საჟჯელაღმკვეთი დაწესებულებებიც ჩვეულებრივები იყვნენ. ასე გრძელდებოდა [[1936]] წლამდე, სანამ [[გერმანია|გერმანიასთან]]სთან დაუახლოვდებოდნენ.

განსხვავებით წინანდელი იტალიისთვის და სხვა დასავლური დემოკრატიებისთვის ჩვეული გარყვნილების, დეკადენტობის და კომფორტულობისაგან, "[[ფაშისტი]]ს ცხოვრება არ უნდა იყოს იოლი". "მუდმივად მზადყოფნა" - ასეთია [[ფაშისტი|ფაშისტების]] დევიზი. [[ფაშისტი]] მუდმივად ფხიზლად უნდა იყოს, მას არა აქვს უფლება მიეცეს სულიერ და მორალურ სიზარმაცეს, უნდა შეეძლოს უარყოს პირადი სიამოვნება და თავდავიწყებით ემსახუროს ფაშისტურ იდეალებს და იყოს მუსოლინის ეპოქის ახალი ტიპის ადამიანი.

პროპაგანდის გარდა ხალხზე ემოციური ზემოქმედებისთვის შემოღებული იყო სიმბოლოები, ლიტურგიული ფორმულები, ქორეოგრაფიული მისტერიები და გრანდიოზული აღლუმები, რომლებიც მუსოლინის გაგებით [[ფაშიზმი|ფაშიზმს]] ზებუნებრივ მოვლენას ამსგავსებდა და კლასიკური [[რომი|რომის]]ს სულისკვეთებას სძენდა.

იტალიელთა დიდ ნაწილში, განსაკუთრებით პატრიოტულ ახალგაზრდობაში, "დუჩეს" იდეოლოგიამ აღიარება მოიპოვა და თავისუფლების შეზღუდვა მიჩნეული იყო, როგორც ახალი "რისორჯიმენტოს" (აღორძინების) მისაღწევად აუცილებელი საფასური.

ფაშისტურმა იდეოლოგიურმა კონცეპციებმა და რიტუალურმა პროცედურებმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა გერმანიის ნაციონალ-სოციალისტური პარტიის ლიდერზე ადოლფ გიტლერზე, რომელიც აღტაცებული იყო მუსოლინის პიროვნებით. [[1926]] წელს [[ჰიტლერი|ჰიტლერმა]] მისწერა მუსოლინის თხოვნით, ეჩუქებინა მისთვის თავისი სურათი ავტოგრაფით, რაზეც მუსოლინიმ იგნორირება მოახდინა. მართალია, არის ეჭვები, რომ იტალია ფინანსურად ეხმარებოდა ნაცისტებს [[1932]] წელს, მაგრამ მუსოლინის არ ჰქონდა სურვილი შეებღალა თავისი რეპუტაცია იმ "საეჭვო ავანტიურისტთან" ღია კონტაქტით, რომელიც მათი ლიდერი იყო. მას სურდა, რომ ფაშიზმს, როგორც პოლიტიკურ მიმდინარეობას, მსოფლიმში პატივისცემა და აღიარება მოეპოვა და არ ყოფილიყო შებღალული ნაციონალ-სოციალიზმით, რომელიც მუსოლინის იმდროინდელი შეხედულებით, იყო "უღრანი ტყიდან გამოსული ტევტონური ტომების ამბოხი". რაც შეეხება ნაციტური იდეოლოგიის ფუძემდებელ თემას გაბატონებული რასის შესახებ, მუსოლინი მას იდიოტურ უაზრობად მიიჩნევდა და ანტისემიტიზმს კი "გერმანულ ბოროტებას" ეძახდა. [[1932]] წელს მიცემულ ინტერვიუში მან განაცხადა: იტალიაში არ არსებობს ებრაელური საკითხი, რადგან ის არ შეიძლება არსებობდეს გონიერი მართველობის მქონე ქვეყანაში."

მუსოლინი და მისი [[საყვარელი]] [[კლარა პეტაჩი]] [[1945]] წლის 27 [[აპრილი|აპრილს]], სოფელ [[დონგო]]ს მახლობლად, [[ტბა კომო]]სთან [[კომუნისტი|კომუნისტმა]] პარტიზანებმა (გარიბალდის 52-ე ბრიგადიდან) შეაჩერეს, საიდანაც ის [[შვეიცარია]]ში გადასვლას ცდილობდა, რათა იქიდან [[ესპანეთი|ესპანეთში]] გაფრენილიყო. ამ პერიოდისთვის კლარას ძმა [[ესპანეთი|ესპანეთის]]ს კონსული იყო.<ref>Toland, John. (1966). ''The Last 100 Days'' Random House</ref> კომოსთან მათი აყვანის რამდენიმე უშედეგო მცელობის შემდეგ, ისინი ნახეს [[მეცეგრა]]ში, სადაც მათ თავისი ბოლო ღამე დე მარიას ოჯახში გაატარეს.