თურქთა სახაკანო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ Bot: 1 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata-ზე, d:Q205466 |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Tyurki.jpg|მინი|ქოქ-თურუქების გამოსახულება]]
'''თურქთა სახაკანო''' – [[თურქები|თურქული]] ტომების სახელმწიფო ცენტრალურ აზიაში, არსებობდა [[552]]-[[745]] წლებში. მოსახლეობა მისდევდა მომთაბარე მესაქონლეობას და ნადირობას. [[460]] წელს აღმოსავლეთ თურქესტანიდან ალთაიზე გადასახლებული ერთ-ერთი ტომის მეთაურობით შეიქმნა ადგილობრივ ტომთა კავშირი, რომელმაც მიიღო „თურქის“ სახელწოდება. ეს ტერმინი პირველად პოლიტიკური მნიშვნელობისა იყო, მაგრამ შემდეგ იგი თურქულ ენათა და ხალხთა დიდი ჯგუფის აღმნიშვნელად გადაიქცა. თურქთა სახაკანოს პოლიტიკური და სამხედრო ორგანიზაცია ჩამოყალიბდა აღმოსავლეთ თურქესტანის ძველ სახელმწიფოთა ძაბაძვით. [[VI საუკუნე|VI საუკუნის]] შუა წლებში თურქებმა დაამარცხეს [[უიღურები]] და ჟუჟანები და თურქთა ბელადმა [[ბუმინი|ბუმინმა]] (გ. [[552]] წელს) თავი ხაკანად გამოაცხადა. [[555]] წლისთვის თურქთა სახაკანოს გავლენას დაემორჩილა მთელი ცენტრალური აზია. თურქთა სახაკანომ ანტიირანული კავშირი დადო [[ბიზანტია]]სთნ. ირანში ლაშქრობებს მოჰყვა სახაკანოს საზღვრის გაფართოება მდინარე ამუდარიამდე და მის დასავლეთ ნაპირამდე.▼
'''თურქთა სახაკანო''' ([[ძველი თურქული ენა|ძველი თურქული]]: [[File:Old Turkic letter UK.svg|10px]][[File:Old Turkic letter R2.svg|10px]][[File:Old Turkic letter U.svg|10px]][[File:Old Turkic letter T2.svg|10px]] თურუქები,<ref name="KulteginMC">[http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1&tid=1&oid=15&m=1 Kultegin's Memorial Complex, Türik Bitig] Khöshöö Tsaidam Monuments {{En icon}}</ref><ref name="BilgeKaganMC">[http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1&tid=1&oid=16&m=1 Bilge Kagan's Memorial Complex, Türik Bitig] Khöshöö Tsaidam Monuments {{En icon}}</ref>[[File:Old Turkic letter UK.svg|10px]][[File:Old Turkic letter R2.svg|10px]][[File:Old Turkic letter U.svg|10px]][[File:Old Turkic letter T2.svg|10px]] [[File:Old Turkic letter K.svg|10px]][[File:Old Turkic letter U.svg|10px]][[File:Old Turkic letter UK.svg|10px]] ქოქ-თურუქები,<ref name="KulteginMC"/><ref name="BilgeKaganMC"/> ან [[File:Old Turkic letter K.svg|10px]][[File:Old Turkic letter R2.svg|10px]][[File:Old Turkic letter U.svg|10px]][[File:Old Turkic letter T2.svg|10px]] თურქები.<ref name="TonyukukMC">[http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1&tid=1&oid=17&m=1 Tonyukuk's Memorial Complex, Türik Bitig] Bain Tsokto Monument {{En icon}}</ref>
▲
აღმოსავლეთით თურქთა სახაკანომ აღადგინა თავისი გავლენა ცენტრალურ [[აზია]]ში და ენერგიულად შეუტია [[ჩინეთი|ჩინეთს]]. გარკვეული წარმატების შემდეგ, [[630]] წელს, ჩინეთთან ომში მან მარცხი განიცადა და 50 წლით დაკარგა დამოუკიდებლობა. [[VII საუკუნე|VII საუკუნის]] ბოლოს აღმოსავლეთი თურქთა სახაკანო გათავისუფლდა ჩინეთის ბატონობისაგან, მაგრამ [[VIII საუკუნე|VIII საუკუნის]] I ნახევარში იგი საბოლოოდ დაიშალა და მის ნაცვლად ჩამოყალიბდა [[უიღურთა სახაკანო]] (745-840 წწ.).▼
▲აღმოსავლეთით თურქთა სახაკანომ აღადგინა თავისი გავლენა ცენტრალურ [[აზია]]ში და ენერგიულად შეუტია [[ჩინეთი|ჩინეთს]]. გარკვეული წარმატების შემდეგ, [[630]] წელს, ჩინეთთან ომში მან მარცხი განიცადა და 50 წლით დაკარგა დამოუკიდებლობა. [[VII საუკუნე|VII საუკუნის]] ბოლოს აღმოსავლეთი თურქთა სახაკანო გათავისუფლდა ჩინეთის ბატონობისაგან, მაგრამ [[VIII საუკუნე|VIII საუკუნის]] I ნახევარში იგი საბოლოოდ დაიშალა და მის ნაცვლად ჩამოყალიბდა [[
დასავლეთ თურქთა სახაკანომ VII საუკუნის დამდეგიდან შეძლო განმტკიცება, მაგრამ [[630]] წელს დაიწყო ხანგრძლივი შინაომი. [[658]]-[[659]] წლებში დასავლეთ თურქთა სახაკანოს ძირითადი ნაწილი დაიპყრო ჩინეთმა, რომლის ბატონობისაგან იგი მხოლოდ [[704]] წელს გათავისუფლდა. აგრესიული მეზობლების თავდასხმებისა და შინაომების შედეგად 740 წელს დასავლეთ თურქთა სახაკანო დაიშალა.
Line 8 ⟶ 9:
თურქთა სახაკანომ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ევრაზიის თურქულენოვანი მოსახლეობის კონსოლიდაციაში.
== იხილეთ აგრეთვე ==
*[[თურქულენოვანი ხალხები]]
*[[ხაზარები]]
*[[ორხონ-ენისეის ძეგლთა ენა]]
==ლიტერატურა==
{{ქსე|5|19}}
*Zhu, Xueyuan (朱学渊) (2004) {{zh icon}} ''The Origins of the Ethnic Groups of Northern China'' (中国北方诸族的源流). Beijing: Zhonghua Shuju (中华书局) ISBN 7-101-03336-9
*Xue, Zongzheng (薛宗正) (1992) {{zh icon}} ''A History of the Turks'' (突厥史). Beijing: Chinese Social Sciences Press (中国社会科学出版社) ISBN 7-5004-0432-8
*{{cite book|title= Romans, Barbarians, and the Transformation of the Roman World: Cultural Interaction and the Creation of Identity in Late Antiquity
|year=2011|publisher=Ashgate|editor=Ralph W. Mathisen, Danuta Shanzer|chapter= The "Runaway" Avars and Late Antique Diplomacy|author= Ekaterina Nachaeva}}
*{{Cite book|title=The Cambridge History of Early Inner Asia|volume=1|year=1990|last=Sinor|first=Denis|publisher=Cambridge University Press|isbn=0521243041}}
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
[[კატეგორია:ყაზახეთის ისტორია]]
| |||