ვიკიპედია

წიწვოვნები: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 24:
'''წიწვოვნები''' ({{lang-la|Pinophyta, Coniferophyta}}) — უმაღლესი [[მცენარეები]]ს განყოფილება, რომლებიც გაერთიანებულნი არიან [[შიშველთესლოვნები|შიშველთესლოვანთა]] ზეგანყოფილებაში. მოიცავს მხოლოდ ერთ კლასს — წიწვოვნებს ({{lang-la|Pinopsida}}), რომელიც ოთხ რიგს აერთიანებს, თუმცა მხოლოდ ერთი — [[ფიჭვისნაირნი]] არ არის გადაშენებული. ფიჭვისნაირები 8 ოჯახს და 55 გვარსა და 600-მდე სახეობას აერთიანებს, მათ შორის ყველაზე ცნობილი გვარებია: [[ფიჭვი]], [[ნაძვი]], [[სოჭი]], [[ურთხელი]] (უთხოვარი), [[ღვია]], [[კედარი]], [[ლარიქსი]], [[კვიპაროსი]].
 
წიწვოვნების რიგი იყოფა 10 ოჯახად: Lebachiaceae, Voltziaceae, Cheirolepidiaceae, Araucariaceae, Podocarpaceae, Cephalotaxaceae, Taxaceae, Pinaceae, Taxodiaceae, Cupressaceae. სახეობრივი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა ფიჭვი (Pinus). ჩვენთან მისი რამდენიმე სახეობაა გავრცელებული: კოხის ფიჭვი (Pinus kochiana), ელდარის ფიჭვი (Pinus eldarica), ბიჭვინთის ფიჭვი (Pinus pithyusa), ბოლო ორი სახეობა ენდემია.
ძირითადად გავრცელებულია [[ჩრდილოეთ ნახევარსფერო]]ში. [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]სა და [[ევრაზია]]ში ფიჭვები, ნაძვები, ლარიქსები, სოჭები ვრცელ წიწვოვან მასივებს ქმნიან. [[საქართველო]]ში გავრცელებულია ნაძვი, სოჭი, ფიჭვი. [[სამხრეთ ნახევარსფეროში]] ძირითადად ზომიერ სარტყელში გვხვდება — [[პატაგონია]]ში, [[ცეცხლოვანი მიწა}ცეცხლოვან მიწა]]ზე, [[ახალ ზელანდია]]სა და [[ტასმანია]]ზე წიწვოვანები საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული. ტროპიკული რეგიონების დაბლობებში წიწვოვნები თითქმის არ ხარობენ, გვხვდებიან მხოლოდ მთებში.▼
 
წიწვოვნები დედამიწაზეგაჩნდნენ გამოჩნდნენდაახლოებით 290 მლნ წლის წინ, პალეოზოური ერის ქვანახშირის პერიოდში. მათი გადაშენებული ოჯახის — ლებახიასებრთა (Lebachiaceae) პრიმიტიული წარმომადგენლების გაქვავებული მერქნის, გირჩების, თესლის, ტოტების და ფოთლების ანაბეჭდები უმთავრესად ჩრდილოეთ ნახევარსფეროდანაა ცნობილი. უძველესი გვარები – სექვოია და ტაქსოდიუმები ჩრდილოეთ ამერიკაში, ხოლოკრიპტომერია და მეტასექვოია – სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, აგატისები – ახალ ზელანდიაში, არაუკარიები – ავსტრალიასა და ჩინეთში გვხვდება. გამყინვარების პერიოდში წიწვოვნებმა დიდი დანაკლისი განიცადეს როგორც შემადგენლობის, ისე გავრცელების მხრივ. გადარჩენილები შემორჩნენ სამხრეთში, სადაც მათთვის ხელსაყრელი პირობები იყო.
განსაკუთრებით დაზარალდნენ წიწვოვნები ევრაზიაში, მთების განედური განლაგების გამო. მთებიდან (ალპები, კავკასიონი, კარპა-ტები) ისინი სამხრეთში მოხვდნენ, სითბოსმოყვარული ფორმები ამოწყდნენ მთელს ევრაზიაში, გარდა აღმოსავლეთ აზიისა. აღმოსავლეთ აზიაში არ მომხდარა გამყინვარება და მთათაწარმომქმნელი პროცესები, ამიტომ ამ მხარეების ფლორა თანდათან ეგუებოდა არახელსაყრელ კლიმატს. გამყინვარების შემდეგ წიწვოვნებმა მეორეულად დაიწყეს გავრცელება ევროპაში – უკანდახეული მყინვარების კვალდაკვალ. ასევე მოხდა ჩრდილოეთ ამერიკის წყნარი და ატლანტის ოკეანეები სანაპიროების გასწვრივ. ამით აიხსნება ის, რომ ჩრდილოეთ ამერიკაში შემორჩენილია ისეთი სითბოსმოყვარული წიწვოვნები, როგორიცაა სექვოიადენდრონი, სექვოია, ტაქსოდიუმი, ცუგა და სხვები. აღსანიშნავია მარადმწვანე სექვოია (Sequoia sempervirens). იზრდება კალიფორნიის სანაპიროებზე და ორეოგენის სამხრეთ-დასავლეთით. მისი სიმაღლე 117 მ-ია, დიამეტრი 11 მ. მესამეულ პერიოდში ისინი ფართოდ იყვნენ გავრცელებული ევროპაში და ამჟამად მხოლოდ ნამარხების სახით არიან ცნობილნი.
 
▲ძირითადად გავრცელებულია [[ჩრდილოეთ ნახევარსფერო]]ში. [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]სა და [[ევრაზია]]ში ფიჭვები, ნაძვები, ლარიქსები, სოჭები ვრცელ წიწვოვან მასივებს ქმნიან. [[საქართველო]]ში გავრცელებულია ნაძვი, სოჭი, ფიჭვი. [[სამხრეთ ნახევარსფეროში]] ძირითადად ზომიერ სარტყელში გვხვდება — [[პატაგონია]]ში, [[ცეცხლოვანი მიწა}ცეცხლოვან მიწა]]ზე, [[ახალ ზელანდია]]სა და [[ტასმანია]]ზე წიწვოვანები საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული. ტროპიკული რეგიონების დაბლობებში წიწვოვნები თითქმის არ ხარობენ, გვხვდებიან მხოლოდ მთებში.
 
 
[[კატეგორია:წიწვოვნები|*]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/წიწვოვნები“-დან