49 737
რედაქტირება
მ (Bot: 39 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata-ზე, d:q182893) |
მ (clean up, replaced: როცა → როდესაც using AWB) |
||
{{მმ|დისპერსია|დისპერსია}}
'''შუქის დისპერსია''' ([[შუქი]]ს დაშლა) — ეს არის მოვლენა, განპირობებული დამოკიდებულებით ნივთიერების [[გარდატეხის მაჩვენებელი|გარდატეხის მაჩვენებელსა]] და შუქის [[სიხშირე]]ს (ან [[ტალღის სიგრძე]]) შორის (სიხშირის დისპერსია), ან იგივე, შუქის [[ფაზური სიჩქარე|ფაზური სიჩქარის]] დამოკიდებულება ტალღის სიგრძეზე (ან სიხშირეზე). ექსპერიმენტალურად აღმოაჩინა [[ისააკ ნიუტონი|ისააკ ნიუტონმა]] მიახლოებით [[1672]], მაგრამ თეორიულად საკმაოდ კარგად ახსნეს მოგვიანებით.
[[სურათი:
* [[სივრცული დისპერსია]] ეწოდება გარემოს [[აბსოლიტური დიელექტრიკული შეღწევადობა|დიელექტრიკული დისპერსიის ტენზორის]] დამოკიდებულებას [[ტალღური ვექტორი|ტალღურ ვექტორზე]]. ასეთი დამოკიდებულება იწვევს მთელ რიგ მოვლენებს, რომლებსაც ეწოდება სივრცული პოლარიზაციის ეფექტები.
ერთერთი ყველაზე ნათელ დისპერსიის მაგალითს წარმოადგენს — თეთრი ფერის სინათლის დაშლა [[პრიზმა (ოპტიკა)|პრიზმაში]] გავლის დროს (ნიუტონის ცდა). დისპერსიის მოვლენის არსს წარმოადგენს სხვადასხვა სიგრძის ტალღის სხივების გავრცელების სხვადასხვანაირი სიჩქარე გამჭვირვალე ნივთიერებაში - [[ოპტიკური გარემო|ოპტიკურ გარემოში]] (ეს
* წითელ ფერს მაქსიმალური სიჩქარე აქვს გარემოში და მინიმალური გარდატეხის ხარისხი,
* იისფერს მინიმალური სინათლის სიჩქარე აქვს გარემოში და გარდატეხის მაქსიმალური ხარისხი.
მაგრამ ზოგ ნივთიერებებში (მაგალითად [[იოდი]]ს ორთქლში
სინათლის დისპერსიამ პირველად საკმაოდ დამაჯერებლად აჩვენა თეთრი სინათლის შემადგენელი ბუნება.
== სინათლის დისპერსია ბუნებაში და ხელოვნებაში ==
[[სურათი:
* [[ცისარტყელა]], რომლის ფერები განპირობებულია დისპერსიით, — ერთერთი მთავარი სახე კულტურასა და ხელოვნებაში.
* სინათლის დისპერსიის გამო, შეიძლება ვნახოთ ფერადი «შუქის თამაში» [[ბრილიანტი]]ს წახნაგებზე და სხვა გამჭვირვალე დაწახნაგებული საგნების ზედაპირზეც.
== ლიტერატურა ==
* ვ.ა. იაშტოლდ-გოვორკო, ფოტოგადაღება და დამუშავება. გადაღება, ფორმულები, ტერმინები, რეცეპტები, მე-4 გამოც, შემოკ., მ., ხელოვნება, 1977
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00023/84200.htm?text= სტატია «სინათლის დისპერსია» БСЭ-ში,მე-3 გამოც.]
* [http://www.tarasov-spectr.narod.ru/ კ. ი. ტარასოვი. სპექტრალური ხელსაწყოები].
[[კატეგორია:ფიზიკური ოპტიკა]]
|
რედაქტირება