ამაზონის დაბლობი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
{{მუშავდება|[[მომხმარებელი:Otogi|Otogi]]| 2 ივლისი, 2013}}
[[ფაილი:Amazonriverbasin basemap.png|მინი|300პქ|]]
'''ამაზონის დაბლობი''', '''ამაზონია''' ({{lang-pt|bacia do rio Amazonas}}, {{lang-es|cuenca del Amazonas}}) — მსოფლიოს უდიდესი [[დაბლობი]] [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]], მდინარე [[ამაზონი]]ს აუზში. ვრცელდება [[ბოლივია|ბოლივიის]], [[ბრაზილია|ბრაზილიის]], [[კოლუმბია|კოლუმბიის]], [[ეკვადორი]]ს, [[გაიანა|გაიანის]], [[პერუ]]სა და [[ვენესუელა|ვენესუელის]] ტერიტორიებზე. ფართობი 6,915,000 კმ². უკავია [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკის]] ფართობის 40%. გაშლილია [[ანდები]]დან [[ატლანტის ოკეანე]]მდე, გვიანისა და ბრაზილიის ზეგნებს შორის. მოქცეულია სამხრეთ ამერიკის ბაქნის ფარგლებში, რომელიც ამოვსებულია მეტწილად პალეოზოური ზღვიური და მეზო-კაინოზოური კონტინენტური დანალექებით. დასავლეთი ამაზონია მეტად ფართო, ბრტყელი და ვაკე ტერიტორიაა. გაბატონებულია ეკვატორული მუდამ ტენიანი ჰავა. მდინარეები სუსტადამოჭრილ ფართო ხეობაში კლაკნილად მიედინებიან, აქვთ მღვრიე წყალი. მდინარეთაშორისი ბრტყელი ზედაპირი (ეგრეთ წოდებული ტერა ფირმა — „მყარი მიწები“, ან ეტე) დაფარულია ნოტიო ეკვატორული ტყეებით ([[სელვასი]], [[ჰილეა]]).
 
დასავლეთი ამაზონია მეტად ფართო (1600 კმ), ბრტყელი და ვაკე ტერიტორიაა. გაბატონებულია ეკვატორული მუდამ ტენიანი ჰავა. მდინარეები სუსტადამოჭრილ ფართო ხეობაში კლაკნილად მიედინებიან, აქვთ მღვრიე წყალი. მდინარეთაშორისი ბრტყელი ზედაპირი (ეგრეთ წოდებული ტერა ფირმა — „მყარი მიწები“, ან ეტე) დაფარულია ნოტიო ეკვატორული ტყეებით ([[სელვასი]], [[ჰილეა]]). მდინარეთა ხეობებში განასხვავებენ მაღალი (ვარზეა) და დაბალი (იგაპო) ჭალის ლანდშაფტებს. ვარზეას მცენარეულობა ახლოს დგას ეტესთან და შეიცავს განსაკუთრებით ბევრ პალმას, ჰევეას, სეიბას, კაკაოს და სხვა. იგაპოს მცენარეულობა მეტად ღარიბია. დამახასიათებელია იმბაუბა-ცეკროპია. დასავლეთი ამაზონიის ჰილეაში გვხვდება ცხვირფართო მაიმუნები, ზარმაცასებრნი, ტაპირები და სხვა.
აღმოსავლეთში - სუბეკვატორული. გავრცელებულია ფოთოლმცვივანი მეჩხერი ტყეები და სავანები. ბინადრობენ ცხვირფართო მაიმუნები, ტაპირები და სხვა.
 
აღმოსავლეთი ამაზონია შედარებით ვიწროა (350 კმ). განაპირა მხარეს არის პალეოზოური და კრისტალური კამბრიუმამდელი ქანების გამოსავლები. ღერძულმა ნაწილმა განიცადა უახლესი ჩაწევა. ამასთან დაკავშირებით ზედაპირი უფრო მეტად არის დანაწევრებული, გვხვდება 350 მ სიმაღლის მოწმეები, მდინარეები ღრმად არის ჩაჭრილი, აქვთ ესტუარისებური შესართავები და სწორხაზოვანი ხეობები. კალაპოტებში ბევრია ჭორომი. კლიმატი სუბეკვატორულია.
 
აღმოსავლეთში - სუბეკვატორული. გავრცელებულია ფოთოლმცვივანი მეჩხერი ტყეები და სავანები. ბინადრობენ ცხვირფართო მაიმუნები, ტაპირები და სხვა.