კიევის რუსეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''კიევის რუსეთი''' ([[რუს.]] Киевская Русь ან Древнерусское государство, {{lang-cu|Рѹ́сь ან აგრეთვე Кы́ѥвьска Рѹ́сь}}, {{lang-be| Кіеўская Русь}}, {{lang-uk|Ки́ївська Русь}}) — აღმოსავლური სლავების ადრინდელი ფეოდალური სახელმწიფო [[IX საუკუნე|IX]]-[[XII საუკუნეებშისაუკუნე]]ებში. შეიქმნა [[VIII საუკუნე|VIII]]-[[IX საუკუნეებისსაუკუნე]]ების მიჯნაზე შუა დნეპრისპირეთში აღმოსავლური სლავური ტომების გაერთიანების შედეგად, ცენტრით ქ. კიევში. იყო ევროპის ერთ-ერთი უდიდესი სახელმწიფო გაერთიანება. მისი შექმნის წინა ხანა — [[VI საუკუნე|VI]]-[[VIII საუკუნებისაუკუნე]]ები — იყო პერიოდი ფეოდალური ურთიერთობათა ჩასახვისა სამხედრო დემოკრატიის პირობებში. კიევის რუსეთში ჩამოყალიბდა ერთიანი აღმოსავლური ხალხი, რომელიც შემდეგ გახდა საფუძველი 3 ეროვნების — [[რუსები]]ს, [[უკრაინელები]]სა და [[ბელორუსები]]ს — შექმნისა.

კიევის რუსეთის კულტურა გამოირჩეოდა განვითარების მაღალი დონით. იგი ეყრდნოპბოდაეყრდნობოდა [[სლავები|სლავი]] ხალხების თვითმყოფ კულტურას, მნიშვნელოვანი იყო ბიზანტიური კულტურის გავლენაც. ჩვენამდე მოღწეულია კიევის რუსეთის ლიტერატურის ძეგლების საკმაო რაოდენობა, რომელთა შორის უძველესია ე. წ. ოსტრომირის სახარება. კულტურულ-ლიტერატურულ საქმიანობას ძირითადად საეკლესიო პირები ეწეოდნენ (კიევის მიტროპოლიტი [[ილარიონი (რუსეთი)|ილარიონი]], მემატიანეები [[ნიკონი]], [[ნესტორი]], სილვესტრი და სხვები). იწერებოდა მატიანეები, ჰაგიოგრაფიული თხზულებები, მოგზაურობათა აღწერები, პატრიოტული ეპოსი, დიდი ადგილი ეჭირა ბერძნულიდან თარგმნილ ლიტერატურას. კიევის რუსეთის ლიტერატურულ ტრადიციებზე შეიქმნა ბრწყინვალე ძეგლი „[[ამბავი იგორის ლაშქრობისა]]“.

ასევე იყო ნაშენი ქალაქის სიმაგრეები კიევში, კიევ-პეჩერის მონასტერი, ძველი ლადოგა (ყველა XI საუკუნის დასასრული — XII საუკუნის დასაწყისი), აგრეთვე სამნავიანი (მაცხოვარ-ფერისცვალების ეკლესია ჩერნიგოვში, 1036) და ხუთნავიანი (სოფიოს ტაძარი კიევში, [[1037]]) თაძრები. ბიზანტიური საკულტო ნაგებობის ტიპი — ჯვაროვან-გუმბათოვანი ტაძარი ძველმა რუსმა ოსტატებმა თავისებურად გაიაზრეს და შექმნეს ადგილობრივი ხასიათის ორიგინალური ხუროთმოძღვრული სტილი, რომელიც დიდხანს განაპირობებდა რუსულ საეკლესიო მშენებლობის ფორმებს (მრავალგუმბათიანობა, კამარების მრავალსაფეხუროვანი განლაგება და მათ შესაბამისად ფასადზე დაყოლებული ნახევარწრეების — ზაკომარების რიგები, სტოა-გალერეა, რომელიც 3 მხრიდან ეკვროდა ტაძარს და სხვა). კიევის სოფიოს ეკლესიაში (XI საუკუნის შუა წლები) შემორჩენილია ძირითადად ბიზანტიელ ოსტატთა მიერ შესრულებული ფრესკები და მოზაიკა. ამ ეპოქის მინიატურა („ოსტრომირის სახარება“, 1056-1057, მ. სალტიკოვ-შჩერდინის სახელობის საჯარო ბიბლიოთეკა, სანქტ-ოეტერბურგი) გამოირჩევა ფერადოვნებითა და შესრულების სიფაქიზით. XI საუკუნეში ვითარდება ხატწერა. XI საუკუნის II ნახევარში დაიწყო სამონასტრო მშენებლობა, ჩამოყალიბდა სამონასტრო ეკლესიის ახალი ტიპი — სამნავიანი, ექვსსვეტიანი სადა ნაგებობა, რომელიც ხშირად გარშემოსავლელის გარეშე იყო. აგებენ ერთგუმბათიან ტაძრებსაც (კიევ-პეჩერის მონასტრის მიძინების ტაძარი, 1073-1078, დაინგრა 1941). XII საუკუნის დასაწყისში ნოვგოროდის ტაძრები სამ- ან ხუთგუმბათიანია. ამ ხანების რუსული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი შესანიშნავი ძეგლია იურის მონასტრის ტაძარი (ხუროთმოძღვარი პეტრე). XII საუკუნეში მნიშვნელოვნად შეიცვალა ფერწერის სტილიც. ბიზანტიელ და ძველ რუს მხატვართა ფრესკებსა და მოზაიკაში გაჩნდა უფრო თავისუფალი კომპოზიცია, ცალკეულ წმინდანთა გამოსახულებაში გამოჩნდა ინდივიდუალური ხასიათი. ამავე დროს ფრესკულ ფერწერაზე გადასვლასთან დაკავშირებით გაიზარდა ადგილობრივ ოსტატთა როლი (სოფიოს ტაძრის სანათლავისა და კირილეს მონასტრის ტაძრის მოხატულობა — ორივე კიევში, XII საუკუნე).

კიევის რუსეთისა და საქართველოს[[საქართველო]]ს შორის დადასტურებულია კულტურული ურთიერთობის ფაქტებიც. კერძოდ, კიევის რუსეთის ეკლესიების ([[კიევის ლავრა]], ნოვგოროდისა და ვლადიმირის ტაძრები და სხვა) ფერწერითა და მოზაიკით შემკობაში მონაწილეობდნენ ქართველი მხატვრები.