თემურიდები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[ფაილი:Timurid_Dynasty_821_Timurid Dynasty 821 -_873_%28AH%29 873 (AH).png|მინი|მარჯვნივ|220პქ.|თემურლენგის თემურ ლენგის სახლემწიფოსსახელმწიფოს რუკა]]

'''თემურიდები''' — [[თემურ ლენგითემურლენგი]]ს მემკვიდრეთა დინასტია, მმართველები [[მავერანნაჰრიმავერანაჰრი|მავერანნაჰრშიმავერანაჰრში]], [[ირანი|ირანსა]] და [[ინდოეთი|ინდოეთში]] [[1370]] [[წელი|წლიდან]] [[1858]] [[წელი|წლამდე]].

== თემურიდები მავერანნაჰრშიმავერანაჰრში ==

ხალილ-სულთანი ფლობდა [[მავერანნაჰრიმავერანაჰრი|მავერანნაჰრსმავერანაჰრს]] [[1405]]−[[1409]] [[წელი|წლებში]], მაგრამ შემდგომ განიცადა მარცხი და იძულებული გახდა ეცნო შაჰრუჰის უმაღლესი ძალაუფლება, რომელიც [[1405]]—[[1447]] [[წელი|წლებში]] გახლდათ [[ჰერათი]]ს სულთანი.

[[1409]]−[[1449]] [[წელი|წლებში]] [[მავერანნაჰრიმავერანაჰრი]]ს მმართველი იყო შაჰრუჰის ვაჟი ულუღბეკ[[ულუღ მირზაბეგი]], რომლის გარდაცვალების შემდეგ მისი მემკვიდრე აბდ ალ−ლატიფიალ-ლატიფი. აბდ ალ−ლატიფიალ-ლატიფი მოკლა მისივე ბიძაშვილმა, ულუღბეკისულუღ ბეგის ძმისშვილმა აბდულა იბნ იბრაგიმ სულთანმა და დაეუფლა მავერანნაჰრსმავერანაჰრს.

[[1451]]−[[1457]] [[წელი|წლებში]] მავერანნაჰრისმავერანაჰრის მმართველი იყო აბუ საიდი. [[1457]] [[წელი|წელს]] მან შეძლო თემურიდების სახელმწიფოები მავერანნაჰრიმავერანაჰრი და ხორასანი გაეერთიანებინა ერთ სახელმწიფოდ.

[[1469]]−[[1494]] [[წელი|წლებში]] მავერანნაჰრსმავერანაჰრს მართავდა აბუ საიდის ვაჟი, სულთანი აჰმედ მირზა.

თემურიდებმა [[ბაღდადი]] ჯერ კიდევ [[1405]] [[წელი|წელს]] დაკარგეს, [[აზერბაიჯანი]] — [[1408]] [[წელი|წელს]] ( [[ყარა -ყოინლუ]]ს წინამძღოლის [[ყარა იუსუფი]]ს გამარჯვების შედეგად). დანარჩენი ოლქები შაჰრუჰმა თანდათანობით დაუქვემდებარა თავის ძალაუფლებას. [[1406]] [[წელი|წელს]] ხალილ სულთანმა გაანადგურა თემურის მემკვიდრე პირ მუჰამედი და [[1407]] წელს მოკლა კიდეც, რის შემდეგ შაჰრუჰმა დაიკავა [[ხორასანი]]. [[1409] წელს მან დაიპყრო [[მავერანნაჰრიმავერანაჰრი]] და საკუთარი ვაჟი ულუღბეკიულუღ ბეგი დანიშნა მმართველად. 1414 წელაწელს მან, ასევე, ჩააქრო ისქანდერის აჯანყება და ფარსის გამგებლად დააყენა თავისი მეორე შვილი იბრაგიმი (1414—1435), ხოლო იბრაგიმის შემდეგ მისი ვაჟი აბდალაჰაბდალაჰი (1435—1445).

შაჰრუჰმა რამდენჯერმე დალაშქრა [[აზერბაიჯანი]] და [[1436]] წლისათვის ისიც დაიქვემდებარა. მის მმართველად შაჰრუჰმა დანიშნა [[ყარა იუსუფი]]ს ვაჟი [[ჯეჰან შაჰი]]. შაჰრუჰი და მისი ვაჟები თავიანთ სამფლობელოებში ზრუნავდნენ კულტურის განვითარებისა და კეთილდღეობის ამაღლებისათვის.

შაჰრუჰის მეფობის დასასრულს კვლავ გაძლიერდა წინააღმდეგობრივი მოძრაობები და მისი სიკვდილის შემდეგ სახელმწიფო დაეცა. ულუღბეკიულუღ ბეგი მოკლა საკუთარმა შვილმა აბდ ალ ლატიფიმა. ხორასანს ფლობდა შაჰრუჰის შვილიშვილი, აბუ-ლ-ყასიმ-ბაბური (1450—1457), მავერანნაჰრსმავერანაჰრს — მირან შაჰის შვილიშვილი, აბუ საიდი (1451—1469 წლები)

თემურიდებისაგან გამდგარი ჯეჰან შაჰმა [[1452]] წელს აიღო ფარსი, ხოლო [[1457]] წელს — ხორასანი, მაგრამ მციემცირე ხნით დათმო ეს ტერიტორიები აბუ საიდთან, რომელმაც მცირე ხნით აღადგინა თემურიდების სახელმწიფოს ერთიანობა. აზერბაიჯანის დაპყრობის მცდელობა (1469 წელი) გახდა აბუ საიდის სიკვდილიდ მიზეზი. ის ტყვედ ჩავარდა (31.01.1469 წლის 31 იანვარი) მოკლულ იქნა [[აყ-ყოინლუ]]ს წინამძღოლის [[უზუნ ჰასანის-ჰასანი]]ს მიერ.