მინერალოგია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
|||
ხაზი 1:
[[სურათი:Theophrastus2.jpg|220პქ|მინი|[[თეოფრასტე]]]]
[[სურათი:Asbestos with muscovite.jpg|220პქ|მინი|[[ტრემოლიტი]]]]
[[სურათი:Biotite aggregate - Ochtendung, Eifel, Germany.jpg|right|220პქ|მინი|[[მინერალი]], როგორც მინერალოგიის ერთ-ერთი კვლევის საგანი]]
[[სურათი:
[[სურათი:
'''მინერალოგია''' ([[მინერალი]] და logos – მოძღვრება) — მეცნიერება [[მინერალი|მინერალთა]] შესახებ. შეისწავლის [[ბუნება]]ში მინერალთა წარმოქმნისა და გარდაქმნის პირობებს, მათ შედგენილობას, სტრუქტურასა და თვისებებს. მინერალოგიის ძირითადი მიმართულებებია: აღწერითი მინერალოგია — შეისწავლის ცალკეულ მინერალთა თავისებურებებს, მათ სისტემატიკას; გენეტური მინერალოგია — იკვლევს [[მინერალი|მინერალთა]] წარმოქმნის კანონზომიერებას; რეგიონული მინერალოგია — შეისწავლის და განაზოგადებს მინერალთა ტერიტორიული გავრცელების კანონზომიერებას; კოსმოსურ სხეულთა მინერალოგია — იკვლევს [[მეტეორიტი|მეტეორიტებისა]] და [[მთვარე|მთვარის]] [[მინერალი|მინერალებს]]; ექსპერიმენტული მინერალოგია — შეისწავლის მინერალთა წარმოქმნის ბუნებრივი პროცესების მოდელირების საკითხებს; გამოყენებითი და ტექნიკურ-ეკონომიკური მინერალოგია — ამუშავებს მრეწველობაში მინერალთა გამოყენებასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.
Line 22 ⟶ 23:
კვლევა მინერალოგიის დარგში მიმდინარეობს უმაღლეს სასწავლებლებსა და დარგობრივ სამეცნიერო-კვლევით დაწესებულებებში. მინერალოგიის განვითარებაში დიდ როლს ასრულებს მინერალოგიური საზოგადოებები (საკავშირო მინერალოგიური საზოგადოება ([[1817]] წ.), დიდი ბრიტანეთის მინერალოიური საზოგადოება ([[1876]] წ.), გერმანისის მინერალოგიური საზოგადოება ([[1908]] წ.), საფრანგეთის მინერალოგიისა და კრისტალოგრაფიის საზოგადოება ([[1878]] წ.) და სხვა, რომლებიც გაერთიანებულია საერთაშორისო მინერალოგიურ ასოციაციაში, აგრეთვე მინერალოგიური მუზეუმები და მინერალოგიური განყოფილებები მსოფლიოს ბევრ დიდ კომპლექსურ თუ საბუნებისმეტყველო მუზეუმში.
== მინერალოგია საქართველოში ==▼
[[საქართველო]]ში მინერალოგიური ცოდნა ძველთაგანვე იყო გავრცელებული; ამაზე მეტყველებს ძვირფასი და სანახელავო ქვების ფართო გამოყენება, დადასტურებული მატერიალურ კულტურული ძეგლებით. ▼
მინერალოგიური შინაარსის უძველესი წერილობითი წყარო - ეპიფანე კვიპრელის (319-403) მინერალოგიური ტრაქტატის თარგმანი „თვალთა“ - შემოგვინახა „შატბერდის კრებულმა“ (X ს.). ▼
მინერალოგიური შინაარსის თხზულებები დაცულია აგრეთვე სხვა ძველ ქართულ ხელნაწერებში. [[მინერალი|მინერალთა]] და [[ქანი (გეოლოგია)|ქანთა]] გამოყენებითი კლასიფიკაცია ჩამოყალიბებული აქვს [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან საბა ორბელიანს]] თავის „სიტყვის კონაში“. ▼
ცნობები მინერალებისა და ქანების შესახებ გვხვდება [[ვახტანგ VI]]-ის თხზულებაში „წიგნი ზეთების შეზავებისა და ქიმიის ქმნის“, [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს ნაშრომში „[[აღწერა სამეფოსა საქართველოსა]]“, ძველ ქართულ სამკურნალო წიგნებში „კარაბადინებში“, [[იოანე ბატონიშვილი]]ს „კალმასობაში“, მისსა და თეიმურაზ ბატონიშვილის ლექსიკოგრაფიულ ნაშრომებში.▼
ძველი ქართული მინერალოგიურ-პეტროგრაფიული ტერმინოლოგიის გამოვლენისა და ახალი დამუშავების საქმეში გარკვეული როლი შეასრულეს XIX ს. II ნახევარში შექმნილმა ლექსიკოგრაფიულმა ნაშრომებმა, რომელთაგან აღსანიშნავია რ. ერისთავის „მოკლე ქართულ-რუსულ-ლათინური ლექსიკონი : მცენარეთა, ცხოველთა და ლითონთა სამეფოებეებიდგან“ (თბ., [[1884]] წ.). ▼
მინერალოგის დარგში თანამედროვე მეცნიერული კვლევის ჩასახვა დაკავშირებულია [[თსუ|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] დაარსებასთან, სადაც [[1919]] წელს [[ალექსანდრე თვალჭრელიძე|ალექსანდრე თვალჭრელიძის]] ხელმძღვანელობით ჩამოყალიბდა მინერალოგიისა და პეტროგრაფიის კათედრა, მასვე ეკუთვნის [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] დაწერილი პირველი სამეცნიერო შრომები მინერალოგიის დარგში. ▼
[[1938]] წელს ილ. ყიფშიძის, გ. გვახარიასა და [[გიორგი ძოწენიძე|გიორგი ძოწენიძის]] ავტორობით გამოვიდა მინერალოგიის პირველი ორიგინალური სახელმძღვანელო ქართულ ენაზე. ▼
საქართველოში ამ დარგში კვლევა მიმართულია მინერალთა ბუნებრივი ჯგუფების სისტემატიური შესწავლისაკენ. ასეთებეია [[ბარიტი]] (თ. ბაგრატიშვილი), პიროქსენები და ამფიბოლები (გ. გვახარია, ე. ვეზირიშვილი), ▼
მინდვრის შპატები (რ. მანველიძე), [[ცეოლითი|ცეოლითები]] (გ. გვახარია, ბ. გოგიშვილი, თ. ბათიაშვილი, ნ. სხირტლაძე და სხვ. ), გლაუკონიტები (გ. ნასიძე), [[კვარცი]]ს ჯგუფის მინერალები (რ. ▼
ახვლედიანი) და სხვ. გამოკვლეულია ბენტონიტური თიხების მინერალოგია (ალ. თვალჭრელიძე, გ. მაჩაბელი, ნ. სხირტლაძე, გ. ძოწენიძე და სხვ.).▼
== მინერალოგიური ჟურნალები ==
Line 42 ⟶ 61:
* "Schweizerische Mineralogische und petrographische Mitteilungen" (Z., 1921-იდან);
* "Tschermarks mineralogische und petrographische Mitteilungen" (Vienna — N. Y., 1872-იდან).
▲== მინერალოგია საქართველოში ==
▲[[საქართველო]]ში მინერალოგიური ცოდნა ძველთაგანვე იყო გავრცელებული; ამაზე მეტყველებს ძვირფასი და სანახელავო ქვების ფართო გამოყენება, დადასტურებული მატერიალურ კულტურული ძეგლებით.
▲მინერალოგიური შინაარსის უძველესი წერილობითი წყარო - ეპიფანე კვიპრელის (319-403) მინერალოგიური ტრაქტატის თარგმანი „თვალთა“ - შემოგვინახა „შატბერდის კრებულმა“ (X ს.).
▲მინერალოგიური შინაარსის თხზულებები დაცულია აგრეთვე სხვა ძველ ქართულ ხელნაწერებში. [[მინერალი|მინერალთა]] და [[ქანი (გეოლოგია)|ქანთა]] გამოყენებითი კლასიფიკაცია ჩამოყალიბებული აქვს [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან საბა ორბელიანს]] თავის „სიტყვის კონაში“.
▲ცნობები მინერალებისა და ქანების შესახებ გვხვდება [[ვახტანგ VI]]-ის თხზულებაში „წიგნი ზეთების შეზავებისა და ქიმიის ქმნის“, [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს ნაშრომში „[[აღწერა სამეფოსა საქართველოსა]]“, ძველ ქართულ სამკურნალო წიგნებში „კარაბადინებში“, [[იოანე ბატონიშვილი]]ს „კალმასობაში“, მისსა და თეიმურაზ ბატონიშვილის ლექსიკოგრაფიულ ნაშრომებში.
▲ძველი ქართული მინერალოგიურ-პეტროგრაფიული ტერმინოლოგიის გამოვლენისა და ახალი დამუშავების საქმეში გარკვეული როლი შეასრულეს XIX ს. II ნახევარში შექმნილმა ლექსიკოგრაფიულმა ნაშრომებმა, რომელთაგან აღსანიშნავია რ. ერისთავის „მოკლე ქართულ-რუსულ-ლათინური ლექსიკონი : მცენარეთა, ცხოველთა და ლითონთა სამეფოებეებიდგან“ (თბ., [[1884]] წ.).
▲მინერალოგის დარგში თანამედროვე მეცნიერული კვლევის ჩასახვა დაკავშირებულია [[თსუ|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] დაარსებასთან, სადაც [[1919]] წელს [[ალექსანდრე თვალჭრელიძე|ალექსანდრე თვალჭრელიძის]] ხელმძღვანელობით ჩამოყალიბდა მინერალოგიისა და პეტროგრაფიის კათედრა, მასვე ეკუთვნის [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] დაწერილი პირველი სამეცნიერო შრომები მინერალოგიის დარგში.
▲[[1938]] წელს ილ. ყიფშიძის, გ. გვახარიასა და [[გიორგი ძოწენიძე|გიორგი ძოწენიძის]] ავტორობით გამოვიდა მინერალოგიის პირველი ორიგინალური სახელმძღვანელო ქართულ ენაზე.
▲საქართველოში ამ დარგში კვლევა მიმართულია მინერალთა ბუნებრივი ჯგუფების სისტემატიური შესწავლისაკენ. ასეთებეია [[ბარიტი]] (თ. ბაგრატიშვილი), პიროქსენები და ამფიბოლები (გ. გვახარია, ე. ვეზირიშვილი),
▲მინდვრის შპატები (რ. მანველიძე), [[ცეოლითი|ცეოლითები]] (გ. გვახარია, ბ. გოგიშვილი, თ. ბათიაშვილი, ნ. სხირტლაძე და სხვ. ), გლაუკონიტები (გ. ნასიძე), [[კვარცი]]ს ჯგუფის მინერალები (რ.
▲ახვლედიანი) და სხვ. გამოკვლეულია ბენტონიტური თიხების მინერალოგია (ალ. თვალჭრელიძე, გ. მაჩაბელი, ნ. სხირტლაძე, გ. ძოწენიძე და სხვ.).
== რესურსები ინტერნეტში ==
| |||