სამანი (ორგანიზაცია): განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
{{მმ*|სამანი (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
'''„სამანი“''' (''საქართველოს აყვავებისათვის მებრძოლი ახალგაზრდა ნაციონალისტები''), იატაკქვეშა პატრიოტული ორგანიზაცია [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროინდელ [[საქართველოს სსრ|საბჭოთა საქართველოში]], რომელიც მიზნად ისახავდა საბჭოთა რეჟიმის დამხობას შეიარაღებული აჯანყების გზით და საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენას.
 
ანტისაბჭოთა ორგანიზაცია – სამანი
„სამანი“ 1942 წ. შექმნეს ახალგაზრდა და ნიჭიერმა [[ბაცბები|წოვა-თუშმა]] პოეტმა ადამ ბობღიაშვილმა (ალვანელი) და მისმა მეგობარმა მიხეილ იმედიძემ მას შემდეგ, რაც გაიცა წინამორბედი ფარული ორგანიზაცია, რომელსაც მათი პედაგოგი, [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს პროფესორი [[მიხეილ ზანდუკელი (პედაგოგი)|მიხეილ ზანდუკელი]] თავკაცობდა. 1941 წ. სექტემბერში ზანდუკელი და მისი თანამოაზრე 17 ასპირანტი თბილისში დააპატიმრეს. 1942 წ. შემოდგომაზე რეპრესიებს გადარჩენილმა „სამანელებმა“ [[თბილისი]]დან თავი დააღწიეს და [[კახეთი|კახეთს]], 1942 წ. ადრიან გაზაფხულზე კი [[თუშეთი|თუშეთს]] შეეხიზნენ. მათი მიზანი იყო თუშეთის ტერიტორიაზე მომხრეების შემოკრება და [[ჩეჩნეთი]]ს მთიანეთში მოქმედ ანტი-საბჭოთა მეამბოხეებთან კავშირის დამყარება. მთავრობამ მთა-თუშეთში გამაგრებული „სამანელების“ წინააღმდეგ რამდენიმე ასეული გაგზავნა [[თელავი]]ს შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის უფროსის, გამოცდილი [[ჩეკა|ჩეკისტის]] ალიოშა კვაშალის მეთაურობით. კვაშალმა შეძლო ორგანიზაციის განადგურება: შეთქმულთა ნაწილი გადმოიბირა, ნაწილი დააპატიმრა, მეთაურები, მ.შ. ბობღიაშვილი, 1944 წ. მოკლეს. მათ თავები მოჰკვეთეს და ხალხის დასაშინებლად თუშთა საგანგებოდ შეკრებილ კრებას წარუდგინეს. ორგანიზაციის ლიკვიდაციას თან ახლდა მასობრივი დაპატიმრებები თუშეთში.
 
ანტისაბჭოთა ორგანიზაცია სამანი 1942 წლის ზაფხულში მაშინდელი თელავის რაიონის სოფ. ზემო ალვანში შეიქმნა. მისი შექმნის მიზანი იყო საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ ბრძოლა საქართველოსათვის დამოუკიდებლობის მოპოვების მიზნით. სამანი იშიფრება როგორც – საქართველოსთვის მებრძოლი ახალგაზრდა ნაციონალისტი.
== ლიტერატურა ==
ეხლა კი ქრონოლოგიურად მივყვეთ მის ჩამოყალიბებას და განვითარებას. სამანის ჩამოყალიბების იდეა დაიბადა ჯერ კიდევ 1941 წელს, განჯის სამხედრო ნაწილში. ამ იდეას სათავეში ედგნენ გიორგი იმერლიშვილი და კოტე ხიმშიაშვილი, რომლებიც ამავე ნაწილში მსახურობდნენ. ანტისაბჭოთა იდეა მალევე განხორციელდა და ორგანიზაციად გადაიქცა თავისი მართველი ორგანოთი და კარგად გააზრებული სამოქმედო გეგმით.
 
ამ ორგანიზაციის ერთ–ერთი აქტიური წევრი იყო ზემო ალვანელი თუში გიორგი ქადაგიძე, რომელიც იმ წლებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტი იყო. გიორგი ქადაგიძის მეშვეობით ანტისაბჭოთა ორგანიზაციას დაუკავშირდნენ ადამ ბობღიაშვილი და მიხეილ (ფანცალე) იმედაძე.
*''ცოცანიძე, გ''., თუშური ქრონიკები: მენშევიკური პერიოდი; სამანელები. თბ., 2004. ISBN 99940-16-70-9
1941 წლის დეკემბრისათვის საბჭოთა მთავრობამ მათი არსებობის შესახებ შეიტყო და მისი წევრების დაპატიმრება დაიწყო. 1941 დეკემბრის თვიდან 1942 მარტამდე პერიოდში დაპატიმრებული იქნა 37 პიროვნება, მათ შორის გიორგი ქადაგიძე, რომელიც დახვრეტილ იქნა.
 
მთავრობის მხრიდან აღნიშნული რეპრესიული მოქმედებების შემდეგ ადამ ბობღიაშვილი და მიხეილ იმედაძე თბილისს გაეცალნენ და თელავის რაიონის ტყეში განაგრძეს ორგანიზაცია სამანის ჩამოყალიბება/განვითარება. სამანის ძირითადი ცენტრი მდებარეობდა სოფელ ზემო ალვანში.
 
1942 წლის ოქტომბერში სამანის მეთაურები: ადამ ბობღიაშვილი, გიგო ქააძე, მიხეილ იმედიძე თუშეთში გაემგზავრნენ იქ ორგანიზაციის შესაქმნელად და შემდეგ ჩეჩნეთის ტერიტორიაზე მოქმედ იდრის მაგომედოევის შეიარაღებულ ფორმირებასთან დასაკავშირებლად.
[[კატეგორია:საქართველოს უახლესი ისტორია]]
ხოლო მანამდე კახეთში, ზემო ალვანსა და ქვემო ალვანში შექმნეს ორგანიზაცია და დაგეგმეს შეიარაღებული მოქმედებები მოწინააღმდეგეების მიმართ. დაცხრილეს თელავის რაიაღმასკომის თავჯდომარის – ციხისთავის მანქანა. მაგრამ თვითონ ციხისთავი გადაურჩა თავდასხმას. ამ პერიოდში სამანელებს მცდელობა ჰქონდათ საქართველოს ბოლშევიკური პარტიის ცეკას მდივან ჩხუბიანაშვილზე თავდასხმის მცდელობა.
[[კატეგორია:თუშეთი]]
სამანელები პირველად შტორლაში ასულან. მათ მეგზურობას უწევდა პლატო უშიძე, რომლის მამა – ბიძები 1924 წლის აჯანყებულთა თანადგომისათვის გაასამართლეს და დახვრიტეს.
შტორლადან ომალოში გადავიდნენ, იქაურებს დაელაპარაკნენ, საბჭოს თავჯდომარეს დანიელ ბიღოიძეს და ლუარსაბ (როსა) მელაიძეს. და შემდეგ გადავიდნენ სოფელ დოჭუში და იქ დაიდეს ბინა.
სამანელებმა სოფელ დოჭუში დაიწყეს აქტიური სააგიტაციო საქმიანობა, შემოიკრიბეს მხარდამჭერები. შეადგინეს 17 – 18 პუნქტიანი პირობის ფურცელი – წესდება და ყოველ მიმხრობილს ამ ფურცელზე ხელს აწერინებდნენ.
1942 წლის ზაფხულის პერიოდში ფრონტზე მიმდინარე ამბები სამანელებს იმედს აძლევდა რომ 1943 წლისათვის გერმანიის ჯარები კავკასიონის ქედს გადმოლახავდნენ და საქართველოს განთავისუფლებას მოახდენდნენ ბოლშევიკური მთავრობისგან.
აგიტაციის დროს სწორედ ამ ფაქტორზე კეთდებოდა აქცენტი: „გაზაფხულზე გერმანელები შემოვლენ, კოლექტივები დაიშლება და თქვენ, ვისთვისაც რა წაურთმევია კოლმეურნეობას – ცხვარი, ცხენი, მსხვილფეხა პირუტყვი თუ მიწა – მამული, ყველა თავისი დაუბრუნდებაო. ჩვენ მანამდე უნდა დავამხოთ ადგილობრივი საბჭოთა ხელისუფლება.“
სანამ სამანელები თუშეთში ავიდოდნენ მანამდე ჰყავდათ იქ მხარდამჭერების საკმაო რაოდენობა. როგორც ირკვევა სამანელები ზამთრის გატარებას თუშეთში არ აპირებდნენ. იქ მხოლოდ უნდა შეექმნათ ორგანიზაცია და თვითონ უნდა გადასულიყვნენ ჩეჩნეთში, იდრის მაგომედოევის შეიარაღებულ ფორმირებასთან დასაკავშირებლად, აქ აპირებდნენ დაკავშირებოდნენ გერმანელებს და გაზაფხულზე მათვე უნდა გადმოყვნენ სადაც დახვდებოდათ უკვე ჩამოყალიბებული ორგანიზაცია.
სცადეს კიდეც სამანელებმა ჩეჩნეთში გადასვლა მაგრამ ვერ მოახერხეს და იძულებულები გახდნენ დარჩენილიყვნენ ზამთრის განმავლობაში თუშეთში. ზამთრის პერიოდში მათი მოღვაწეობა ორი მიმართულებით მიმდინარეობს: მხარდამჭერთა მიზიდვა და იარაღის შოვნა.
იანვრის თვეში სამანელების ბირთვმა გომეწარის სოფლები შემოიარა, აგიტაციის მიზნით და შემდეგ მივიდნენ სოფელ, ნაციხარში. სადაც მოიწვიეს ჭანჭახოველთა კრება. ამ კრებაზე ხეობის ექვსივე სოფლის მამაკაცებს ორგანიზაციის წესდებაზე ხელი მოაწერინეს.
სამანელებმა საცხოვრებლად და შტაბად სოფელი დოჭუ აირჩიეს. დაარსეს ორი საყარაულო პუნქტი ბოჭორნაში და ხახაბოში, სადაც მუდმივ ედგათ შეიარაღებული ყარაულები.
სამანის მართავს ამ პერიოდში ახდნეს ოთხი ადამიანი:
• ადამ ბობღიაშვილი
• გიგო ქააძე
• მიხეილ (ფანცვალე) იმედიძე
• არჩილ კიტოშვილი
სამანელები ზამთრის დროს ცდილობენ კავშირი დაამყარონ თბილისში დარჩენილ წინააღმდეგობის მოძრაობის გადარჩენილ ნაწილთან. ამ მიზნით ადამ ბობღიაშვილმა კახეთში გამოგზავნა ჯგუფი, სამი კაცის შემადგენლობით: გოგალე ხოხიაიძე ვახტანგ ცისკარიშვილი და გიორგი რაინაული.
ამ ჯგუფიდან გოგალე ხოხიაიძე იყო მეკავშირე, რომელსაც დანაბარები უნდა გადაეცა თელავში ორგანიზაციის წევრისთვის – კიმოთე ლაგაზიძისთვის, რომელიც იმ დროს თელავის რაიონის ჯანგანში მუშაობდა. და კიმოთეს მეშვეობით უნდა დაკავშირებოდნენ თბილისს. მაგრამ როდესაც ჯგუფი თუშეთიდან ალვანში ჩავიდა, უკვე სამი კვირის დაპატიმრებული იყო კიმოთე. აქედან გამომდინარე ვერ მოხერხდა დაკავშირება და ჯგუფი ისევ უკან თუშეთში დაბრუნდა. ამის შემდეგ სამანელები აბსოლუტურ იზოლაციაში და ინფორმაციულ ვაკუუმში აღმოჩნდნენ და სრულიად დამოუკიდებლად დაიწყეს მოქმედებები. ამ იზოლაციის პერიოდში სამანელების ლიდერებში გაჩნდა ასეთი მოსაზრება: „გერმანელები თუ არა ინგლისელები მაინც მოვლენ, ხალხისთვის კიდე სულ ერთია, თავისუფლებას ეღირსებიანო.“
მთელი ამ ხნის განმავლობაში სანამ სამანელები აქტიურობდნენ, შინსახკომიც არ იყო უქმად, პერიოდულად მათ შორის ხდებოდა ხოლმე „კონტაქტები“. ხან მცირე შეიარაღებული დაპირისპირება ხან კიდე სამანელების მეკავშირეების დაკავება ხდებოდა.
შინსახოკმმა თავისი მოქმედებები სამანელების მიმართ გააქტიურა და მათი მოქმედების არეალი თანდათან მცირდებოდა. ამ პრესმა სამანელების შიგნითაც წარმოშვა დაძაბულობა.
თებერვლის ბოლოსთვის დაღესტანიდანაც თუშეთში შინსახკომის ჯარი, გამოცდილი მეთაურის ალიოშა კვაშალის მეთაურობით.
მან მიზნად დაისახა ხელშეუხებლობის მიცემის საშუალებით ხალხი ჩამოეცილებინა სამანის ბირთვისთვის. უნდა ითქვას რომ კვაშალმა წარმატებას ეტაპობრივად მიაღწია და რკალი თანდათან ვიწროვდებოდა.
სამანელების ლიდერებმა განსაზღვრეს მოახლოებული საფრთხე და გადაწყვიტეს კახეთში წამოსულიყვნენ. ეს ადმიანები იყვნენ: ადამ ბობღიაშვილი, ფანცვალე იმედიძე, გიგო ქააძე, არჩილ კიტოშვილი, დევანოზ თავბერიძე, მამა – შვილი კიბორჭაიძეები პეტო და ბიჭიკო.
ამ დროს უკვე სამანელების მხარდამჭერები კვაშალის მხარზე გადავიდნენ. კვაშალმა შეიტყო სამანის ხელმძღვანელობის კახეთში წამოსვლის შესახებ და შეადგინა თორმეტკაციანი შეიარარებული რაზმი მათ გასანადგურებლად. ამ ჯგუფში შედიოდნენ, ჯგუფის ხელმძღვანელი, კომპარტიის წევრი, დართლოს სასოფლო საბჭოს თავჯდომარე კობე არშაულიძე, ქარუმაიძე მიტრო, რაინაული სვიმანი, მათე წვერაძე….
მადევრები სამანელების კვალს სწორად მიჰყვნენ, დასაზვერად წინ წასული მათე წვერაიძე თავზე წაადგება კიდეც მძინარე სამანელებს. შემდეგ უკან დაბრუნდება ისე ჯგუფთან და მეთაურისთვის შეუთავაზებია რომ მათი დაპატიმრება, მაგრამ კობე წინააღმდეგი წასულა, არ დაგვნებდებიანო.
გამთენიისას სამანელებს შეუნიშნავთ მისული მადევრის ნაკვალევი და მათ შორის სროლა ატყდა. საბოლო ჯამში ეს დაპირისპირება სამანელების განადგურებით დასრულდა, ამ შეიარაღებულ დაპირისპირებას მხოლოდ გადაურჩა გიგო ქააძე და პეტო კიბორჭაიძე, რომლებიც მხოლოდ დაიჭრნენ. აღსანიშნავია ისიც რომ თელავიდანაც იყო შეიარაღებული რაზმი წამოსული რათა ალყაში მოექციათ სამანელები.
ამის პარალელურად კვაშალი დროს არ კარგავს და იწვევს თუშეთის კრებას ომალოში. დანიშნულ დღეს ომალოს სკოლა – ინტერნატის ეზოში თუშეთის მთელი მოსახლეობა იყრის თავს. კვაშალის თხოვნით ყველა ეწერება სიაში ამის, შემდეგ ალიოშა კვაშალის ბრძანებით ჯარმა ალყა შემოარტყა შეკრებილებს. ნაწილი იქვე გაანთავისუფლა კვაშალმა ხოლო 52 ადამიანი დააპატიმრა და მარტის ბოლოს ჩაიყვანეს თელავში. დაპატიმრებულთა უმრავლესობას შეეფარდათ 10 წლიანი პატიმრობა და გადასახლება, უმეტესობა ვერც დაბრუნდა უკან. ხოლო სამანის ხელმძღვანელობიდან:
• ადამ ბობღიაშვილი, შეიარაღებულ შეტაკებაში გარდაიცვალა.
• მიხეილ (ფანცვალე) იმედიძე, შეიარაღებულ შეტაკებაში გარდაიცვალა.
• გიგო ქააძე, დაპატიმრების შემდეგ დახვრიტეს.
• არჩილ კიტოშვილი, დაპატიმრების შემდეგ დახვრიტეს.
სამანელების ისტორია ძალიან დიდია და ჯერ კიდევ ბოლომდე შეუსწავლელი, აქედან გამომდინარე ამ ჩანაწერში არასრულად არის წარმოდგენილი ინფორმაცია.
შეძლებისდაგვარად სრული ინფორმაციის მიღება შესაძლებელია გიორგი ცოცანიძის წიგნიდან – თუშური ქრონიკები.
გამოყენებული წყარო:
გიორგი ცოცანიძე – თუშური ქრონიკები.