ძველი მაკედონია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
r2.7.3) (ბოტის დამატება: mn:Македоны эзэнт гүрэн
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Macedonian_Kingdom.jpg|thumb|300px|მაკედონიის რუკა]]
'''მაკედონიის სამეფო''' ([[ბერძნული ენა{{lang-el|ბერძნ.]] - Μακεδονία}}) — უძველესი სამეფო, რომელიც მდებარეობდასახელმწიფო ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V]]-[[ძვ. წ. II საუკუნე]]ებში.<ref name=britannica>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/354266/Macedonia|title=Macedonia|year=2008|work=[[Encyclopædia Britannica]]|publisher=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=2008-11-03}}</ref> მისი პირველი მმართველი იყო კარანუსი, რომელიც მას [[ძვ. წ. IX საუკუნე|ძვ. წ. IX საუკუნის]] მიწურულს მართავდა. სამეფოს დედაქალაქი თავდაპირველად მდებარეობდა [[ვერგინა|ეგიაში]], შემდეგ კი ის [[პელა]]ში გადაიტანეს. მას დასავლეთიდან ესაზღვრებოდა [[ეპირუსი]], ჩრდილოეთიდან [[პეონია]], აღმოსავლეთიდან [[თრაკია]] და სამხრეთიდან [[თესალია]]. მაკედონიის გაძლიერება,მისი როდესაცმოსახლეობის ისწარმომავლობის პატარაშესახებ სამეფოდანმეცნიერებაში გახდააზრთა ბერძნული სამყაროს ერთ-ერთი დომინანტი სახელმწიფო, უკავშირდება [[ფილიპე II (მაკედონია)|ფილიპე II]]-ის სახელსსხვადასხვაობაა. მანსაბერძნეთის შეძლომთავარი ბერძნული ქალაქ-სახელმწიფოებისცენტრებიდან დამორჩილებადაშორებული და იქზღვის გაბატონება.სანაპიროს [[ძვ.მოწყვეტილი წ.მაკედონია 338]]საბერძნეთის წელსსხვა გამართულიოლქებთან [[ქერონეიისშედარებით ბრძოლა|ქერონეიისჩამორჩენილი ბრძოლის]] შემდეგ, რომელშიც ფილიპემ ათენელები და სპარტელები დაამარცხა, მან ჩამოაყალიბა კორინთოს ლიგაიყო. ფილიპესმაკედონიაში გარდაცვალებისადრინდელ შემდეგხანაში სახელმწიფოქალაქები არნახულად გაძლიერდამ მისი მემკვიდრის [[ალექსანდრე დიდი]]ს მეფობის პერიოდში. მან [[ძვ. წ. 336]]-[[ძვ. წ. 334|334]] წლებში ჯერ საბერძნეთი დაიმორჩილა, ([[სპარტა|სპარტის]] გამოკლებით) შემდეგ კი [[ძვ. წ. 334]]-[[ძვ. წ. 323|323]] წლებში [[აქემენიდების სპარსეთი|სპარსეთის იმპერია]] დაიპყრო და ინდოეთშიც კი შეიჭრა. სამეფოს ეს მდგომარეობა დიდხანსთითქმის არ შეუნარჩუნებიაარსებობდა, რადგანმონობაც ალექსანდრესნაკლებად გარდაცვალებისთანავეიყო ის რამდენიმე ნაწილად დაიშალაგანვითარებული. კულტურული განვითარების მხრივ ამ ფაქტს დიდი მნიშვნელობა უჭირავს, რადგან დაიწყო [[ელინისტური ხანა]].
 
[[ძვ. წ. V საუკუნე]]ში, არგეადების დინასტიის ხანაში, დაიწყო მაკედონიის გაერთიანება. მეფე ალექსანდრე I-ის მეფობის დროს (ძვ. წ. 495-450 წწ.) მთელი სამხრეთი მაკედონია გაერთიანდა, ხოლო მეფე [[არქელაე]]ს (დაახლ. ძვ. წ. 413-399 წწ.) რეფორმებმა ხელი შეუწყვეს მაკედონიის განვითარებას. მის დროს სამეფოს დედაქალაქი [[ვერგინა|ეგიადან]] [[პელა]]ში გადაიტანეს.
 
მაკედონიის გაძლიერება, როდესაც ის პატარა სამეფოდან გახდა ბერძნული სამყაროს ერთ-ერთი დომინანტი სახელმწიფო, უკავშირდება [[ფილიპე II (მაკედონია)|ფილიპე II]]-ის (ძვ. წ. 359-336 წწ.) სახელს. მან შეძლო ბერძნული ქალაქ-სახელმწიფოების დამორჩილება და იქ გაბატონება. [[ძვ. წ. 338]] წელს გამართული [[ქერონეიის ბრძოლა|ქერონეიის ბრძოლის]] შემდეგ, რომელშიც ფილიპემ ათენელები და სპარტელები დაამარცხა, მან ჩამოაყალიბა კორინთოს ლიგა. ფილიპე II-ის მიერ მოწვეულ კორინთოს კონგრესზე (ძვ. წ. 338-337 წწ.) ბერძნულმა ქალაქებმა სცნეს მაკედონიის ჰეგემონობა. მაკედონიამ ბერძნულ პოლისებში თავისი გარნიზონები ჩააყენა და მმართველობის ოლიგარქიული ფორმები დაამყარა.
 
ფილიპეს გარდაცვალების შემდეგ სახელმწიფო არნახულად გაძლიერდამ მისი მემკვიდრის [[ალექსანდრე დიდი]]ს მეფობის პერიოდში. მან [[ძვ. წ. 336]]-[[ძვ. წ. 334|334]] წლებში ჯერ საბერძნეთი დაიმორჩილა, ([[სპარტა|სპარტის]] გამოკლებით) შემდეგ კი [[ძვ. წ. 334]]-[[ძვ. წ. 323|323]] წლებში [[აქემენიდების იმპერია|სპარსეთის იმპერია]] დაიპყრო და ინდოეთშიც კი შეიჭრა. სამეფოს ეს მდგომარეობა დიდხანს არ შეუნარჩუნებია, რადგან ალექსანდრეს გარდაცვალებისთანავე ის რამდენიმე ნაწილად დაიშალა. მაკედონიაში ძალაუფლებისათვის ბრძოლა [[ანტიგონიდები]]ს გამარჯვებით დასრულდა ([[ძვ. წ. 306]] წ.). ალექსანდრე მაკედონელის გარდაცვალებით დაიწყო [[ელინიზმი]]ს ეპოქა, რომელიც მაკედონიაში კრიზისით აღინიშნა. ქვეყნის დასუსტებას ხელს უწყბდა დიადოქოსების ბრძოლა ძალაუფლებისათვის და [[ძვ. წ. III საუკუნე|ძვ. წ. III საუკუნის]] 70-იან წლებში [[გალატები]]ს შემოსევა.
 
== სქოლიო ==