'''გორასამარხი''', ''ყ ო რ ღ ა ნ ი'' — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლების კატეგორია, მიწაყრილი ან ქვაყრილი სამარხის თავზე. გორასამარხი ჩვეულებრივ ნახევარსფერულია, უფრო იშვიათდ, ოვალურ-, კვადრატულ-, ან მოგრძოფუძიანი. ზოგი გორასამარხი პატარაა (სიმაღლე 30 სმ, ფუძის დიაეტრი 3 მ), ზოგი ძალიან დიდი (სიმაღლე 20 მ, ფუძის დიამეტტრი 100 მ-ზე მეტი). [[თრიალეთის კულტურა|თრიალეთის]] ზოგიერთი გორასამარხის ფართობი 300 მ² აღემატებოდა. გორასამარხის ფუძეს ხშირად ქვების წრიული წყობა ან თხრილი შემოუყვება. მიწაყრილით ან ქვაყრილით დაფარულია სამარხთა სხვადასხვა სახეობა: [[აკლდამა|აკლდამები]], [[დოლმენი|დოლმენები]], [[კატაკომბები]], ქვით ან ძელით ამოშენებული დასაკრძალავი დარბაზები, [[ორმოსამარხი|ორმოსამარხები]] და სხვ. გამოირჩევა დრომოსიანი და უდრომოსო გორასამარხები.
ჩვეულებრივ გორასამარხი ერთი პიროვნებისათვის იყო განკუთვნილი, მაგრამ ზოგჯერ წარჩინებულთა სამარხში კრძალავდნენ მის მეუღლეს, მონებს და მოახლეებს. ინვენტარის სიმდიდრით გამოირჩევა ტომტატომთა ბელადებისა და მეფეთა გორასამარხები ([[სკვითები|სკვითური]] გორასამარხები ჩრდილოეთ [[შავი ზღვა|შავიზღვისპირეთში]], [[ფრიგია|ფრიგიის]] მეფეთა სამარხები გორდიონში და სხვ.) ზოგი გორასამარხი გვარის რიგითი წევრების სამარხებსაც ფარავს (გრძელი ყორღანები [[რუსეთი|რუსეთში]], [[ტყვიავის გორასამარხი|ტყვიავისა]] და [[ქორეთის გორასამარხი|ქორეთის]] გორასამარხები საქართველოში).
გორასამარხებში თითქმის ყოველთვის გვხვდება აღაპის ნაშთები; ხშირია დაკლული საქონლის ჩატანების შემტხვევებიცშემთხვევებიც. ზოგჯერ მტავარიმთავარი მიცვალებულის და მის თანმხლებთა სამარხების გარდა გორასამარხის ყრილში გვხვდება გვიანდელი ე. წ. ჩაშვებული სამარხები. ადრინდელ ხანაში გორასამარხები ჩვეულებრივ ჯგუფებად იყო განლაგებული, მაგრამ ზოგი გორასამარხი განმარტოებით იდგა. გვიანდელ ხანაში გვხვდება გორასამარხების ძალიან დიდი ჯგუფები. მაგ. სმოლენსკტან[[სმოლენსკი|სმოლენსკთან]] (რუსეთი), [[ზასლავლი|ზასლავლში]] ([[ბელარუსი]]). გორასამარხები გავრცელებულია თითქმის მთელს მსოფლიოში. [[კასპიის ზღვა|კასპიისა]] და შავიზღვისპირეთის ველებზე და ჩრდილოეთ კავკასიაში[[კავკასია]]ში აღმოჩენილია გვიანდელი ნეოლითისა[[ნეოლითი]]სა და ენეოლითის[[ენეოლითი]]ს ხანის (ძვ. წ. IV-III ატასწლეულიათასწლეული) გორასამარხები., მაგრამ ყველაზე მეტად გორასამარხი დამახასიატებელიადამახასიათებელია ბრინჯაოსა და ადრინდელი რკინის ხანისათვის. აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ ევროპასა[[ევროპა]]სა და ცენტრალურ აზიაში[[აზია]]ში გორასამარხები გვიანდელ შუასაუკუნეებამდე[[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებამდე]] იყო გავრცელებული.
