შუა საუკუნეები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ბოტის დამატება: ilo:Tengnga a Panawen
ვიკიფიცირება
ხაზი 1:
[[სურათი:Europe map 450 ka.png|მინი|222px|ევროპა ჩვენი წელთაღრიცხვით [[450]] წელს, შუა საუკუნეების დასაწყისში]].
'''შუა საუკუნეები''' ([[476]] - [[1492]]) — [[ძველი ისტორია|ძველი მსოფლიოს ისტორიის]] დასასრულსა და [[ახალი ისტორია|ახალი ისტორიის]] დასაწყისს შორის მოქცეული ათი საუკუნე.
 
== ტერმინი და პერიოდიზაცია ==
'''შუა საუკუნეები''' ([[476]] - [[1492]]) — [[ძველი ისტორია|ძველი მსოფლიოს ისტორიის]] დასასრულსა და [[ახალი ისტორია|ახალი ისტორიის]] დასაწყისს შორის მოქცეული ათი საუკუნე.
ტერმინი „შუა საუკუნეები“ სათავეს იღებს ადრეულ ახალ დროში (XVIII საუკუნემდე), როდესაც [[ჰუმანიზმი|ჰუმანისტმა]] მეცნიერებმა ისტორიულ ეპოქას ანტიკურობის დასასრულიდან მის აღორძინებამდე „შუა“, ასევე „ბნელი საუკუნეები“ უწოდეს. ჰუმანისტები მსოფლიო ისტორიას სამ ნაწილად ყოფდნენ: ძველი, შუა და ახალი ისტორია. მსოფლიო ისტორიის „სამწევროვანი“ დაყოფა ისტორიკოსთა უმრავლესობამ გაიაზრა, მაგრამ ისინი ერთსულოვანნი არ იყვნენ ამ პერიოდიზაციის კონკრეტულ მიჯნების განსაზღვრისას. ერთნი ფიქრობდნენ, რომ ძველი ისტორია მთავრდება და შუა საუკუნეები იწყება ქრისტიანობის ლეგალიზაციით, [[მილანის ედიქტი]]თ ([[313]] წ.წელი); ზოგიერთი მათგანი ძველ ისტორიას ამთავრებდა [[ალარიხ I|ალარიხის]] მიერ რომის აღებით ([[410]] წ.წელი). მაგრამ ისტორიკოსთა უმრავლესობა ძველი ისტორიის დასასრულად და შუა საუკუნეების დასაწყისად [[დასავლეთ რომის იმპერია|დასავლეთ რომის იმპერიის]] დაცემა ([[476]] წ.წელი), შუა საუკუნეებსა და ახალ ისტორიაისტორიას შორის მიჯნად კი XV საუკუნის მიწურულსა და XVI საუკუნის დასაწყისს მიიჩნევს. ამ ორ ეპოქის წყალგამყოფად ძირითადად სამი თარიღი სახელდება: თურქების მიერ კონსტანტინოპოლის აღება ([[1453]] წელი), [[დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენები]] ([[1492]] წლიდან) და [[რეფორმაცია|რეფორმაცის]] დასაწყისი გერმანიაში ([[1517]] წ.წელი). სამივე თარიღი მეტად მნიშვნელოვანია.
 
ტერმინი „შუა საუკუნეები“ სათავეს იღებს ადრეულ ახალ დროში(XVIII საუკუნემდე), როდესაც ჰუმანისტმა მეცნიერებმა ისტორიულ ეპოქას ანტიკურობის დასასრულიდან მის აღორძინებამდე „შუა“, ასევე „ბნელი საუკუნეები“ უწოდეს. ჰუმანისტები მსოფლიო ისტორიას სამ ნაწილად ყოფდნენ: ძველი, შუა და ახალი ისტორია. მსოფლიო ისტორიის „სამწევროვანი“ დაყოფა ისტორიკოსთა უმრავლესობამ გაიაზრა, მაგრამ ისინი ერთსულოვანნი არ იყვნენ ამ პერიოდიზაციის კონკრეტულ მიჯნების განსაზღვრისას. ერთნი ფიქრობდნენ, რომ ძველი ისტორია მთავრდება და შუა საუკუნეები იწყება ქრისტიანობის ლეგალიზაციით, [[მილანის ედიქტი]]თ(313 წ.); ზოგიერთი მათგანი ძველ ისტორიას ამთავრებდა ალარიხის მიერ რომის აღებით (410 წ.). მაგრამ ისტორიკოსთა უმრავლესობა ძველი ისტორიის დასასრულად და შუა საუკუნეების დასაწყისად [[დასავლეთ რომის იმპერია|დასავლეთ რომის იმპერიის]] დაცემა(476 წ.), შუა საუკუნეებსა და ახალ ისტორია შორის მიჯნად კი XV საუკუნის მიწურულსა და XVI საუკუნის დასაწყისს მიიჩნევს. ამ ორ ეპოქის წყალგამყოფად ძირითადად სამი თარიღი სახელდება: თურქების მიერ კონსტანტინოპოლის აღება(1453), [[დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენები]](1492 წლიდან) და [[რეფორმაცია|რეფორმაცის]] დასაწყისი გერმანიაში (1517 წ.) სამივე თარიღი მეტად მნიშვნელოვანია.
 
მიღებული შუა საუკუნეების შიდა პერიოდიზაციაც სამ ძირითად ეტაპად იყოფა, რომლებიც ერთმანეთისაგან სოციალ-ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული განვითარების ხასიათით განსხვავდებიან. პირველი, ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდი იწყება X საუკუნის დასასრულით და 1000 წლამდე გრძელდება. ეს არის ხახლთა გადასახლების, ფეოდალიზმის საზოგადოებრივ სისტემად ჩამოყალიბების, ბარბაროსული, ადრეფეოდალური სამეფოების წარმოქმნის დრო. კულტურის დროებითი დაცემა თანდათანობით აღმავლობად იცვლება, რაშიც გადამწყვეტი როლი ქრისტიანულმა ეკლესიამ შეასრულა. მეორე, განვითარებული შუა საუკუნეების პერიოდი (1000-1300 წწ.), ესაა ფეოდალური ურთიერთობის აყვავების ხანა. მისთვის დამახასიათებელია აგრეთვე ქალაქების მასიური ზრდა, მათში თვითმართველობის გაჩენა, სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობის განვითარება, თავისუფალი მოქალაქეობის ჩამოყალიბება. ამ პერიოდში ძლიერდება ეკლესიის გავლენა. მესამე, გვიანდელი შუა საუკუნეების ხანაში(XIV-XV სს.), მზადდება ნიადაგი ახალი დროისათვის. ეს პერიოდი ხასიათდება ახალი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებით, მნიშვნელოვანი სამეცნიერო და ტექნიკური მიღწევებით, ქალაქის სამეურნეო სისტემაში წინარეკაპილატალისტური ურთიერთობის ელემენტების განვითარებით. ესაა აგრეთვე დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენების დასაწყისი.
 
 
მიღებული შუა საუკუნეების შიდა პერიოდიზაციაც სამ ძირითად ეტაპად იყოფა, რომლებიც ერთმანეთისაგან სოციალ-ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული განვითარების ხასიათით განსხვავდებიან. პირველი, ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდი იწყება X საუკუნის დასასრულით და 1000 წლამდე გრძელდება. ეს არის ხახლთა გადასახლების, ფეოდალიზმის საზოგადოებრივ სისტემად ჩამოყალიბების, ბარბაროსული, ადრეფეოდალური სამეფოების წარმოქმნის დრო. კულტურის დროებითი დაცემა თანდათანობით აღმავლობად იცვლება, რაშიც გადამწყვეტი როლი ქრისტიანულმა ეკლესიამ შეასრულა. მეორე, განვითარებული შუა საუკუნეების პერიოდი (1000-1300 წწ.წლები), ესაა ფეოდალური ურთიერთობის აყვავების ხანა. მისთვის დამახასიათებელია აგრეთვე ქალაქების მასიური ზრდა, მათში თვითმართველობის გაჩენა, სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობის განვითარება, თავისუფალი მოქალაქეობის ჩამოყალიბება. ამ პერიოდში ძლიერდება ეკლესიის გავლენა. მესამე, გვიანდელი შუა საუკუნეების ხანაში(XIV-XV სს.საუკუნეები), მზადდება ნიადაგი ახალი დროისათვის. ეს პერიოდი ხასიათდება ახალი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებით, მნიშვნელოვანი სამეცნიერო და ტექნიკური მიღწევებით, ქალაქის სამეურნეო სისტემაში წინარეკაპილატალისტური ურთიერთობის ელემენტების განვითარებით. ესაა აგრეთვე დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენების დასაწყისი.
 
== შუა საუკუნეები საქართველოში ==
Line 14 ⟶ 12:
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.mittelalterliche-geschichte.de/ შუა საუკუნეების ისტორია, მათიას კლუგე] {{de}} {{en}}.
* [http://www.fordham.edu/halsall/ Internet Medieval Sourcebook Project] {{en}}.
* [http://www.lexikus.de/Themen/Mittelalter თავისუფალი ინტერნეტწიგნებიინტერნეტ-წიგნები შუა საუკუნეების შესახებ] {{de}}.
 
[[კატეგორია:ისტორია]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/შუა_საუკუნეები“-დან