|
[[ფაილი:Electron shell 009 Fluorine.svg|thumb|200px|left|ფტორის ატომის სქემა]]
'''ფტორიფთორი''' — <!-- (ბერძნ. «დამრღვევი» (დამშლელი)). -->[[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მეორე პერიოდის, მეშვიდე ჯგუფის, მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]], [[ატომური ნომერი]]ს - 9. აღინიშნება სიმბოლოთი '''F''' ({{lang-la|Fluorum}}). ფტორი — ქიმიურად მეტად ძლიერ აქტიური [[არალითონი]]ა და ყველაზე ძლიერი მჟანგავია, წარმოადგენს ყველაზე მჩატე ელემენტს [[ჰალოგენები|ჰალოგენებს]] შორის. [[მარტივი ნივთიერება]] '''ფტორიფთორი''' ([[სარეგისტრაციო ნომერი CAS|CAS-ნომერი]]: 7782-41-4) ნორმალური პირობების დროს — ორატომიანი [[აირი]]ა (ფორმულა F<sub>2</sub>) მკრთალი-მოყვითალო [[ფერი]]საა, მკვეთრი [[სუნი]]თ, მოგვაგონებს [[ოზონი|ოზონს]] ან [[ქლორი|ქლორს]]. ძალიან [[საწამლავი]]ა.
== ისტორია ==
ფტორისფთორის პირველი ნაერთი — ფლუორიტი ([[პლავიკური შპატი]]) CaF<sub>2</sub> — აღწერილია XV ს. ბოლოს «ფლუორის» სახელწოდებით. [[1771]] წ. [[კარლ ვილჰელმ შეელე]]მ მიიღო [[ფტორწყალბადმჟავა]].
როგორც ფტორწყალბადმჟავის ერთერთი ატომი, ელემენტი ფტორი ნაწინასწარმეტყველი იქნა [[1810]] წ., ხოლო ფტორი გამოყოფილ იქნა 76 წლის შემდეგ [[ანრი მუასანი]]ს მიერ [[1886]] წელს თხევადი უწყლო [[წყალბადის ფტორიდი]]ს [[ელექტროლიზი]]ს მეთოდით, რომელიც შეიცავდა მჟავე კალიუმის ფტორიდის მინარევს KHF<sub>2</sub>.
=== სახელწოდების წარმომავლობა ===
სახელწოდება «ფტორიფთორი» ({{lang-grc|φθόρος}} — დარღვევა, დაშლა), შემოთავაზებულ იქნა [[ანდრე მარი ამპერი]]ს მიერ [[1810]] წ., იხმარება ქართულში და სხვა რამდენიმე ენაში; ბევრ ქვეყანაში მიღებულია სახელწოდება, რომლებიც წარმოებულია ლათინური «fluorum»-დან (რომელიც მოდის, თავის მხრივ, ''fluere'' — «დენა» (ჟონვა) ფტორის ნაერთის [[ფლუორიტი]]ს თვისების გამო (CaF<sub>2</sub>), დაწიოს მადნის დნობის ტემპერატურა და ზრდის შენადნობის დენადობას).
== გავრცელება ბუნებაში ==
ფტორით შედარებით მდიდარია [[ოსპი]] და [[ხახვი]]
ფტორისფთორის შემცველობა ნიადაგში განპირობებულია [[ვულკანი|ვულკანური]] [[აირი|აირებით]], რადგანაც მათ შემადგენლობაში შედის დიდი რაოდენობით [[ფტორწყალბადიფთორწყალბადი]].
== იზოტოპური შემადგენლობა ==
{{Main|ფტორის იზოტოპები}}
ფტორიფთორი წარმოადგენს მონოიზოტოპურ ელემენტს, რადგანაც ბუნებაში არსებობს მხოლოდ ერთი სტაბილური ფტორისფთორის [[იზოტოპი]] <sup>19</sup>F. ცნობილია ასევე ფტორის 17 რადიოაქტიური იზოტოპი [[მასური რიცხვი]]თ 14-დან 31-მდე, და ერთი [[ატომის ბირთვის იზომერია|ბირთვული იზომერი]] — <sup>18</sup>F<sup>m</sup>. ფტორისფთორის რადიოაქტიული იზოტოპებიდან ყველაზე სიცოცხლისუნარიანია <sup>18</sup>F [[ნახევარდაშლის პერიოდი]]თ 109,771 წუთი, [[პოზიტრონი|პოზიტრონების]] მნიშვნელოვანი წყაროა, რომელიც გამოიყენება [[პოზიტრონ-ემისიური ტომოგრაფია|პოზიტრონ-ემისიურ ტომოგრაფიაში]].
== ფტორის იზოტოპების ბირთვული თვისებები ==
| 