ვიკიპედია

აზოტი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
ხაზი 23:
 
== დასახელების წარმომავლობა ==
აზოტ ({{lang-grc|ἄζωτος}} — უსიცოცხლო, {{lang-la|nitrogenium}}), წინა სახელწოდებებთან ერთად («ფლოგისტირული», «საზიანო» და «გაფუჭებული» ჰაერი) [[1787]] წ. [[ლავუაზიე, ანტუან|ლავუაზიელავუაზიემ]]მ შესთავაზა, რომელიც იმ დროს სხვა ფრანგ მეცნიერებთან ერთად ამუშავებდა [[ქიმიური ნომენკლატურა|ქიმიური ნომენკლატურის]] პრინციპებს. როგორც ზემოთ არის აღნიშნული, იმ დროისათვის უკვე იყო ცნობილი, რომ აზოტი ხელს არ უწყობს არც წვას და არც სუნთქვას. ეს თვისებები ჩათვალეს ყველაზე მნიშვნელოვნად. მაგრამ შემდეგ ცნობილი გახდა რომ აზოტი პირიქით, აუცილებელია ყველა ცოცხალი არსებისათვის, სახელწოდება შემორჩა ფრანგულ, რუსულ, უკრაინულ და ქართულ ენებში.
 
არსებობს სხვა ვერსიაც<ref name="ფიგუროვსკი ნ.ა. ელემენტების აღმოჩენები და მათი სახელწოდებების წარმომავლობა">[http://www.chem.msu.su/rus/history/element/N.html ფიგურსკი ნ.ა. ელემენტების აღმოჩენები და მათი სახელწოდებების წარმომავლობა. – მ.: მეცნიერება, 1970. 207 ფ.]</ref>.
სიტყვა «აზოტი» არაა ლავუაზიეს მოგონილი და არც მისი კოლეგებისა ნომენკლატურული კომისიიდან; ის შევიდა [[ალქიმია|ალქიმიურ]] ლიტერატურაში უკვე ადრე [[შუა საუკუნეები|შუასაუკუნეებში]] და გამოიყენებოდა «ლითონების პირველადი მატერიის» აღსანიშნავად, რომელსაც თვლიდნენ ყველა არსებულის «ალფა და ომეგად». ეს გამოთქმა ნასესხებია [[აპოკალიფსი]]დან: «მე ვარ ალფა და ომეგა, დასაწყისი და დასასრული». სიტყვა შედგენილია სამი ენის [[ლათინური ენა|ლათინურის]], [[ბერძნული ენა|ბერძნულის]] და [[ებრაული ენა|ძველებრაული]] [[ანბანი]]ს პირველ და ბოლო ასოებისაგან, — რომლებიც ითვლებოდა «წმინდა» ასოებად, რადგან, [[სახარება|სახარების]] მიხედვით, [[ქრისტე|ქრისტეს]]ს [[ჯვარცმა|ჯვარცმისას]] ჯვარზე წარწერა იყო გაკეთებული ამ ენებზე (''ა'', ''ალფა'', ''ალეფ'' და ''ზეტ'', ''ომეგა'', ''ტავ'' — AAAZOTH). ახალი ქიმიური ნომენკლატურის შემდგენლებმა კარგად იცოდნენ ამ სიტყვის არსებობის შესახებ; მისი შექმნის ინიციატორი [[ლუი ბერნარ გიტონ დე მორვო]] აღნიშნავდა თავის «მეთოდურ ენციკლოპედიაში»([[1786]]) ტერმინის ალქიმიურ მნიშვნელობაზე.
 
ლათინურად აზოტს «nitrogenium» ეწოდება, ანუ «სელიტრის (ნიტრატის) გამჩენს»; ინგლისური სახელწოდება ლათინურიდან მოდის. გერმანულში გამოიყენება Stickstoff, რაც ნიშნავს «მახრობელა ნივთიერებას».
ხაზი 91:
ეგრეთ წოდებული «ჰაეროვანი», ან «ატმოსფერული» აზოტი, ანუ აზოტისა და [[ინერტული აირები|კეთილშობილური აირების]] ნარევს, ღებულობენ ჰაერის რეაქციით გახურებულ კოქსთან:
<DIV STYLE="margin-left:3em;">O<sub>2</sub>+ 4N<sub>2</sub> + 2C → 2CO + 4N<sub>2</sub></DIV>
ამ დრო მიიღება ეგრეთ წოდებული «[[გენერატორული აირი|გენერატორული»]]», ან «ჰაეროვანი», გაზი — ნედლეული ქიმიური სინთეზისათვის და საწვავისათვის. საჭიროებისას აქედან შეიძლება აზოტის გამოყოფა, ნახშირბადის მონოქსიდის შთანთვით.
 
მრეწველობაში მოლეკულურ აზოტს მიიღებენ თხევადი ჰაერის [[ფრაქციული გამოხდა|ფრაქციული გამოხდით]]. ამ მეთოთ შეიძლება «ატმოსფერული აზოტის» მიღება. ასევე ფართოდ გამოიყენება [[აზოტური დანადგარები]], სადაც გამოიყენება ადსორბციული და მემბრანული გაზოგამოყოფა.
ხაზი 139:
საჭიროა აღინიშნოს, რომ 2000 ატმოსფეროზე მაღალი წნევის დროს წყალბადისა და აზოტის ნარევიდან ამიაკის სინთეზი კატალიზატორის გარეშეც მიმდინარეობს მაღალი სიჩქარით. მაგალითად, 850 °C და 4500 ატმ. დროს პროდუქტის გამოსავალია 97 %.
 
არსებობს კიდევ ერთი, ნაკლებად გავრცელებული ხერხი — ციანამიდნური მეთოდი, აზოტის და [[კალციუმის კარბიდი|კალციუმის კარბიდის]]ს რეაქციის საფუძველზე, რომელიც 1000 °C პირობებში მიმდინარეობს. რეაქციის ფორმულაა:
<DIV STYLE="margin-left:3em;">CaC<sub>2</sub> + N<sub>2</sub> → CaCN<sub>2</sub> + C.</DIV>
რეაქცია ეგზოთერმულია, მისი თერმული ეფეკტია 293 კჯ.
ხაზი 216:
[[კატეგორია:არაორგანული ქიმია]]
[[კატეგორია:არალითონები]]
 
{{Link FA|ml}}
 
Line 259 ⟶ 260:
[[haw:Naikokene]]
[[he:חנקן]]
[[hi:तीक्ष्णजन (नाइट्रोजन)]]
[[hif:Nitrogen]]
[[hr:Dušik]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/აზოტი“-დან