იტალიური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''იტალიური ენა''' (თვითსახელრქმევა '''Lingua italiana''', ან '''Italiano''') – [[იტალიელები|იტალიელთა]] და [[შვეიცარია|შვეიცარიის]] სამხრეთში [[იტალო-შვეიცარიელები|იტალო-შვეიცარიელთა]] ენა. გარდა ამისა, იტალიურს მშობლიურად ენად აცხადებს მოსახლეობის საკმაოდ არცთუ მცირე რიცხვი [[დალმაცია|დალმაციასა]]სა (- ყოფილი [[იუგოსლავიის დაშლა|იუგოსლავია]], დღევანდელი ხორვატიის ერთ-ერთი კუთხე.) და კუნძულ [[კორსიკა|კორსიკაზე]]ზე. <br />

'''იტალიური ენა''' მიეკუთვნება [[რომანული ენები|რომანულ ენებს]], რომელშიც აგრეთვე შედის [[ესპანური ენა|ესპანური]], [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], [[პორტუგალიური ენა|პორტუგალიური]], [[რუმინული ენა|რუმინული]] და ზოგი სხვა ნაკლებადგავრცელებული [[ენა (მრავალმნიშვნელოვანი)|ენა]]. <br />

რომანული ენები არის ერთ-ერთი შტო ინდოგერმანული ენების ოჯახისა. <br />

რომანული ენებში იტალიური განეკუთვნება იტალორომანულ ენების ჯგუფს. <br />

'''რომანული ენების ჯგუფი''' თავის დასამაბს იღებს ხალხური [[ლათინური ენა|ლათინურიდან]], ანუ იმ ენიდან, რომელზედაც ლაპარაკობდნენ [[რომის იმპერია|რომის იმპერიაში]]ში შემავალი ხალხები. <br />

იტალიური ენის ფორმირების პროცესი დაახლოებით [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] შუა ხანებში დასრულდა. [[ისტორია|ისტორიულად]] იტალიურის ენად ჩამოყალიბების პროცესი იმ პერიოდში მიმდინარეობდა, როცა ქვეყნის კულტურული ცხოვრების ცენტრი ცენტრალური იტალია, კერძოდ კი უპირატესად ტოსკანის მთავარი ქალაქი, - [[ფლორენცია]] გახდა. ფლორენცია არის მშობლიური კუთხე [[დანტე ალიგიერი|დანტე ალიგიერის]]ს, [[პეტრარკა|ფრანჩესკო პეტრარკასა]] და [[ბოკაჩო|ჯოვანი ბოკაჩოსი]]. სწორედ ამ მწერლების შემოქმედებამ ითამაშა გადამწყვეტი როლი იტალიის საერთო ლიტერატურული ენის ჩამოყალიბებაში, ანუ იტალიური სალიტერატურო ენა ჩამოყალიბდა [[ტოსკანური დიალექტი|ტოსკანური დიალექტის]]ს, კერძოდ [[ფლორენციის კილო-კავი|ფლორენციის კილო-კავის]]ს საფუძველზე. <br />

იტალიური არის პირველი [[ეროვნული ენა|'''ეროვნული ენა''']] [[ევროპა|ევროპის]] ისტორიაში. <br />

იტალიაში არსებობს ბევრი ადგილობრივი [[დიალექტი]], რომლებიც ისე ძლიერ განსხვავდება ერთმანეთისაგან, რომ იტალიურის, როგორც საერთოსახელმწიფოებრივი ენის არარსებობის შემთხვევაში შეუძლებელი იქნებოდა იტალიის რესპუბლიკის ერთიანი და გამართული ფუნქციონირება. [[იტალიის პროვინციები|ადგილობრივ დიალექტებზე]] საუბრობენ გლეხები, რომლებიც თავიანთი ცხოვრების წესიდან გამომდინარე ნაკლებად მობილურნი არიან. თუმცა აღსანიშნავია ისიც, რომ დიალექტების გავლენა იგრძნობა განათლებული [[იტალიელები|იტალიელების]]ს მეტყველებაში, უმთავრესად კი წარმოთქმაში. <br />

რიგი დიალექტებისა, როგორებიცაა რომის, ვენეციის, ნეაპოლის დიალექტები უკვე კარგა ხანია ჩამოყალიბდნენ ლიტერატურულ დიალექტებად, ან ენებად. მათზე წერენ რომანებს, ლექსებს, გამოდის პერიოდიკა. ასე მაგალითად [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] იტალიელი მწერლის, დრამატურგისა და [[ლიბრეტო|ლიბრეტისტის]] [[კარლო გოლდონი|კარლო გოლდონის]]ს (''Carlo Osvaldo Goldoni'') პიესები დაწერილია ვენეციის დიალექტზე, ხოლო ნეაპოლიტანურ დიალექტზე წერს თანამედროვეობის ერთ-ერთი საინტერესო დრამატურგი, რეჟისორი, იტალიის საზოგადოებრივი და პოლიტიკური მოღვაწე [[ედუარდო დი ფილიპო]] (''Eduardo De Filippo'').

იტალიური ენის გარდა ლიტერატურა გამოდის მის ცალკეულ დიალექტებზეც, რაც არანაირად არ უშლის ხელს იტალიურ ენას იტალიის საერთო სახელმწიფოებრივ ენად ფუნქციონირებაში. <br />

|+'''იტალიური თანხმოვნები საარტიკულაციო (''წარმოთქმის'') <br /> ადგილის მიხედვით'''

!ბილაბიალი<br />წყვილტუჩისმიერები

!ლაბიოდენტალი<br />ტუჩკბილისმიერები

!პალატალი<br />შუაენისმიერები

!ველარი<br />უკანაენისმიერები

!ნაზალი<br />ცხვირისმიერები

იტალიურ ენაში არსებითი სახელის წინ ყოველთვის დგას ერთგვარი დამხმარე [[სიტყვა]], რომელიც ამ არსებითისავე ნაწილს წარმოადგენს, და მიუთითებს მის გრამატიკულ სქესსა და რიცხვზე. <br />

არტიკლის გარეშე მდგარი არსებითის სახელი ხშირ შემთხვევაში გაუგებარს ხდის წინადადების აზრს, და პირიქით უარსებითოდ არტიკლს არანაირი ფუნქცია არ ექნებოდა. <br />

!მხოლობითი რიცხვი <br /> ''singolare''

!მრავლობითი რიცხვი <br />''plurale''

!მამრობითი სქესი <br />''maschile''

!მდედრობითი სქესი <br />''femminile''

!მხოლობითი რიცხვი <br /> ''singolare''

!მრავლობითი რიცხვი <br />''plurale''

!მამრობითი სქესი <br />''maschile''

!მდედრობითი სქესი <br />''femminile''

== არსებითი სახელი (Sostantivo) ==

== ზედსართავი სახელი (Aggettivo) ==

=== ზედსართავი სახელის სქესი და რიცხვი ===

=== ზედსართავი სახელი ადგილი განსაზღვრების ფუნქციით ===

== ლიტერატურა ==

[[lez:ИталиядинИтал чӀал]]