პერსონალური კომპიუტერი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
r2.7.1) (ბოტის დამატება: war:Kompyuter personal
clean up, replaced: thumb → მინი (22), px → პქ (3) using AWB
ხაზი 1:
{{რჩეული}}
[[სურათი:Personal computer, exploded 5.svg|thumbმინი|right|325px325პქ|თანამედროვე სამაგიდო პერსონალური კომპიუტერის შემადგენლობა:
<ol>
<li>[[მონიტორი]]
ხაზი 27:
:* '''[[13 სექტემბერი]]''' — IBM-მა წარმოადგინა IBM 350 Disk File, პირველი [[მყარი დისკი]], როგორც IBM RAMAC 305 კომპიუტერის ნაწილი. მას გააჩნდა 50-ორმხრიანი, 24-დიუმიანი დისკი და მას გააჩნდა ერთი ბერკეტი და ერთი ჩამწერი/წამკითხავი თავაკი. იგი იტევდა დაახლოებით 5 [[მეგაბაიტი]]ს მოცულობის ინფორმაციას და ინფორმაციის გადაცემის სიჩქარე ჰქონდა 8800 სიმბოლო წამში.
 
[[ფაილი:PDP-1.jpg|thumbმინი|250px250პქ|პირველი მინიკომპიუტერი — PDP 1]]
* '''[[1958]] წელი, [[12 სექტემბერი]]''' — [[Texas Instruments]]-ში, [[ჯეკ კილბი]] დემოსტრაციას უკეთებს მსოფლიოში პირველ ინტეგრირებულ პლატას, რომელიც შეიცავდა ნახევარგამტარი მატერიალით დაკავშირებულ, დიუმის სიგრძის და კბილსაჩიჩქნზე წვრილ 5 კომპონენტს.
 
ხაზი 35:
 
* '''[[1963]] წელი, თვე უცნობია''' — [[დაგლას ენგელბარტი]]ს ჯგუფმა, [[კალიფორნია]]ში, [[სტენფორდი]]ს კვლევით ინსტიტუტში შეისწავლეს ჩვენების (ეკრანის, მონიტორის, ტელევიზორის) ანტერაქტიურლი სქემები. მათ ტესტირება ჩაატარეს სხვადასხვა მოწყობილობებით — მიმთითებლებით, მართვის პულტებით, სფერული მანიპულატორით — ყავისფერი ხის ყუთი ორი მოძრავი ბორბლით და წითელი ღილაკით. ამ უკანასკნელმა საუკეთესო შედეგი აჩვენა.
[[ფაილი:General Electric 225.jpg|thumbმინი|ცენტრალური ბლოკის კომპიუტერი General Electric 225]]
* '''[[1964]] წელი, [[1 მაისი]]''' — [[დარტმუთის კოლეჯი|დარტმუთის კოლეჯში]], [[ჰანოვერი|ჰანოვერში]] პირველად გაეშვა ბაზური (BASIC) პროგრამირების ენა. ენა შექმნა პროფესორმა [[ჯონ კემენი]]მ და [[ტომას კურტცი|ტომას კურტცმა]]. ის ბაზირებული იყო [[ფორტრანი|ფორტრანზე]] და [[ალგონი|ალგონზე]] და შეიქმნა General Electric 225 ცენტრალური ბლოკის კომპიუტერისათვის.
 
ხაზი 78:
== სისტემური ბლოკი ==
 
[[ფაილი:Modified-pc-case.png|thumbმინი|ჩვეულებრივი სისტემური ბლოკი („კეისი“), გადაკეთებული მფლობელის მიერ]]
სამაგიდო პერსონალური კომპიუტერის სისტემური ბლოკი წარმოადგენს კარკასს, რომელშიც განლაგებულია პერსონალური კომპიუტერის კვანძები:
 
ხაზი 100:
# Desktop-ში სისტემური ბლოკი ყენდება გარკვეული კუთხით. ძირითადი პლატა ყენდება ჰორიზონტალურად, ხოლო მასში დასაყენებელი პლატები — ვერტიკალურად.
 
[[ფაილი:mainboard.jpg|thumbმინი|ძირითადი პლატა]]
=== ძირითადი სისტემური პლატა ===
ძირითად პლატას უწოდებენ დიდ ნაბეჭდ პლატას. მასზე დაყენებულია პერსონალური კომპიუტერის ძირითადი კომპონენტები: ცენტრალური მიკროპროცესორი, ოპერატიული მეხსიერება, მხარდამჭერი მიკროსქემები, ცენტრალური მაგისტრალი, კონტროლერი და რამდენიმე გამთიშველი.
 
[[ფაილი:CPU.jpg|thumbმინი|მიკროპროცესორი]]
=== ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა ===
'''ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა''' (RAM) რეალიზებულია ზედიდი ინტეგრალური სქემის სახით. მონაცემების წაკითხვის ან ჩაწერის დრო 60+ ნანოწამია (60x10<sup>−9</sup>წმ). არსებობს ორი ტიპის ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა: სტატიკური და დინამიკური. სტატიკური ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობაში ელემენტარული უჯრედის როლში ინტრიგერული სქემა გამოდის. ასეთი სქემა იმპულსის მიღებამდე ან კვების გამორთვამდე ინარჩუნებს ერთ-ერთ მდგომარეობას 0 ან 1. უჯრაში ჩაწერილი ინფორმაციის წაკითხვისას მისი მდგომარეობა არ იცვლება. დინამიკური მოდელი შედგება მიკროსკოპული ტევადობისგან (კონდესატორებისგან). ნებისმიერი [[კონდესატორი]] შეიძლება იყოს ორ მდგომარეობაში: დამუხტული ან დაუმუხტავი. ასეთ მეხსიერებაში ჩაწერილი მონაცემების დასამახსოვრებლად საჭიროა დაუმუხტავი კონდესატორების პერიოდულად დამუხტვა. ამის გამო დინამიკური მეხსიერება სტატიკურთან შედარებით ნელამოქმედია. სამაგიეროდ იგი ნაკლებად ენერგოტევადია. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ორივე ტიპის დამახსოვრების მოწყობილობა წარმოადგენს მცირე ზომის ნაბეჭდ პლატას, მასზე განლაგებული მიკროსქემებით. ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობის გარდა, თანამედროვე პერსონალურ კომპიუტერებს გააჩნიათ ე.წ. ზეოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა (ქეშ მეხსიერება), რომელიც უზრუნველყოფს ნელმოქმედი მოწყობილობის თავსებადობას, სწრაფმოქმედ მოწყობილობასთან, მაგალითად, მიკროპროცესორის დინამიკურ მეხსიერებასთან.
ხაზი 110:
არსებობს ორი დონის ქეშ მეხსიერება: პირველი დონის 32 ბაიტის ტევადობით (ახლა უკვე 64), რომელიც ჩაშენებულია უშუალოდ მიკროპროცესორში და მეორე დონის 512 და მეტი ტევადობით. იგი ყენდება სისტემურ პლატაზე.
 
[[ფაილი:PCI.jpg|thumbმინი|მონაცემთა სისტემური მაგისტრალი (სისტემური სალტე)]]
 
=== მონაცემთა სისტემური მაგისტრალი ===
'''მონაცემთა სისტემური მაგისტრალი (სისტემური სალტე)''' კომპიუტერის კომპონენტებს შორის სიგნალების გადაცემის უზრუნველყოფის კაბელების ერთობლიობაა. კაბელები სტანდარტიზირებულია. სისტემური სალტე დამზადებულია [[ISA]] სტანდარტებით. სალტეს აქვს მონაცემების 16 ხაზი, მისამართების 22 ხაზი, აპარატული წყვეტების 15 და მეხსიერებასთან მიმართვის 7 ხაზი. ამის გარდა სალტეზე სიგნალებისა და ელექტროკვებისათვის შემუშავებულია სალტეების სტანდარტები. [[VLB]] სტანდარტი შემოთავაზებულია [[VESA]] ასოციაციის მიერ. მიკროპროცესორსა და სისტემურ სალტეებს შორის შუალედური ადგილი უჭირავს [[Mezzanine]] სალტეებს. ისინი დამოკიდებულნი არ არიან ძირითად პროცესორზე და მის ტაქტიკურ სიხშირეზე. ასეთი სალტეების ერთ-ერთი სტანდარტია [[PCI]].
 
[[ფაილი:CMOS RAM.jpg|thumbმინი|CMOS RAM]]
სისტემურ პლატაზე დაყენებული ელემენტებიდან მნიშვნელოვანი ელემენტია [[BIOS]] (მონაცემთა შეტანა/გამოტანის ბაზური სისტემა). იგი ენერგოდამოუკიდებელი მუდმივდამახსოვრების მოწყობილობაა. მასში ჩაწერილია მონაცემთა შეტანა/გამოტანის პროგრამა, ელექტროქსელში ჩართვისათვის კომპიუტერის გაშვების პროგრამა და სხვა სპეციალური პროგრამები, რომელიც იყენებს ინფორმაციას კომპიუტერის აპარატული კონფიგურაციის შესახებ. ეს ინფორმაცია ინახება მიკროსქემაში CMOS RAM. CMOS RAM სისტემურ პლატაზეა დამონტაჟებული და იკვებება სპეციალური ელემენტით. ამავე ელემენტით მიეწოდება კვება კვარცულ საათს.
 
[[ფაილი:power.jpg|thumbმინი|კვების ბლოკი]]
 
=== კვების ბლოკი ===
ხაზი 141:
 
=== მყარ დისკზე დამახსოვრების მოწყობილობა ===
[[ფაილი:Hard drive-en.svg|thumbმინი|მყარ დისკზე დამახსოვრების მოწყობილობა]]
'''მყარ დისკზე დამახსოვრების მოწყობილობა''' ერთი მთლიანი მოწყობილობაა მისი კონსტრუქციული სქემა დრეკადი დისკების ამძრავი მოწყობილობის სქემის მსგავსია. მყარ დისკზე დამახსოვრების მოწყობილობის ტევადობა და ინფორმაციის გაცვლა რამდენიმე ასეულჯერ მეტია დრეკად დისკთან შედარებით. ინფორმაცია რამდენიმე მყარად დაკავშირებულ დისკებზე იწერება. დისკები ფერომაგნიტური ფენით დაფარული ფირფიტებია. ინფორმაციის ჩაწერა/წაკითხვა ხორციელდება ორივე მხარეს (განაპირა ფირფიტების გარდა) (იხილეთ სურათი).
 
[[ფაილი:მყარ დისკებზე დამახსოვრების მოწყობილობის სქემა.jpg|thumbმინი|500px500პქ]]
ცხადია ჩაწერა და წაკითხვა ხორციელდება მაგნიტური თავაკების ერთობლიობით. დისკების პაკეტი ბრუნავს 7500-10000 ბრუნი/წმ-ში სიჩქარით. წამკითხველი თავაკები „ცურაობენ“ დისკის ზედაპირიდან 0.5-0.13 მიკრომეტრის მანძილზე. დამახსოვრების მოწყობილობებს რამდენიმე ათეული ფირმა უშვებს თავსებადობის მიზნით შემუშავებულია სპეციალური სტანდარტები, როგორიცაა: [[SATA]], [[IDE]], [[EIDE]], [[SCSI]].
 
ხაზი 151:
მონაცემების და მმართველი სიგნალების წარმოდგენის ფორმა პერსონალური კომპიუტერის სხვადასხვა მოწყობილობებში განსხვავდებიან. ეს ბუნებრივია იმიტომ, რომ ცალკეული ფუნქციონალური ბლოკების პრინციპები განსხვავდებიან. მაგალითად, დისკებიდან წაკითხული ინფორმაცია ელექტრონული იმპულსების თანმიმდევრობაა. მასში თითოეული იმპულსი ერთი ბიტი მატარებელია. იგივე მონაცემები სისტემურ სალტეზე წარმოდგენილია 32 ერთდროულად გადაცემული იმპულსების კომბინაციით. მოწყობილობის ურთიერთქმედების თავსებადობის უზრუნველყოფა ხორციელდება სპეციალური მოწყობილობით — ადაპტერებით. კონსტრუქციულად ადაპტერი ნაბეჭდი პლატაა, რომელსაც ერთის მხრივ აქვს სტანდარტული გამთიშველი, ხოლო მეორეს მხრივ შესაბამის მოწყობილობასთან დასაკავშირებელი სპეციფიური გამთიშველი. ნაბეჭდ პლატაზე არის მიკროსკოპული და სხვა ელემენტები. უკანასკნელ ხანს ადაპტერისადმი მოთხოვნა მცირდება იმიტომ, რომ ელექტრული სიგნალების გარდამქმნელ ფუნქციებს თვით მოწყობილობის ელექტრონული მართვის სქემები იღებენ თავის თავზე და თავსებადობის გარკვეულ ფუნქციებს სისტემურ პლატაზე დაყენებული მიკროსქემები აკეთებენ. აღნიშნულის მიუხედავად ამჟამად გამოყენებაშია ვიდეოადაპტერები (იგივე ვიდეოკარტები), შეტანა/გამოტანის პორტების ადაპტერები, ქსელური ადაპტერები, ხმის ადაპტერები, მოდემები.
 
[[ფაილი:VGA.jpg|thumbმინი|ვიდეოადაპტერი]]
=== ვიდეობარათი ===
'''ვიდეობარათი''' ეკრანზე გამოსასახ ინფორმაციას გარდაქმნის ვიდეოსიგნალად. ვიდეობარათი თავსდება სისტემურ ბლოკში დედაპლატაზე, PCIe სლოტში. რაში მდგომარეობს გარდაქმნის არსი? ცნობილია, რომ მონიტორზე გამოსახულება წარმოადგენს წერტილების ერთობლიობას. წერტილების ფორმირება ელექტრული სხივით იქმნება ჰორიზონტალური და ვერტიკალური გაშლის წყალობით. სხივის ტრაექტორია რამდენიმე ასეულ ჰორიზონტალურ ხაზს ქმნის. ელექტრონული სხივის ინტენსივობის მართვით მიიღწევა წერტილის სიკაშკაშე. ამრიგად, ეკრანზე გამოსახულების მისაღებად საჭიროა შესაბამისი წესით განხორციელდეს ელექტრონული სხივის მოდელირება. ამ ოპერაციების შესასრულებლად საჭიროა ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობაში დასამახსოვრებელ სიმბოლოთა შესაბამისი კოდების გარდაქმნა ვიდეოსიგნალებად.
ხაზი 168:
* მონაცემთა ჩაწერისას მაგნიტურ თავაკებზე მიწოდებული ელექტრული იმპულსების გამაძლიერებელს;
* წაკითხვის გამაძლიერებელს და წაკითხული ინფორმაციის გამოსავალ იმპულსების ფორმირების მოწყობილობას.
[[ფაილი:LPT.jpg|thumbმინი|LPT პორტი]]
'''შეტანა-გამოტანის კონტროლერი, ანუ პორტები ადაპტერი''' მოწყობილობაა, რომელიც ახორციელებს გარე მოწყობილობების მართვას. მათი მიერთება პროცესორის ბლოკთან ხორციელდება სპეციალური სქემური ელემენტების საშუალებით, რომლებსაც პორტებს უწოდებენ. განასხვავებენ პარალელურ და თანმიმდევრულ პორტებს. პარალელური პორტები საშუალებას იძლევა ერთ ტაქტში გადაცემულ იქნას მინიმუმ ერთი ბაიტი (8 ბიტი). ერთი ბაიტის გადასაცემად გამოყოფილია ერთი გამტარი (ერთი კონტაქტი).
 
თანმიმდევრული პორტები შეიცავს მხოლოდ ერთ წყვილ გამტარს და ამიტომ ბაიტების შემადგენელი ბიტების გადაცემა თანმიმდევრულად ხორციელდება. თანმიმდევრული პორტი გამოიყენება არამარტო კოდირებული ციფრული ინფორმაციის გადასაცემად, არამედ არაკოდირებული ინფორმაციის გადასაცემადაც. მაგალითად, მანიპულატორთან.
[[ფაილი:COMport.jpg|thumbმინი|COM პორტი]]
ხშირად შეტანა გამოტანის ადაპტერი ემსახურება სამ პარალელურ (მათი დასახელება LPT1...LPT3) და ოთხ თანმიმდევრულ (მათი დასახელება COM1...COM4) პორტს. LPT პორტებისათვის გამოიყენება 41 წვერიანი გამთიშველი, ხოლო COM პორტებისათვის 9, ან 25 წვერიანი. გამთიშველები გამოტანილ არიან სისტემური ბლოკის უკანა კედელზე. მათ უერთდება გარე მოწყობილობის დამაკავშირებელი კაბელები. ცხადია გამთიშველების საერთო რაოდენობა პორტების საერთო რაოდენობაზე ნაკლებია.
 
[[ფაილი:LAN.jpg|thumbმინი|ქსელური პლატა]]
=== ქსელური პლატა ===
ეს ადაპტერი გათვალისწინებულია პერსონალური კომპიუტერის დასაკავშირებლად მონაცემების გადაცემის ფიზიკურ არხებთან. მაგალითად, კოაქსიალურ კაბელებთან. იგი ახორციელებს მონაცემების გადაგზავნას ორივე მიმართულებით.
ხაზი 185:
 
=== მონიტორი ===
[[ფაილი:monitor2.jpg|thumbმინი|მონიტორი]]
მონიტორი გათვალისწინებულია ტექსტური და გრაფიკული ინფორმაციის გამოსასახავად. მათ შეუძლიათ იმუშაონ ტექსტურ ან გრაფიკულ რეჟიმში.
 
ხაზი 197:
 
=== კლავიატურა ===
[[ფაილი:keyboard.jpg|thumbმინი|კლავიატურა]]
კლავიატურა გათვალისწინებულია კომპიუტერში მმართველი სიგნალების და მონაცემების შესატანად. კლავიატურა კონსტრუქციულად დამოუკიდებელი ბლოკია. ე.წ. Notebook-ში კლავიატურა კორპუსის განუყრელი ნაწილია.
 
ხაზი 203:
 
=== მანიპულატორები ===
[[ფაილი:mousecomp.jpg|thumbმინი|თაგუნა]]
კომპიუტერთან მუშაობის დროს ეკრანზე გამოისახება მოციმციმე ვერტიკალური ხარ-კურსორი. კურსორი ეკრანზე გვიჩვენებს სიმბოლოს შეტანის ადგილს. მომხმარებელს შეუძლია გადაადგილოს კურსორი სასურველი მიმართულებით კლავიატურაზე არსებული ისრების აღმნიშვნელი ღილაკების მეშვეობით. კურსორის გამოყენება, განსაკუთრებით გრაფიკულ ინფორმაციასთან მუშაობისას მოუხერხებელია. კურსორის ნაცვლად გამოიყენება მანიპულატორი. ფართო გავრცელება პოვა მანიპულატორებმა სახელწოდებით „თაგვი“ (Mouse) და „ტრეკბოლი“. ტრეკბოლი ნაკლებადაა გავრცელებული. თაგვი წარმოადგენს პლასმასის პატარა კოლოფს. თაგვის მდებარეობა ეკრანზე პატარა ისრითაა აღნიშნული. ისრის გადასაადგილებლად საკმარისია გადავაადგილოთ თაგვი სიბრტყეზე.
 
ხაზი 217:
 
=== პრინტერები ===
[[ფაილი:printer.jpg|thumbმინი|პრინტერი]]
პრინტერს უწოდებენ მოწყობილობას, რომლის საშუალებით ინფორმაცია ძირითადად მიიღება ქაღალდზე (შეიძლება გამჭირვალე ფირზე ან სხვ.). პრინტერის მრავალი მოდელი არსებობს ისინი განსხვავდებიან წარმოებულობით, ინტერფეისით, ფუნქციური შესაძლებლობებით და მოქმედების პრინციპით.
 
ხაზი 227:
 
=== მოდემები ===
[[ფაილი:WinmodemAndRegularModem.jpg|thumbმინი|კომპიუტერის მოდემი]]
მოდემი უზრუნველყოფს კომპიუტერის თავსებადობას სატელეფონო ხაზთან. [[კომპიუტერი]] გამოიმუშავებს დისკრეტულ სიგნალებს. სატელეფონო ხაზით ინფორმაცია გადაეცემა ანალოგიური ფორმით. მოდემები ანხორციელებენ ციფროანალოგურ გარდაქმნებს. კომპიუტერიდან ინფორმაციის გადაცემისას მოდემი დისკრეტულ სიგნალებს გარდაქმნის სატელეფონო ხაზის სიხშირის მქონე ანალოგურ სიგნალად, ხოლო მიღების დროს კი პირიქით ანალოგური სიგნალი გარდაიქმნება დისკრეტულ სიგნალად. მოდემებით კომუტირებული სატელეფონო ხაზებით ინფორმაციას გადასცემენ 300-დან 64 000 ბოდის სიჩქარით (1 ბოდი = 1 ბიტი წამში), ხოლო გამოყოფილი სატელეფონო ხაზებით გადაცემისას მიიღწევა 64 კილობოდზე მეტი სიხშირე.
 
ხაზი 239:
 
=== კომპაქტ დისკების მოწყობილობები ===
[[ფაილი:cd.jpg|thumbმინი|კომპაქტ დისკი]]
1996 წლიდან ფართო გავრცელება პოვეს კომპაქტ დისკებმა. დისკის ტევადობა 700 მეგაბაიტია. მასზე ჩაწერილი ინფორმაცია იკითხება დიდი სიჩქარით. ისინი მოხერხებულნი არიან დიდი ინფორმაციის გასავრცელებლად.
 
ხაზი 252:
 
=== უწყვეტი კვების ბლოკი (UPS) ===
[[ფაილი:ups.jpg|thumbმინი|უწყვეტი კვების ბლოკი]]
გარე მოწყობილობას მიეკუთვნება უწყვეტი კვების ბლოკი (UPS). მისი დანიშნულებაა უზრუნველყოს პერსონალური კომპიუტერის კვება ელექტროენერგიის შეფერხებისას. უწყვეტი კვების ბლოკში შედის აკუმულატორი. იგი უზრუნველყოფს ქსელში ელექტროენერგიის გამოთიშვისას კომპიუტერის კვებას გარკვეული დროის განმავლობაში.