ბორი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ForwarderL (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
ForwarderL (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 104:
<math>\mathrm{2BBr_3 + 3 \ H_2 \longrightarrow 2 \ B + 6 \ HBr}</math>
== ფიზიკური თვისებები ==
[[სურათი:Neutroncrosssectionboron.png|left|thumb|იზოტოპების <sup>10</sup>В (ზედა მრუდი) და <sup>11</sup>В (ქვედა მრუდი) ნეიტრონების მიტაცების განიკვეთი.]]
არის ძალიან მაგარი ნივთიერება (ჩამორჩება მხოლოდ ალმასს, ნახშირბადის ნიტრიდს, ბორის ნიტრიდს (ბორაზონი), ბორის კარბიდს, ბორი-ნახშირბად-სილიციუმი შენადნობს, სკანდიუმ-ტიტანის კარბიდს). აქრის მყყიფე და აქვს ნახევარგამტარი თვისებები.
ბუნებაში ბორი გვხვდება ორი იზოტოპის სახით <sup>10</sup>В (20 %) და <sup>11</sup>В (80 %)<ref>{{წიგნი|ავტორი=ვ. გრომოვი|სათაური=ბორის სტაბილური იზოტოპების გაყოფა და გამოყენება|ადგილი=მოსლოვი|გამომცემლობა=ვინიტი|წელი=1990}}</ref>.
<sup>10</sup>В აქვს მეტად დიდი სითბული ნეიტრონების [[ბირთვული ეფექტური განიკვეთი|შთანთქმის განიკვეთი]], ამიტომაც <sup>10</sup>В [[ბორმჟავა]]ს შემადგენლობაში გამოიყენება [[ბირთვული რეაქტორი|ბირთვულ რეაქტორებში]] [[ბორით რეგულირება|რეაქტიულობის რეგულირებისათვის]].
== ქიმიური თვისებები ==
[[სურათი:FlammenfärbungB.png|thumb|left|170px|ბორის იონები ალს მწვანე ფერს აძლევენ]]
ბევრი ფიზიკური და ქიმიური თვისებებით არალითონი ბორი ძალიან გავს [[სილიციუმი|სილიციუმს]].
ქიმიურად ბორი საკმაოდ ინერტულია და ოთახის ტემპერატურაზე ურთიერთქმედებს მხოლოდ [[ფტორი|ფტორთან]]:
<math>\mathrm{2B + 3 \ F_2 \longrightarrow 2 \ BF_3 \uparrow}</math>.
გახურებისას ბორი რეაგირებს სხვა [[ჰალოგენები|ჰალოგენებთან]], [[აზოტი|აზოტთან]] [[ბორის ნიტრიდი]]ს BN წარმოქმნით , [[ფოსფორი|ფოსფორთან]] — ფოსფიდის BP, ნახშირბადთან — სხვადსხვა შემადგენლობის [[კარბიდი]]ს (B<sub>4</sub>C, B<sub>12</sub>C<sub>3</sub>, B<sub>13</sub>C<sub>2</sub>) წარმოქმნით. ჟანგბადის ატმოსფეროში ან ჰაერზე გახურებისას ბორი იწვის სითბოს დიდი რაოდენობის გამოყოფით, წარმოიქმნება [[ოქსიდი]] [[ბორის ოქსიდი|B<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]]:
<math>\mathrm{4B + 3 \ O_2 \longrightarrow 2 \ B_2O_3}</math>
წყალბადთან ბორი პირდაპირ არ ურთიერთქმედებს, თუმცა ცნობილია სხვადასხვა შემადგენლობის ბევრი ბორწყალბადი, რომელსაც მიიღებენ [[ტუტე ლითონები]]ს ან [[ტუტემიწა ლითონები]]ს მჟავეებით დამუშავებისას:
<math>\mathrm{Mg_3B_2 + 6 \ HCl \longrightarrow \ B_2H_6 \uparrow + 3 \ MgCl_2}</math>
ძლიერი გახურებისას ბორი ავლენს აღმდგენ თვისებებს. ის მაგალითად, აღადგენს [[სილიციუმი|სილიციუმს]] და [[ფოსფორი|ფოსფორს]] მათი ოქსიდებიდან:
<math>\mathrm{3SiO_2 + 4 \ B \longrightarrow 3 \ Si + 2 \ B_2O_3}</math>
<math>\mathrm{3P_2O_5 + 10 \ B \longrightarrow 5 \ B_2O_3 + 6P}</math>
ბორის ეს თვისება შეიძლება ავხსნათ [[ბორის ოქსიდი|B<sub>2</sub>O<sub>3</sub>-ის]] ქიმიური ბმების მეტად მაღალი სიმტკიცით.
მჟანგავების არ არსებობის დროს ბორი მდგრადია ტუტების ხსნარების მოქმედების მიმართ. ცხელ [[აზოტმჟავა]]ში, [[გოგირდმჟავა]]ში და [[სამეფო წყალი|სამეფო წყალში]] ბორი იხსნება [[ბორმჟავა|ბორმჟავის]] <math>~H_3BO_3</math> წარმოქმნით.
ბორის ოქსიდი [[ბორის ოქსიდი|<math>~B_2O_3</math>]] — ტიპიური [[მჟავა ოქსიდი]]ა. ის რეაგირებს წყალთან [[ბორმჟავა|ბორმჟავის]] წარმოქმნით:
<math>\mathrm{B_2O_3 + 3 \ H_2O \longrightarrow 2 \ H_3BO_3}</math>
ბორმჟავის ურთიერთქმედებით ტუტეებთან წარმოიქმნება არა თვითონ ბორმჟავის [[მარილები]] — [[ბორატები]] (რომლებიც შეიცავენ [[ანიონი|ანიონს]] BO<sub>3</sub><sup>3−</sup>), ხოლო [[ტეტრაბორატი|ტეტრაბორატები]], მაგალითად:
<math>\mathrm{4H_3BO_3 + 2 \ NaOH \longrightarrow \ Na_2B_4O_7 + 7 \ H_2O}</math>
| |||