ქსენონი: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Luckas-bot (განხილვა | წვლილი) მ r2.7.1) (ბოტის დამატება: ru:Ксенон |
ForwarderL (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 53:
[[სურათი:Electron shell 054 Xenon.svg|thumb|200px|left|ქსენონის ატომის სქემა]]
'''ქსენონი''' — [[დიმიტრი მენდელეევი]]ს [[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მეხუთე პერიოდის მეერვე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენთი]], [[ატომური ნომერი]]ა 54. აღინიშნება სიმბოლოთი '''Xe''' ({{lang-la|Xenon}}). [[მარტივი ნივთიერება]] '''ქსენონი''' ([[რეგისტრაციის ნომერი CAS|CAS-ნომერი]]: 7440-63-3) — ინერთული ერთატომიანი აირი სუნის, ფერის და გემოს გარეშე.
== ისტორია ==
აღმოჩენილია 1898 წელს ინგლისელი მეცნიერის [[უილიამ რამზაი]]ს და უ. რელეის მიერ როგორც [[კრიპტონი]]ს მცირე მინარევი.
=== სახელწოდების წარმომავლობა ===
მოდის {{lang-el|ξένος}} — სხვისი.
აღმოაჩინეს 1898 წ. ინგლისელმა მეცნიერებმა უ. რამზაიმ და მ. ტრავერსიმ, რომლებმაც თხევადი ჰაერი ნელნელა ააორთქლეს და ძნელად აქროლადი ფრაქციები გამოიკვლიეს სპექტროსკოპიული მეთოდით. ქსენონი იყო აღმოჩენილი როგორც კრიპტონის მინარევი, საიდანაც მოდის მისი სახელწოდებაც. ქსენონი — ძალიან იშვიათი ელემენტია. ნორმალურ პირობებში 1000 მ<sup>3</sup> ჰაერი შეიცავს მიახლოებით 87 სმ<sup>3</sup> ქსენონი.
== გავრცელებულია ==
=== მზის სისტემაში ===
[[მზე|მზის]], ატმოსფეროში [[დედამიწა]]ზე, [[ასტეროიდი|ასტეროიდების]] და [[კომეტა|კომეტების]] შემადგენლობაში ქსენონი შედარებით იშვიათია. [[მარსი]]ს ატმოსფეროში ქსენონის კონცენტრაცია დედამიწის ანალოგიურია: 0.08 [[მემილიონე ნაწილი]]<ref>{{cite web
| last = Williams
| first = David R.
| date = [[September 1]], [[2004]]
| url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html
| title = Mars Fact Sheet
| publisher = NASA
| accessdate = 2007-10-10
| archiveurl = http://www.peeep.us/ecc3a885
| archivedate = 2011-07-16
}}</ref>, თუმცა <sup>129</sup>Xe-ის არსებობა [[მარსი (პლანეტა)|მარსზე]] უფრო მაღალია, ვიდრე დედამიწაზე ან მზეზე.
რადგანაც მოცემული იზოტოპი წარმოიქმნება რადიოაქტიური დაშლის შედეგად, მიღებული მონაცემები ცხადყოფენ მარსის მიერ პირველადი ატმოსფეროს დაკარგვას, შესაძლებელია, პლანეტის ფორმირების შემდეგ პირველი 100 მილიონი წლის განმავლობაში<ref>{{cite web
| last = Schilling
| first = James
| url = http://humbabe.arc.nasa.gov/mgcm/HTML/FAQS/thin_atm.html
| title = Why is the Martian atmosphere so thin and mainly carbon dioxide?
| publisher = Mars Global Circulation Model Group
| accessdate = 2007-10-10
| archiveurl = http://www.webcitation.org/618QedaWy
| archivedate = 2011-08-22
}}
</ref><ref>{{cite journal
| last=Zahnle | first=Kevin J.
| title=Xenological constraints on the impact erosion of the early Martian atmosphere
| journal=Journal of Geophysical Research
| year=1993 | volume=98 | issue=E6 | pages=10,899–10,913
| url=http://www.agu.org/pubs/crossref/1993/92JE02941.shtml
| accessdate=2007-10-10
| doi=10.1029/92JE02941 }}</ref>. [[ჭუპიტერი (პლანეტა)|იუპიტერზე]] კი, პირუკუ, ქსენონის ყველაზე მაღალი კონცენტრაცია ატმოსფეროში — თითქმის ორჯერ მაღალია, ვიდრე მზეს<ref name=mahaffy>{{cite journal
| last=Mahaffy | first=P. R.
| coauthors=Niemann, H. B.; Alpert, A.; Atreya, S. K.; Demick, J.; Donahue, T. M.; Harpold, D. N.; Owen, T. C.
| title=Noble gas abundance and isotope ratios in the atmosphere of Jupiter from the Galileo Probe Mass Spectrometer
| journal=Journal of Geophysical Research
| year=2000 | volume=105 | issue=E6 | pages=15061–15072
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000JGR...10515061M
| accessdate=2007-10-01
| doi = 10.1029/1999JE001224 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->
}}</ref>.
==სქოლიო==
|