ისრაელი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ისრაელი''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל}} ''Yisra'el''; {{lang-ar|إِسْرَائِيل}} ''Isrā'īl'', ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო'''), — ქვეყანა [[დასავლეთი აზია|სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ კიდეზე. ესაზღვრება [[ლიბანი]] ჩრდილოეთით, [[სირია]] ჩრდილოაღმოსავლეთით, [[იორდანია]] აღმოსავლეთით და [[ეგვიპტე]] სამხრეთდასავლეთით, და მოიცავს გეოგრაფიულად მრავალფეროვან რეგიონებს მის შედარებით მცირე ტერიტორიაზე.<ref>{{harvnb|Skolnik|2007|pp=132–232}}</ref> ასევე ესაზღვრება [[დასავლეთი სანაპირო]] აღმოსავლეთით და [[ღაზას სექტორი]] სამხრეთდასავლეთით. 7,28 მილიონი მოსახლეობით,<ref name="cbs0709">{{cite web |url=http://www1.cbs.gov.il/reader/mainind/indengnew.html |publisher=სტატისტიკის ცენტრალური ბიურო |title=მთავარი ინდიკატორები |date=2008-05-07 |accessdate=2007-09-18}}</ref> რომელთა უმრავლესობა [[ებრაელი]]ა, ისრაელი მსოფლიოს ერთადერთი ებრაული სახელმწიფოა.<ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007&country=7199 |work=ქვეყნის ანგარიში |title=ისრაელი |publisher=[[Freedom House]] |year=2007 |accessdate=2007-07-15}}</ref> ის ასევე სამშობლოა სხვა ეთნიკური ჯგუფების, მათ შორის უმრავლესობას არაბები და მრავალრიცხოვანი რელიგიური ჯგუფები (მაჰმადიანები, ქრისტიანები, დრუზები, სამარიტელები და სხვ.) წარმოადგენენ.

* '''ეროვნული''': [[ებრაული ენა|ებრაული]] - — מדינת ישראל, მედინათ ისრაელ; [[არაბული ენა|არაბული]] - — إسرائيل, დაულათ ისრაილ.

* '''ეტიმოლოგია''': ”ისრაელი”„ისრაელი“ ძველებრაულად “ღმერთთან„ღმერთთან შეჭიდებულს”შეჭიდებულს“ ნიშნავს.

[[მე-19 საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა "ისრაელის„ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება"ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე "ბაზელის„ბაზელის გეგმა"გეგმა“ ეწოდა.

[[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და "„[[ახად ჰა'ამი]]"“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ.

[[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა "„[[ბალფურის დეკლარაცია]]"“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) "ებრაელი„ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის"სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა.

* [[1948]] -— ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება;

* [[1948]]-[[1949|49]] -— ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება;

* [[1948]]-[[1952|52]] -— [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი;

* [[1949]]-[[1953|53]] -— [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი;

* [[1949]] -— ისრაელის მიღება [[გაერო|გაეროში]];

* [[1956]] -— სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი;

* [[1967]] -— ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების შეერთება;

* [[1973]] -— ომი სირია-ეგვიპტესთან;

* [[1978]] -— კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა;

* [[1982]] -— ოპერაცია "შლომ„შლომ- ა-გალილ"გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში;

* [[1994]] -— პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში.

* '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' -— წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' -— წარმოადგენს “ფრანგული”„ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი.

* '''მოსახლეობა''' -— 6 876 000 (2005), მათ შორის 80,1% [[ებრაელები]], 17,0% [[პალესტინელები|პალესტინელი არაბი]]. ებრაელთა 32% ევროპულ-ამერიკული წარმოშობისაა, 15% აფრიკული, 13% აზიური, ხოლო 21% აბორიგენია.

* '''სახელმწიფო ენები''' -— [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]].

* '''რელიგია''' -— [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]].

* '''დედაქალაქი''' -— [[იერუსალიმი]] (695 ათასი).

* '''ქალაქები''' -— [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187).

* '''რესურსები''' -— საშენი ხე-ტყე, სპილენძის მადანი, ბუნებრივი აირი, ფოსფატი, თიხა, სილა.

* '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' -— 38,500 მლნ $ (1999).

* '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' -— 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე -— 15.920 $.

* '''ექსპორტი''' -— ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები.

* '''ვალუტა''' -— ახალი შეკელი (ILS).

* [[იერუსალიმი]] -— ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] -— მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროზა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]];,

* <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლემი]] -— შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები -— [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]];

* [[იერიქონი]] -— სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.);

* [[მკვდარი ზღვა]] -— (მასადის ციხე-სიმაგრე).