|
[[ფაილი:Imam Shamil - 01.jpg|მინი|იმამი შამილი]]
]]იმამ შამილი იყო კავკასიელი მუსულმანების პოლიტიკური, სამხედრო და რელიგიური ლიდერი, როდესაც XIX საუკუნეში ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი ბრძოლა წარმოებდა. წარმოშობით დაღესტნელი შამილის მიერ დაარსებულმა მოძრაობამ - მიურადიზმმა დაღესტანი და ჩეჩნეთი რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული ბრძოლისათვის გააერთიანა. იგი აგრეთვე თემური სისტემის შეცვლას ემხრობოდა, რომელიც გაუთავებელ შუღლს ბადებდა კავკასიურ თემებს შორის და მუსულმანური წესის – შარიათის კანონის აღდგენაც სცადა. დაღესტნელი და ჩეჩენი ხალხები მას, როგორც ზეგარდმო შთაგონებულ სულიერ წინამძღოლს, - მოწიწებით იმამს ეძახდნენ.
'''იმამი შამილი''' (დ. [[1799]] — გ. [[1871]]) — [[ხუნძები|ხუნძი]] პოლიტიკური და რელიგიური მოღვაწე, [[კავკასია|კავკასიის]] მთიელ ხალხთა მეთაური, 1834 წელს [[იმამი|იმამად]] აღიარებული, რომელმაც ჯერ დასავლეთ [[დაღესტანი|დაღესტნისა]] და [[ჩაჩნეთი]]ს, შემდეგ კი [[ჩერქეზეთი]]ს ხალხი გააერთიანა თეოკრატიულ სახელმწიფოში [[კავკასიის იმამატი|იმამატი]] და შეუპოვარ წინააღმდეგობას უწევდა.რუსებმა თანდათან შეავიწროვეს შამილი,რომელიც ბოლოს დაღესტნის სოფელ ღუნიბში აღმოჩნდა ალყაშემორტყმული და უიმედო წინააღმდეგობის შემდეგ ტყვედ დანებდა.
== ლიტერატურა ==
შამილი თავის ბრძოლაში რელიგიურ, ადმინისტრაციულ და სამხედრო ძალაუფლებას იყენებდა. ბატონიშვილი ილია ორბელიანი (გამოჩენილი ქართველი პოეტისა და სამხედრო მეთაურის ძმა), რომელმაც შამილის ტყვეობაში რვა თვე გაატარა, თავის წიგნში "რვა თვე შამილის ტყვეობაში” წერდა:
* Шапи Казиев. [http://www.kaziev.ru/index/imam_shamil/0-36 Имам Шамиль. ЖЗЛ. М., Молодая гвардия, 2010. ISBN : 5-235-02677-2]
* [http://www.memoirs.ru/rarhtml/Cast_RA69_6.htm О.-Д. А. Частное письмо о взятии Шамиля от 2 сентября 1859 // Русский архив, 1869. — Вып. 6. — Стб. 1045—1068.]
{{ესკიზი-ბიოგრაფია}}
შამილი თავისი გამჭრიახობით, მტკიცე ხასიათით, ვაჟკაცობითა და პიროვნული თვისებებით გამოირჩევა. შამილის წინამორბედები, გაზი მუჰამედი, მოლა და ჰამზათ ბეგი, 1832-1834 წლებში მოკლეს. მოლა რუსებზე თავდასხმისას დაიღუპა, ხოლო ჰამზათ ბეგი ნაიბის (ადგილობრივი ლიდერის) მიერ დაღესტანში იქნა მოკლული. შამილის პოპულარობა დაღესტნელთა შორის დღითიდღე იზრდებოდა.
[[კატეგორია:ხუნძები]]
მისი ავტორიტეტი არც მაშინ შელახულა, როდესაც 1835-1836 წლებში რუსეთის არმიასთან რამდენიმე სამხედრო მარცხი იწვნია, მაგრამ 1837 წელს წარმატებით წარმოებულმა მომდევნო სამხედრო კამპანიებმა მას სახელი კვლავ გაუთქვა. მისი გავლენა ჩეჩნეთშიც და კავკასიის სხვა მუსულმანურ ქვეყნებშიც ვრცელდებოდა, სადაც მას "მთიელ არწივს” უწოდებდნენ.
[[კატეგორია:მუსლიმი გენერლები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1799]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1871]]
[[ar:الإمام شامل]]
ანტიპათია, რომელიც შამილს რუსი ოკუპანტების მიმართ გააჩნდა, რუსეთის იმპერიის საზღვრებს შიგნით მცხოვრებ ქრისტიან ქართველებზედაც ვრცელდებოდა. შამილის საბოლოო მიზანს სრულიად კავკასიის დაპყრობა და ისლამური რჯულის დამკვიდრება წარმოადგენდა, ხოლო მისი ცენტრი საქართველოს დედაქალაქი თბილისი უნდა ყოფილიყო. ამ "ღვთიური" მისიის მისაღწევად შამილს თურქეთი უჭერდა მხარს; ამ ქვეყნის სულთანმა მის დასახმარებლად ჯარებიც კი გამოგზავნა.
[[av:Имам Шамиль]]
[[az:Şeyx Şamil]]
შამილის რაზმები ხშირად ესხმოდნენ თავს საქართველოს, ხოლო მათი ყველაზე სასურველი სამიზნე კახეთი გახლდათ. ლეკების (მუსულმანური რწმენის ჩრდილო კავკასიელები) მცირე მოცულობის რაზმები კახეთის სოფლებს რეგულარულად უტევდნენ; ისინი ანადგურებდნენ მოსახლეობის ქონებას და იტაცებდნენ, როგორც ჩვეულებრივ ადამიანებს, ასევე დიდგავროვნებსაც, რათა ისინი, თავიანთი პატიმრების გამოსყიდვის მიზნით, რუსებთან სავაჭროდ გამოეყენებინათ.
[[be:Шаміль]]
[[ca:Imam Xamil]]
შამილი მძევლების აყვანას ნაწილობრივ იმ იმედით აწარმოებდა, რომ ისინი რუსებისათვის საკუთარი ვაჟის, ჯემალ ედ–დინის სანაცვლოდ შეეთავაზებინა. 1839 წელს, როდესაც ჯემალ ედ–დინი ექვსი წლის იყო, უმოწყალო ბრძოლის დროს შამილმა იგი რუს გენერალს, ალექსანდრე გრაბეს მძევლად ჩააბარა, რათა თავისი მებრძოლები და ოჯახის სხვა წევრები გადაერჩინა. შემდგომში ჯემალ-ედ–დინი რუსეთში ქართველი არისტოკრატის მიერ აღიზარდა. იგი წლების მანძილზე პეტერბურგის ელიტაში ტრიალებდა და კარგი განათლების მქონე ევროპელის ცხოვრებით ცხოვრობდა. მან ქრისტიანობა მიიღო და ვარშავაში, პოლონეთში, დაბანაკებული რუსული ჯარის ოფიცერი გახდა. 1855 წლის მარტში შამილმა მიზანს მიაღწია, როდესაც თავისი ვაჟი ქართველების - ჭავჭავაძეების ოჯახის წევრებზე გადაცვლის შედეგად დაიბრუნა, ხოლო ეს ოჯახი შამილის მებრძოლებმა მძევლებად ცხრა თვით ადრე აიყვანეს.
[[de:Imam Schamil]]
[[en:Imam Shamil]]
1859 წელს დაქანცული და უამრავ გასაჭირში მყოფი შამილი რუსებს დანებდა მას შემდგომ, რაც მისი და მისი ოჯახის წევრებისადმი ღირსეულად მოპყრობის დაპირება მიიღო. თავდაპირველად, იგი დაღესტანში, გამაგრებულ სოფელში, გუნიბში, ჰყავდათ, მაგრამ მალე იგი სანკტ-პეტერბურგში, ხელმწიფე ნიკოლოზ II-ესთან შესახვედრად წაიყვანეს; ამის შემდეგ იგი მოსკოვის მახლობლად მდებარე პატარა ქალაქში, კალუგაში გადაასახლეს. მოგვიანებით მას უფლება მისცეს, გაცილებით უფრო სახარბიელო კლიმატის პირობებში, კიევში დასახლებულიყო, სადაც რუსეთის იმპერიულმა ხელისუფლებამ მდიდრული საცხოვრებელი მოუწყო. 1869 წელს მას უფლება მიეცა მექაში მომლოცველად წასულიყო. იგი მედინაში, წმინდა წინასწარმეტყველის ქალაქში გარდაიცვალა, როდესაც იქ 1879 წელს ჩავიდა. მისი ცოცხლად დარჩენილი ვაჟებიდან ორი რუსეთის არმიის ოფიცერი გახდა, ხოლო დანარჩენი ორი – თურქეთის არმიაში მსახურობდა.
[[eo:Imamo Ŝamil]]
[[es:Shamil]]
[[fa:شیخ شامل داغستانی]]
[[fi:Šamil]]
[[fr:Chamil]]
[[he:האימאם שאמיל]]
[[ja:シャミール]]
[[kk:Шамиль]]
[[lbe:Имам Шамил]]
[[nl:Sjamil]]
[[os:Имам Шамил]]
[[pl:Imam Szamil]]
[[pnb:امام شامل]]
[[pt:Shamil]]
[[ro:Imam Șamil]]
[[ru:Шамиль]]
[[tr:Şeyh Şamil]]
[[tt:Имам Шамил]]
[[uk:Імам Шаміль]]
[[ur:امام شامل]]
[[vi:Imam Shamil]]
|
