მონღოლთა იმპერია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] მიწურულისათვის [[თემუჩინი|თემუჩინმა]], რომელიც თავდაპირველად [[ყაჩაღი|ყაჩაღთა]] მეთაური იყო, მოახერხა მონღოლეთის გაერთიანება მანჩურიიდან ალტაის მთებამდე. [[1206]] წელს მან მიიღო [[ჩინგისხანი|ჩინგის ხანის]] ტიტული. ცნობილი იყო თავისი სისასტიკითა და მრისხანებით.დაიპყრო დიდი ნაწილი აზიისა და შექმნა მონღოლეთის [[იმპერია]], ყველაზე დიდი მომიჯნავე იმპერია მსოფლიო ისტორიაში.ყაენის მემკივიდრეებმა მისი იმპერია გადაჭიმეს ღევანდელ დასავლეთით [[პოლონეთი|პოლონეთამდე]], აღმოსავლეთით კორეამდე, ჩრდილოეთით სიბირამდე და სამხრეთით [[ვიეტნამი|ვიეტნამამდე]]. იმპერიის ფართობი იყო 33,000,000 კმ<small>2</small><ref name="EarthRule">http://www.hostkingdom.net/earthrul.html</ref> (მსოფლიო მიწის [[22]]%-ი), მოსახლეობა [[100]] მილიონი კაცი. ჩინგის ხანის სიკვდილის შემდგომ იმპერია დაიყო ოთხ სახანოდ. ერთ-ერთი მათგანი-დიდი სახანო მოიცავდა დღევანდელ მონღოლეთსა და [[ჩინეთი|ჩინეთს]].მას მართავდა ჩინგის ხანის შვილიშვილი ყუბულაი ხანი(იანის დინასტია).დიდი სახანოს დედაქალაქი იყო დღევანდელი პეკინი,მაგრამ ორი საუკუნის შემდგომ, [[1368]] წელს მონღოლები განდევნეს ჩინეთიდან. [[ჩინეთი|ჩინეთის]] არმიამ დაანგრია და გააცამტვერა უამრავი მონღოლური [[ქალაქი]], მათ შორის მონღოლეთის [[დედაქალაქი]] [[ყარაყორუმი]]. წაიშალა ნაკვალევი იმ კულტურული პროგრესისა რომელსაც მიაღწია მონღოლეთმა იპერიის დროს. [[1380]] წელს [[კულიკოვოს ბრძოლა|კულიკოვოს ბრძოლით]] დაიწყო რუსეთის განთავისუფლება მონღოლ-თათართა უღლისაგან. მე-14 საუკუნის მეორე ნახევარში მონღოლეთის ბატონობა დაემხო [[ირანი|ირანსა]] და, [[ამიერკავკასია|ამიერკავკასიაში]], და [[შუა აზია|შუა აზიაში]]ში.