[[ფაილი:Moses of Chorene CloseUp.jpg|thumb|250pxმინიატიურა|მოვსეს ხორენაცი]]
'''მოვსეს ხორენაცი''', ''მოსე ხორენელი'', — [[სომხები|სომეხი]] ისტორიკოსი, ტრადიციის მიხედვით, [[V საუკუნე|V საუკუნის]] მოღვაწე. მკვლევართა ერთი ნაწილი [[VI საუკუნე|VI]]-[[VII საუკუნეებისსაუკუნე]]ების ავტორად მიიჩნევს, ზოგიერთი [[VII საუკუნე|VII საუკუნის]], სხვები კი [[VIII საუკუნე|VIII]]-[[IX საუკუნეებისსაუკუნე]]ების ისტორიკოსად ასახელებენ. აღსანიშნავია „სომხეთის ისტორია“, სადაც თხრობა იწყება ლეგენდარული ეთნარქი [[ჰაიკი]]დან (ჰაოსიდან) და გრძელდება [[428]] წლამდე. ეს იყო სომხეთის გაბმული ისტორიის დაწერის პირველი ცდა. მოვსეს ხორენაცმა ნაშრომში თავი მოუყარა ზეპირ, წერილობით, ეროვნულ და უცხოურ წყაროებს, პირველმა გამოიყენა ძველი სომხური ეპოსი, თეორიული მსჯელობითა და მეთოდოლოგიით დიდად გაუსწრო იმდროინდელ სომეხ ისტორიკოსებს, რისთვისაც მას „სომხეთის ისტორიის მამა“ უწოდეს.
მოვსეს ხორენაცის თხზულებაში საყურადღებო ცნობებია საქართველოს შესახებ. მასში მოთხრობილია ქართველთა შორის კერპთაყვანისმცემლობაზე, ქართლის სეფეწულთა, გუგარეთის (ან ქვემო ქართლის) საპიტიახშოსა და [[წმინდა ნინო]]ს მიერ ქართლის გაქრისტიანებაზე და სხვა ფაქტები. არსებობდა მოსაზრება, რომ ამ ნაშრომით უსარგებლიათ [[ლეონტი მროველი|ლეონტი მროველსა]] და სხვა ქართველ ისტორიკოსებს, თუმცა დღეს მეცნიერებაში მიღებული მოსაზრებების თანახმად, როგორც ხორენელის "სომხეთის„სომხეთის ისტორია"ისტორია“, ასევე "„[[მეფეთა ცხოვრება]]"“ დაახლოებით ერთი პერიოდის თხზულებებია<ref>Stephen H. Rapp Jr. Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts and Eurasian Contexts, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, vol. 601, subsidia, vol. 113</ref> და მათი ურთიერთზეგავლენის საკითხი დღემდე კვლევის საგანია. „ისტორია“ თარგმნილია სხვა ენებზე. არსებულა ძველი ქართული თარგმანიც.
