არგონი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{ქიმიური ელემენტი
|არგონი / Argon (Ar) [[სურათი:Ar-TableImage.png|400px|]]<!-- ელემენტის სახელი და სურათი -->
Line 83 ⟶ 82:
ნაერთი CU(Ar)O მიღებულია [[ურანი]]ს [[ნახშირბადი]]სა და [[ჟანგბადი]]ს ნაერთისაგან CUO<ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/sci;295/5563/2242 Science Magazine: Sign In | Science/AAAS]</ref>. შესაძლოა ნაერთების არსებობა კავშირებით Ar-Si და Ar-C: FArSiF<sub>3</sub> და FArCCH.
== იზოტოპები ==
{{Main|არგონის იზოტოპები}}
არგონი დედამიწის ატმოსფეროში წარმოდგენილია სამი სტაბილური იზოტოპით: [[არგონ-36|<sup>36</sup>Ar]] (0,337 %), [[არგონ-38|<sup>38</sup>Ar]] (0,063 %), [[არგონ-40|<sup>40</sup>Ar]] (99,600 %)<ref name="fast1"/><ref name="finkelstein2"/>. მძიმე არგონის იზოტოპის <sup>40</sup>Ar თითქმის მთლიანიი მასა დედამიწაზე წარმოქმნილია [[კალიუმი]]ს რადიოაქტიური იზოტოპის [[კალიუმ-40|<sup>40</sup>K]](ამ იზოტოპის შემცველობა ამოფრქვეულ ქანებში საშუალოდ შეადგენს 3,1 გრ/ტ) [[რადიოაქტიური დაშლა|რადიოაქტიური დაშლის]] შედეგად. [[რადიოაქტიურობა|რადიოაქტიური]] კალიუმის დაშლა მიმდინარეობს ორი მიმართულებით ერთდროულად:
<math>\mathrm{{}^{40}_{19}K}\rightarrow\mathrm{{}^{40}_{20}Ca}+ e^- + \bar{\nu}_e</math>
<math>\mathrm{{}^{40}_{19}K} + e^- \rightarrow \mathrm{{}^{40}_{18}Ar}+ \nu_e + \gamma</math>
პირველი პროცესი (ჩვეულებრივი [[ბეტა-დაშლა|β-დაშლა]]) მიმდინარეობს 88 %-ის შემთხვევაში და მიდის კალციუმის სტაბილური იზოტოპის წარმოიქმნამდე. მეორე პროცესზე, სადაც მონაწილეობს ატომების 12%, მიმდინარეობს [[ელექტრონული წართმევა]], რის შედეგადაც წარმოიქმნება არგონის მძიმე იზოტოპი. კალიუმის ერთი ტონა, რომელსაც შეიცავს მთის ქანები ან წყალი მთელი წის განმავლობაში ახდენს მიახლოებით არგონის 3100 ატომის გენერირებას. ასე რომ, მინერალებში, რომლებიც შეიცავენ კალიუმს, თანდათანობით გროვდება <sup>40</sup>Ar, რაც იძლევა საშუალებას განისაზღვროს ქანის წლოვანება; [[გეოქრონოლოგია#კალიუმ - არგონის მეთოდი|კალიუმ-არგონის მეთოდი]] წარმოადგენს ბირთვული [[გეოქრონოლოგია|გეოქრონოლოგიის]] ძირითად მეთოდს.
<sup>36</sup>Ar და <sup>38</sup>Ar იზოტოპების წარმოშობის სავარაუდო წყაროებს წარმოადგენს — მძიმე ბირთვების [[სპონტანური დაშლა|სპონტანური დაშლის]] არამდგრადი პროდუქტები, ასევე ურან-თორიუმის შემცველ მინერალებში მჩატე ელემენტების ბირთვების მიერ [[ნეიტრონი|ნეიტრონებისა]] და [[ალფა-ნაწილაკი|ალფა-ნაწილაკების]] მიტაცების რეაქცია.
კოსმოსური არგონის უდიდესი უმრავლესობა შედგება <sup>36</sup>Ar და <sup>38</sup>Ar იზოტოპებისაგან. ეს გამოწვეულია იმ გარემოებით, რომ კოსმოსში კალიუმი გავრცელებულია მიახლოებით 50 000-ჯერ ნაკლებად, ვიდრე არგონი (დედამიწაზე კალიუმი არგონზე 660-ჯერ უფრო მეტია). აღსანიშნავია [[გეოქიმია|გეოქიმიკოსების]] მიერ გაკეთებული გამოთვლა, რომ: დედამიწის ატმოსფეროს არგონს თუ გამოვაკლებთ რადიოგენულ <sup>40</sup>Ar, მივიღებთ იზოტოპურ შემადგენლობას, რომელიც ძალიან ახლოს დგას კოსმოსური არგონის შემადგენლობასთან<ref name="finkelstein2"/>.
== მიღება ==
მრეწველობაში არგონს ღებულობენ როგორც ჰაერის ჟანგბადად და აზოტად ფართომაშტაბიანი გაყოფის გვერდით პროდუქტს. −185,9 [[გრადუს ცელსიუსი|°C]] ტემპერათურის დროს არგონი კონდენსირდება, ხოლო −189,4 °C — კრისტალირდება.
== გამოყენება ==
[[სურათი:ArTube.jpg|thumb|აირგანმუხტვის მილაკი შევსებული არგონისა და ვერცხლისწყლის ორთქლებით]]
ქვემოთ ჩამოთვლილია არგონის გამოყენების დარგები:
* არგონის [[ლაზერი|ლაზერებში]]
* [[ნათურა|ნათურებში]] და [[მინაპაკეტი|მინაპაკეტების]] შიდა სივრცეების შესავსებად
* შედუღებისას (ჭავლიდ, ლაზერით, კონტაქტით და ა.შ.) როგორც დამცავი გარემო. როგორც ლითონების (მაგალითად, [[ტიტანი (ელემენტი}|ტიტანის]]) ასევე არალითონების შედუღაბებისას
* შედუღებისა და ჭრისას [[პლაზმატრონი|პლაზმატრონებში]] როგორც პლაზმაწარმომქნელი.
* [[კვების მრეწველობა]]ში არგონი დარეგისტრირებულია როგორც [[საკვები დანამატი]] - '''E938''', როგორც [[პროპელენტი]] და შესაფუთი აირი
* სახანძრო აირის დანადგარებში როგორც ხანძრის ჩამქრობი ნივთიერება
* მედიცინაში ოპერაციის დროს ჰაერისა და ჭრილობების გასაწმენდად, რადგან არგონი თითქმის არ წარმოქმნის ქიმიურ ნაერთებს
* დაბალი თბოგამტარობის გამო არგონი გამოიყენება დაივინგის დროს მშრალი ჰიდროკოსტუმების ჩასაბერად, მაგრამ არის მთელი რიგი ნაკლოვანებებიც:
:* აირის მაღალი ღირებულება (ამასთან საჭიროა არგონისათვსი ცალკე სისტემა)
== ბიოლოგიური როლი ==
არგონი არ თამაშობს არავითარ ბიოლოგიურ როლს.
=== ფიზიოლოგიური ქმედება ===
ინერტული აირები ფლობენ ფიზიოლოგიურ ქმედებებს, რომლებიც ვლინდება ორგანიზმზე მათი ნარკოტიკული ზემოქმედებით. არგონის ჩასუნთქვით ნარკოტიკული ეფექტი ვლინდება მხოლოდ 0,2 მპა-ზე მაღალი ბარომეტრიული წნევისას<ref>{{cite web|url=http://www.argonavt.com/content/view/142/80/|author=პავლოვი ბ.ნ.|title=ადამიანის დაცვის პრობლემები ექსტრემალურ ჰიპერბარულ გარემოში|publisher=www.argonavt.com|datepublished=2007-05-15|accessdate=2009-08-06|lang=ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/616WOqou5|archivedate=2011-08-21}}</ref>.
ჩასასუნთქი ჰაერში არგონის დიდმა კონცენტრაციამ შეიძლება გამოიწვიოს თავბუსხვევა, გულის რევა, ღებინება, გონების დაკარგვა და სიკვდილი [[ასფიქსია|ასფიქსიით]] (ჟანგბადური შიმშილის შედეგად)<ref name="lenntech">{{cite web|url=http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/ar-en.htm|format=|author=|title=Argon (Ar) - Chemical properties, Health and Environmental effects|work=|publisher=www.lenntech.com|datepublished=|accessdate=2009-08-6|lang=en|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/617uxlP74|archivedate=2011-08-22}}</ref>.
== ბმულები ==
{{commons|Argon}}
* [http://n-t.ru/nl/fz/strutt.htm სტრატი (Strutt), ჯ. უ., ლორდი რელეი (Lord Rayleigh)]
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Ar/key.html არგონი Webelements-ზე]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb018.htm არგონი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში]
* [http://wsyachina.narod.ru/chemistry/inert_gas_chemistry.html ინერტული აირების ქიმია — ჟურნალის სტატიების ბიბლიოთეკა «ვსიაკაია ვსიაჩინა» ]
* [http://twt.mpei.ac.ru/MCS/Worksheets/NPP/Argon-thermodynamic-properties.xmcd არგონის თერმოდინამიკური და გარდამავალი თვისებები ]
==შენიშვნები==
| |||