'''წანარეთი''' — ისტორიული მხარე აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში, მოიცავდა დარიალის ხეობის ზემოთს, ჯვრის უღელტეხილისა და მისი მიმდგომი რეგიონის ტერიტორიას — წანარეთის ხევს (იგივეა, რაც [[ხევი (მხარე)|ხევი]], ახლანდელი [[ყაზბეგის რაიონი|ყაზბეგის რაიონისმუნიციპალიტეტი]]ს ტერიტორია). [[VII საუკუნე|VII]] და განსაკუთრებით [[VIII საუკუნე|VIII]]-[[IX საუკუნეებშისაუკუნე]]ებში [[წანარები|წანარების]] ტომის დაწინაურებამ და პოლიტიკურმა სიძლიერემ ცნება „წანარეთს“ ზოგადი, კრებითი ეთნიკური-პოლიტიკური შინაარსი შესძინა. წანარეთად იგულისხმებოდა კახეთის მთიანეთი - „მთიულეთი კახეთისა“ (მეცნიერებაში გამოთქმულია მოსაზრება, რომ გარკვეულ პერიოდში პოლიტიკური ასპექტით წანარეთი მთლიანად [[კახეთი|კახეთს]] ეწოდებოდა). ტრადიციულად წანარეთის ხელისუფალს დაკისრებული ჰქონდა დარიალის ხეობის კონტროლი და განსაკუთრებით უღელტეხილის დაცვა ჩრდილოეთიდან მომთაბარე ტომთაგან. VIII-IX საუკუნეებში წანარეთი [[კახეთის სამთავრო|კახეთის სამთავროს]] შემადგენელი ნაწილი იყო. ამავე საუკუნეებში იგი ხდება ძირითადი ძალა კახეთის სამთავროს მიერ დაწყებული ბრძოლისა არაბთა ბატონობის წინააღმდეგ.
