ტყიბულის მუნიციპალიტეტი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ხაზი 7:
|გამგებელი = [[ლევან დოხნაძე]]
|ფართობი = 478.8 კმ²
|მოსახლეობის რაოდენობა = 30.600100 კაცი
|მოსახლეობა წელი = 2006 2010
|სიმჭიდროვე = 65 <ref name="სიმჭიდროვე">[http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1კმ²-ზე 2002 წლის აღწერის მიხედვით].</ref>
|ეროვნება = [[ქართველები]] 99.4%<br />[[რუსები]] 0.3%<br />[[აფხაზები]] 0.%<br />[[უკრაინელები]] 0.1%<ref name="საქსტატი">[http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/II%20tomi%20.pdf საქსტატის 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები].</ref>
}}
 
'''ტყიბულის მუნიციპალიტეტი''' — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული [[იმერეთის მხარე]]ში.
 
== გეოგრაფია==
ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი|ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი|ჭიათურის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთით [[თერჯოლის მუნიციპალიტეტი|თერჯოლის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთ-დასავლეთით ქალქი [[ქუთაისი|ქუთაისი]] და დასავლეთით [[წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი|წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი]].
 
===მდებარეობა===
==მოსახლეობა==
ტყიბულის მუნიციპალიტეტი მდებარეობს [[ოკრიბის ქვაბული|ოკრიბის ქვაბულში]], ზღვის დონიდან 600-800 მეტრ სიმაღლეზე. იგი გაშენებულია მდინარე [[ტყიბულა]]ს (მდ. [[ყვირილა]]ს მარჯვენა შენაკადი) ორივე ნაპირზე, რომელიც შემოფარგლულია ტყით დაფარული მთაგორიანი ტერიტორიით.
== მმართველობა ==
== ეკონომიკა==
== კულტურა ==
==ღირშესანიშნაობანი==
 
ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი|ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი|ჭიათურის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთით [[თერჯოლის მუნიციპალიტეტი|თერჯოლის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთ-დასავლეთით ქალქი [[ქუთაისი|ქუთაისი]] და დასავლეთით [[წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი|წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი]]. საზღვრების საერთო სიგრძე 120 კმ-ს შეადგენს, მთლიანი ფართობი კი 470 კმ2-ს.
==სქოლიო==
 
<references />
===ბუნება===
 
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არსებული მდინარეებია ლეხიდარი, მაღარა-ჭიშურა, წყალწითელა, ქვეხუნა. არის რამდენიმე ჩანჩქერი მუხურსა (წყალმეჩხერზე) და ძმუისში (ლეხიდარზე და მეჩხერზე);
 
ფლორა და ფაუნა წარმოდგენილია როგორც ვიწრო არეალის კოლხური, ასევე კავკასიური ენდემური სახეობებითა და ჯიშებით, რელიქტური მცენარეებია [[ბზა]], [[უთხოვარი]], [[შქერი]], [[წაბლი ]]. სოფელ სოჩხეთში დგას 1500 წლის ხე. გვხვდება კორომები: უთხოვარის - ცუცხვათსა და დოხორაში, თხმორის - ძმუისში, წაბლის - მდინარეების ტყიბულასა და ძუსას ხეობაში.
 
===წიაღისეული===
 
ტყიბული მდიდარია ისეთი წიაღისეულით, როგორიცაა [[ქვანახშირი]] და [[ტეშენიტი]]. ქვანახშირი მოიპოვება [[ტყიბული|ტყიბულში]]. ტეშენიტი კი სოფლებში: [[კურსები]], [[ოხომირა]], [[კოკა]], [[ბუეთი]] და [[ცუცხვათი]]. კურსებში ფუნქციონირებს ტეშენიტის მოსაპირკეთებელი ფილების დიდი დამამზადებელი ქარხანა.
 
ასევე მოიპოვება დიპტოლიტური და ნახშიროვანი ფიქალები, [[ქალცედონი]], [[ბარიტი]], კვარცის ქვიშები, [[მარმარილო]], [[ბაზალტი]], [[გიშერი]], ცეცხლგამძლე და საცემენტე თიხები.
 
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მოედინება ბალნეოლოგიური სამკურნალო წყაროები: კურსებში, ბუეთში, სოჩხეთში, მანჭიორში, მუხურასა და ლეღვაში. სასმელი მინერალური წყლები - ლეღვაში,მანჭიორში, ურგებში, ცუცხვათში,
 
==ისტორია==
{{მთავარი|ოკრიბა}}
 
ტყიბულის რაიონის ტერიტორიაზე დაფიქსირებულია უძველესი ადამიანის ნასახლარები მდინარე [[წყალწითელა]]ს ხეობაში: [[ცუცხვათის მღვიმე]]ში, [[ნაქერალას მთის ფერდობზე, ახალსოფლის ტბის მიდამოებსა და მდ. საბელასურის ხეობაში. ანტიკური ხანის ნასახლარების არსებობა დასტურდება სოფლებში გადაღმა წყალწითელა, სოჩხეთი, ჯვარისა, ოჯოლა, გელათი, კურსები. ოხომირა და სხვა. საინტერესოა „ციხე-გორას" არსებობა მდ. წყალწითელას ხეობაში, ბრინჯაოს იარაღის საწარმოები და ანტიკური ხანის კოლხური მონეტების ზარაფხანა.
 
1071 წლის ნიკორწმინდის „იადიგარში" ჩნდება სახელწოდება "ოკრიბა". ოკრიბა ქუთაისის საერისთაოში შედიოდა. ოკრიბასა და არგვეთში მიწის უდიდესი ნაწილი მეფეს თუ ეკლესიას ეკუთვნოდა, თუმცა ადგილ-მამულებს და ყმა-გლეხებს ფლობდნენ საბერძნეთსა და სირია-პალესტინაში არსებული ქართული მონასტრები. ოკრიბის სოფლები: ზედუბანი, დაბაძველი, საწირე, ივანოული, ძიროვანი მხეიძეთა სათავადოში შედიოდა
 
==ადგილობრივი თვითმმართველობა==
 
ტყიბულის მუნიციპალიტეტში შედის ათი ტერიტორიულ ერთეული: ქალაქი ტყიბული, 7 თემი და 2 სოფელი. სულ სოფლების როდენობა შეადგენს 45-ს.
 
===მოსახლეობა===
 
ტყიბულის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 31100 კაცს შეადგენს. ქართველები მოსახლეობის 99 %-ია. გარდა ქართველებისა აქ ცხოვრობენ [[რუსები]] და [[უკრაინელები]]. ქალაქის მოსახლეობა შეადგენს დაახ. 14000-ს, ხოლო სოფლებისა - მოსახლეობა 17 000-ს.
 
== ეკონომიკა==
 
ტყიბულის მუნიციპალიტეტის სასოფლო-სამეურნეო სავარგული შეადგენს 11700 ჰა-ს, აქედან მარცვლეულ კულტურას უკავია 4000 ჰა, ვაზს 300 ჰა, ბაღებს 2400 ჰა. სოფლის მეურნეობის ძირითადი პროდუქტია [[სიმინდი]], ასევე განვითარებულია [[მევენახეობა]]. საბჭოთა პერიოდში წამყვანი დარგი იყო [[მეჩაიეობა]], ფუნქციონირებდა ტყიბულისა და [[ორპირი (ტყიბულის მუნიციპალიტეტი)|ორპირის]], [[ცუცხვათი]]ს ჩაის ფაბრიკები. ამჟამად ჩაის კულტურას 200 ჰა ფართობი უჭირავს და მოქმედებს ტყიბულის ჩაის ფაბრიკა.
 
სოფლის მეურნეობის წამყვანი დარგია [[მეცხოველეობა]], კონკრეტულად კი [[მეღორეობა]]. ამჟამად მუნიციპალიტეტში 1200 მსხვილფეხა პირუტყვია. მათ შორის დაახლოებით 5200 ფურია. მნიშვნელოვნად იმატა თხების რაოდენობამ. კარგად ვითარდება [[მეფუტკრეობა]]. სკათა რაოდენობამ 6000-ს აჭარბებს. ტრადიციულად მნიშვნელოვანი დარგი იყო [[მეხილეობა]], სადაც ძირითად როლს [[ხრესილი]]ს საკონსერვო ქარხანა ასრულებდა, თუმცა ეს დარგი თმობს პოზიციებს.
 
მრეწველობის ძირითადი დარგია [[ქვანახშირი]]ს მოპოვება. [[ტყიბული|ტყიბულში]] მოქმედებს ქვანახშირის მომპოვებელი ორი შახტა და ერთი ქავანახშირის გამამდიდრებელი ქარხანა.
 
==განათლება კულტურადა კულტურა==
 
მუნიციპალიტეტში მოქმედებს 23 საჯარო სკოლა, ამათგან 18 სოფლად, ხოლო 5 ქალაქ ტყიბულში.<ref>[http://www.esida.ge/school-database.html?rid=4&did=16&sid=0&task=result&lang=ka სსიპ საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ინფრასტრუქუტირს განვითარების სააგენტო]</ref> ფუნქციონირებს 14 საბავშვო ბაღი, მათ შორის 8 სოფლებში. მუნიციპალიტეტში მოქმედებს სამხატვრო გალერეა, 5 საქალაქო და 20 სასოფლო ბიბლიოთეკა,10 სოფლის კლუბი და 2 სასოფლო კულტურის სახლი.
 
მუნიციპალიტეტში მოქმედებს ჯანდაცვის რამდენიმე დაწესებულება: რაიონული საავადმყოფო ქალაქ ტყიბულში და 9 საექიმო ამბულატორია სოფლებში: [[მუხურა]], [[საწირე]], [[ხრესილი]], [[ცუცხვათი]], [[ჯვარისა]], [[გურნა]], [[კურსები]], [[გელათი]] და [[ორპირი]].
 
==ისტორიული ძეგლები==
 
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე შემორჩენილი ისტორიული ძეგლებიდან უმნიშვნელოვანესია [[გელათი]]ს სამონასტრო კომპლექსი, რომელიც [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის]] საფრთხეში მყოფი ძეგლების სიაშია შესული [[ბაგრატის ტაძარი|ბაგრატის ტაძართან]] ერთად.
 
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზეა სამონასტრო კომპლექსი [[მოწამეთა]], [[ცუცხვათის ციხე]], აგრეთვე:
 
*ზენობნის მაცხოვრის სახელობის ეკლესია, X - XI სს., სოფელ კურსებში;
*ადრეული შუასაუკუნეების ციხე „შეუპოვარი" სოფელ მუხურაში;
*წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია, XI - XII სს., ფრესკები, სოფელ კისორეთში;
*გვიანი შუასაუკუნეების კოშკი და მთავარანგელოზის კარის ეკლესია, X - XI სს., წმ. გიორგის რელიეფური გამოსახულებით, სოფელ ძიროვანში;
*მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესია, XII ს, ბარელიეფი, სოფელ ბუეთში;
* წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია, X ს., ლაპიდარული წარწერები, სოფელ ჯონიაში;
*მთასაყდარის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია, X ს., ბარელიეფი, სოფელ ძმუისში;
*ცხრაჯვარის მთასაყდარის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია, ზღვის დონიდან 1570 მეტრზე, შემორჩენილია კედლების ნაწილები;
 
===არქეოლოგიური ძეგლები===
 
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე, სოფელ [[ცუცხვათი]]ს მიდამოებში აღმოჩენილია [[ცუცხვათის მღვიმე]], რომელიც რომელიც 13 სართულისაგან შედგება. რამდენიმე სართულში წარმოქმნილია სტალაქტიტები და სტალაგმიტები. მღვიმეთა შორის სჭარბობს ე.წ. „თბილი მღვიმეები", რომლებიც საცხოვრებლად გამოუყენებიათ პირველყოფილ ადამიანებს. ეს მღვიმე საკულტო დანიშნულებისათვისაც ყოფილა გამოყენებული. მღვიმეში ნაპოვნია არქეოლოგიური ძეგლები შუა პალეოლითიდან ბრინჯაოს ხანამდე და ისტორიულ ეპოქამდე, აგრეთვე ცხოველთა ორმოცამდე სახეობის ძვლები. არქეოლოგიურმა ძიებამ დაადასტურა, რომ ეს მხარე ძველი წელთაღრიცხვის მეორე ათასწლეულის დასასრულს იყო სამთამადნო წარმოების კერა.
 
ტყიბულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარე სხვა არქეოლოგიური ძეგლებია ქვის ხანის იაზონის მღვიმე და [[საბელასერი]]ს შუა ქვის ხანის სადგომ-სახელოსნო.
 
==რესურსები ინტერნეტში==
*{{commons-inline|Category:Tkibuli district|ტყიბულის მუნიციპალიტეტი}}
*[http://www.tkibuli.ge/ http://www.tkibuli.ge/]
*[http://imereti.ge/index.php?sec_id=83&lang_id=GEO ინფორმაცია ტყიბულის მუნიციპალიტეტის შესახებ იმერეთის სამხარეო ადმინისტრაციის ვებ-გვერდზე]
 
==სქოლიო==
<references />
 
{{იმერეთი}}