ჭაქვინჯის ციხე: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 14:
საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებისთვის ბრძოლის დღეებში [[მენშევიკები]]ს რაზმებმა დაიკავეს ჯიხაშკარის ციხე, საიდანაც ტყვიას უშენდნენ ადგილობრივ მოსახლეობას. მენშევიკები განდევნილ იქნა [[ბოლშევიკები]]ს მიერ.
===
[[ფაილი:Chaqvinji(3).jpg|thumb|250px|ხედი ციხიდან მდინარე [[ჭანისწყალი|ჭანისწყალზე]]]]
ციხის ტერიტორიის არქეოლოგიური შესწვლა და არქიტექტურულ ნაგებობათა ფიქსაცია წარმოებულ იქნა [[1968]]-[[1969]] წლებში. პირველი წლის ექპედიციის ხანგრძლივობა 45 დღით შემოიფარგლა, მეორე წლისა კი 30 დღით. ციხის შიგნით იმყოფება აკლდამა, რომელიც ჰგავს პატარა ბეღელს. როგორც ადგილობრივი მოხუცნი ამბობენ, ეს აკლდამა ძველ დროში ყოფილა სასაფლაო მიცვალებულთათვის ომიანობის დროს, როდესაც კაცის გვამის გატანა გარეთ არ შეიძლებოდა. შიგ ციხეში ახლაც არის ჩანგრეული ძველი ეკლესია ციტადელის ჩრდილო აღმოსავლეთით. იგი ძალიანაა დაზიანებული, მაგრამ ძირითადი ფორმების დადგენა მაინც ხერხდება.
ეკლესია ზომებით მინიატურულია. მართალია, იგი, როგორც ეძახიან, "კარის ეკლესიაა", მაგრამ მაინც ძალიან პატარაა. ციტადელში ჩვეულებრივი ციხის უფროსის გარდა, ადგილობრივი მფლობელიც იქნებოდა, თუ ყოველთვის არა, განსაკუთრებულ შემთხვევებში მაინც. თანაც არც ისაა გამორიცხული, რომ ეკლესიის აგების მომენტში ჭაქვინჯა ციხე კი არა, ციხე-დარბაზი ყოფილიყო. ისტორიამ არც იმის ცნობა მოგვცა, თუ როდის დაინგრა ეს ეკლესია. ამაზე პირდაპირი პასუხის გაცემა არც ნანგრევებში ნაპოვნ ნივთებს შეუძლია, მაგრამ ზოგიერთის აქ მოყვანა მაინც საჭიროა. ეკლესიის გათხრისას აღმოჩნდა ვერცხლის ხატის რამდენიმე ნატეხი. ერთი მათგანი მედალიონს წარმოადგენს. მასზე გამოსახულია ვეშაპის დამთრგუნავი ამხედრებული წმ. გიორგი. იგი დაშტამპვითაა მიღებული. ეს ტექნიკა გვიან საუკუნეებში იყო გავრცელებული. მედალიონი და იმ ხატის ფრაგმენტებიც სტილისტურად სწორედ XVII - XVIII სს-ზე მიგვითითებს. აქვე იყო აღმოჩენილი ერთი მოოქრული ვერცხლის ხატის ფრაგმენტი. მასზე ორნამენტია გამოსახული და ფორმის მიხედვით ხატის ჩარჩოს ნაწილი უნდა იყოს.▼
ციხის შუა ადგილას არის ჭა, რომელიც სიღრმით იქნებოდა 40 საბჯენი. ჭაში გადებულია რკინის კარი და "ხაჯალურები". ციხიდან ჩრდილოეთისაკენ, საკმაოდ დაშორებულ მანძილზე არის კიდევ მეორე პატარა ციხე. ამ ორ ციხეს შუა, თურმე დაკარგული სავალი ყოფილა (და ახლაც არის). როცა დიდ ციხეში მყოფთ ომიანობის დროს მტრების მიერ გარშემორტყმულთ, ჭის წყალი შემოელეოდათ, ამ დაფარული გზით მიდიოდნენ პატარა ციხეში და იქიდან მოჰქონდათ თურმე წყალი.▼
ეკლესიის საკურთხევლის იატაკზე ნაპოვნი იყო ათი ცალი ვერცხლის მონეტა. ისინი მოჭრილია ქ. მისრასა და ისტამბულში (კონსტანტინოპოლში).მონ▼
ეტებს თარიღებად უზის 1757, 1773,და 1788 წლები. იატაკზე ამ მონეტებთან ერთად პოვნა თავისთავად შეიძლება კატასტროფაზე უთითებდეს. შესაძლებელია XVIII ს. მიწურულში მტერმა (ოსმალომ)აიღო ციხე, დააზიანა და ეკლესიაც დაანგრია.▼
▲ციხის შუა ადგილას არის ჭა, რომელიც სიღრმით იქნებოდა 40 საბჯენი. ჭაში გადებულია რკინის კარი და "ხაჯალურები". ციხიდან ჩრდილოეთისაკენ, საკმაოდ დაშორებულ მანძილზე არის კიდევ მეორე პატარა ციხე. ამ ორ ციხეს შუა, თურმე დაკარგული სავალი ყოფილა (და ახლაც არის). როცა დიდ ციხეში მყოფთ ომიანობის დროს მტრების მიერ გარშემორტყმულთ, ჭის წყალი შემოელეოდათ, ამ დაფარული გზით მიდიოდნენ პატარა ციხეში და იქიდან მოჰქონდათ თურმე წყალი.
ციხის მშენებელთა წინაშე წყლით მომარაგების საკითხი ყოველთვის პირველ რიგში იდგა _ მშენებლები ამაზე წინასწარ ფიქრობდნენ და ეძებდნენ ისეთ ადგილს, რომელიც სტრატეგიულად გამართლებული იქნებოდა და წყაროც შიგ ექნებოდათ. თუ ასეთი ადგილი არ იყო, მაშინ მდინარის პირას დგამდნენ ციხეს და წყლამდე გვირაბი გაჰყავდათ. თუ ასეთიც არ იყო, მაშინ ჭას თხრიდნენ ეზოში. ჭა ადვილი გასათხრელი იყო ვაკეზე, დაბლობზე, მაგრამ მთაზე შეუძლებელი ან ძნელი. ჭაქვინჯშიც ასეთ მდგომარეობასთან გვაქვს საქმე. ციტადელი რადგან მთაზე დგას, ჭა მეტად ღრმა უნდა ყოფილიყო. ციხის სახელიც ამ ჭიდან უნდა მომდინარეობდეს "ჭაქვინჯი" ქართულად ითარგმნება როგორც "ჭის ძირი".
Line 32 ⟶ 29:
ჯიხაში ყოფილა დამნაშავეთა საპყრობილე. ძველად, მთავრობის დროს, ქურდების გასასამართებლად შემდეგ საშუალებას ხმარობდნენ: ბრალდებულ კაცს ხელის გულზე დაადებდნენ სამი ქაღალდის ნაჭერს და ჩაუგდებდნენ ხელის გულში ცეცხლით გახურებულ შანთს - რკინას და თუ სამჯერ წინ გადააგდებდა და ხელი უვნებელი დაურჩებოდა, მაშინ გაანთავისუფლებდნენ, თუ ხელი დაეწვებოდა დამნაშავედ ცნობდნენ და დაკარგულის საფასურს გადაახდევინებდნენ შვიდჯერ მეტს. დამნაშავეს დაბორკავდნენ "ხაჯალურებით" და ციხეში ჩააგდებდნენ.
პროფ.
ციხე ძალიან დაზიანებულია. ნანგრევებში არა თუ თავდაპირველი სახის დადგენა, არამედ ზოგჯერ კედლების მიმართულების გარკვევა შეუძლებელია.
Line 46 ⟶ 43:
ციხის თავდაპირველი სახის, მისი ზრდისა და შემდეგი ცვლილებების სრული სახით წარმოდგენა შეუძლებელია, რადგან არავითარი გრაფიკული მასალა არ შემოგვრჩენია, ხოლო ისტ. წყაროებში იგი ფაქტიურად XVII ს-მდე არ იხსენიება.
[[ვახუშტი ბაგრატიონი]] მეფე [[ვახტანგ V]]-ის ცხოვრების აღწერისას საკმაოდ ვრცლად წერს ლევან II-ის (დადიანის) მოღვაწეობაზე და სიკვდილზე. შემდეგ
აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ჭაქვინჯის შესახებ ორიოდე წინადადება აქვს გამოქვეყნებული ნ. სევეროვს. იგი წერს:{{ციტატა| Чаквинджа в известной мере отражает архитектуру сванских башен
ჭაქვინჯის ციხეს მოკლედ აღწერს ეთნოგრაფი
== არქიტექტურა ==
Line 78 ⟶ 75:
=== ეკლესია ===
ეკლესია ციტადელის აღმოსავლეთის მონაკვეთში, გარნიზონისა და შიგ მცხოვრებთათვის დარბაზული ეკლესია აუგიათ. იგი გარედან თლილი ქვის კვადრებით ყოფილა შემოსილი. სამხრეთის ფასადზე დეკორატიული თაღებიცაა გამოყენებული. ეკლესია XII-XIV საუკუნეთა მიჯნით თარიღდება.
▲ეკლესია ზომებით მინიატურულია. მართალია, იგი, როგორც ეძახიან, "კარის ეკლესიაა", მაგრამ მაინც ძალიან პატარაა. ციტადელში ჩვეულებრივი ციხის უფროსის გარდა, ადგილობრივი მფლობელიც იქნებოდა, თუ ყოველთვის არა, განსაკუთრებულ შემთხვევებში მაინც. თანაც არც ისაა გამორიცხული, რომ ეკლესიის აგების მომენტში ჭაქვინჯა ციხე კი არა, ციხე-დარბაზი ყოფილიყო. ისტორიამ არც იმის ცნობა მოგვცა, თუ როდის დაინგრა ეს ეკლესია. ამაზე პირდაპირი პასუხის გაცემა არც ნანგრევებში ნაპოვნ ნივთებს შეუძლია, მაგრამ ზოგიერთის აქ მოყვანა მაინც საჭიროა. ეკლესიის გათხრისას აღმოჩნდა ვერცხლის ხატის რამდენიმე ნატეხი. ერთი მათგანი მედალიონს წარმოადგენს. მასზე გამოსახულია ვეშაპის დამთრგუნავი ამხედრებული წმ. გიორგი. იგი დაშტამპვითაა მიღებული. ეს ტექნიკა გვიან საუკუნეებში იყო გავრცელებული. მედალიონი და იმ ხატის ფრაგმენტებიც სტილისტურად სწორედ XVII - XVIII სს-ზე მიგვითითებს. აქვე იყო აღმოჩენილი ერთი მოოქრული ვერცხლის ხატის ფრაგმენტი. მასზე ორნამენტია გამოსახული და ფორმის მიხედვით ხატის ჩარჩოს ნაწილი უნდა იყოს.
▲ეკლესიის საკურთხევლის იატაკზე ნაპოვნი იყო ათი ცალი ვერცხლის მონეტა. ისინი მოჭრილია ქ. მისრასა და [[სტამბოლი|ისტამბულში]] (კონსტანტინოპოლში).მონ
▲ეტებს თარიღებად უზის [[1757]], [[1773]],და [[1788]] წლები. იატაკზე ამ მონეტებთან ერთად პოვნა თავისთავად შეიძლება კატასტროფაზე უთითებდეს. შესაძლებელია XVIII ს. მიწურულში მტერმა (ოსმალომ)აიღო ციხე, დააზიანა და ეკლესიაც დაანგრია.
==იხილეთ ასევე==
| |||