მთაწმინდის მთვარე: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 4:
გალაკტიონს აქვს მცირე ჩანაწერი სახელწოდებით „საკუთარი ლექსების შესახებ“. სამწუხაროა, რომ ეს ჩანაწერი ერთობ მცირეა და მასში ავტორი მხოლოდ რამდენიმე ნაწარმოების შესახებ გამოთქვამს საკუთარ აზრს, მაგრამ „მთაწმინდის მთვარეზე“ შედარებით ვრცლად საუბრობს. ეს ტექსტი („მთაწმინდის მთვარის“ შესახებ) ქვემოთ სრულადაა მოყვანილი:
{{
გალაკტიონი [[1950]] წელს დაწერილი ამ წერილით შეეცადა თავად გამოესწორებინა [[ლიტერატურათმცოდნეობა|ლიტერატურათმცოდნეობის]] ეს ხარვეზი და სათანადოდ განემარტა ნაწარმოების უმთავრესი არსი და სულისკვეთება. ნათქვამი რომ უფრო გასაგები გახდეს, მივყვეთ წერილს:
{{
ცოტა ქვემოთ კი პოეტი ამბობს: {{
ალბათ, მიზანშეწონილია, თუ ლექსის იმ ნაწილსაც მოვიყვანთ, რომელზედაც ზემოთ არის საუბარი. [[მთვარე|მთვარიან]] ღამეში [[მთაწმინდა]]ზე განმარტოებული გალაკტიონი სიყვარულით იხსენებს „მწუხარე სასაფლაოს“ სიმყუდროვეში განსვენებულ მის დიდ წინამორბედებს - აკაკისა და ბარათაშვილს:
{{
აღსანიშნავია, რომ ლექსის ზოგიერთ ვარიანტში სიტყვა „მოხუცის“ შეცვლილია სიტყვით „მოხუცთა“. ვის უნდა გულისხმობდეს პოეტი [[მრავლობითი რიცხვი|მრავლობით რიცხვში]]? როგორც მისივე ჩანაწერებიდან ირკვევა, სიტყვა მოხუცის მრავლობით რიცხვში ხმარება აკაკისთან ილიას სახელის უცილობელი დაწყვილებით ყოფილა განპირობებული. ამას მოწმობს [[1953]] წელს დაწერილი, მაგრამ ძირითად ტექსტში შეუტანელი „მთაწმინდის მთვარის“ შემდეგი სტროფიც:
{{
თუ რატომ უკავშირებს გალაკტიონი ასე ხაზგასმით თავის პოეზიას მეცხრამეტე საუკუნის კორიფეების შემოქმედებას ჯერ ლექსში, ხოლო შემდგომ მისივე წერილში, ნათელი გახდება, თუ [[XX საუკუნე|მეოცე საუკუნის]] 10-იანი წლების [[ლიტერატურა|ლიტერატურულ]] პანორამას წარმოვიდგენთ.
ხაზი 21:
ამ გარემოებამ ათიანი წლების ლიტერატურაში უკურეაქცია გამოიწვია. „ცისფერყანწელთა“ ნიჭიერი თაობა საკუთარი თავის დამკვიდრების მიზნით უარყოფის გზას დაადგა. მათ ქართული ლექსის გაახლება და „[[ევროპა|ევროპული]] [[რადიუსი]]თ გამართვა“ გადაწყვიტეს. თავს აცხადებდნენ [[ფრანგები|ფრანგი]] [[სიმბოლიზმი|სიმბოლისტების]]: [[ბოდლერი]]ს, [[ჟან ნიკოლა არტიურ რემბო|რემბოს]], [[პოლ ვერლენი|ვერლენის]], [[სტეფან მალარმე|მალარმეს]] მემკვიდრეებად. მეცხრამეტე საუკუნის [[ლირიკა]]ში ახალი თაობა ცნობს მხოლოდ [[ვაჟა-ფშაველა|ვაჟასა]] და [[ნიკოლოზ ბარათაშვილი|ბარათაშვილს]], სხვა პოეტებთან კი ლექსის კასტრაციას ხედავენ. ახალგაზრდა [[დემნა შენგელაია]] წერს:
{{
ახალგაზრდობის ასეთი განწყობილების ფონზე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ის ფაქტი, რომ გალაკტიონი კი არ უარყოფს, არამედ უკავშირებს საკუთარ პოეზიას მეცხრამეტე საუკუნის კორიფეების შემოქმედებას.
„მთაწმინდის მთვარის“ პოეტურ ხელწერას რომანტიკულ-სიმბოლისტური წარმოსახვათა და აღქმათა სინთეზი ქმნის. პოეტის მიერ ხილული გარესამყარო სწორედ ასეთი რომანტიკულ-სიმბოლისტური ფერებითაა დახატული ლექსის დასაწყის სტროფებშივე:
{{
მთაწმინდის ასეთმა დახასიათებამ შეუძლებელია ნიკოლოზ ბარათაშვილის „შემოღამება მთაწმინდაზედ“ არ გაგვახსენოს, მაგრამ, მიუხედავად ამ ორი ნაწარმოების ასოციაციური ურთიერთკავშირისა, ბარათაშვილის ამ ლექსის შინაგანი სულისკვეთება და ლირიკული მიზანსწრაფვა გალაკტიონმა სრულიად ახლებური თვალთახედვით გაიაზრა და გადმოსცა.
გალაკტიონის ნიკოლოზ ბარათაშვილთან სულერ ნათესაობაზე მეტყველებს ბარათაშვილის „სული ობოლისა“ და გალაკტიონის „მე და ღამის“ იდეოლოგიური მსგავსებაც. ახლა ორიოდე სიტყვით გალაკტიონის აკაკისთან დამოკიდებულების შესახებ.
აკაკისა და მისი პოეზიისადმი სიყვარული პოეტურ სიტყვას შეჭიდებულ ყრმა მგოსანს ჯერ კიდევ [[ქუთაისი]]ს სასულიერო სასწავლებელში სწავლის პერიოდში გაუჩნდა. გალაკტიონი მოხიბლული იყო იმ დიდი პატივისცემით, რომლითაც აკაკი
აკაკი ხშირი სტუმარი და მონაწილე იყო ქუთაისში გამართული ლიტერატურული საღამოებისა. სხვა მწერალ-პოეტებთან ერთად გალაკტიონიც არაერთგზის ყოფილა ამ საღამოების მონაწილე. როგორც გალაკტიონის ჩანაწერებითაც სხვათა (ამ შემთხვევაში, დარია ახვლედიანის) მოგონებებიდანაც ვგებულობთ, აკაკის თურმე დიდად მოსწონდა დამწყები პოეტის ლექსები და ბევრჯერ კმაყოფილებით აღუნიშნავს: ახალგაზრდებიდან გალაკტიონ ტაბიძეს უსათოუდ დიდი მომავალი აქვს, მას ყველაზე მეტი სიახლე შემოაქვს ჩვენს პოეზიაშიო. აკაკისადმი უდიდესი სიყვარული და პატივისცემა გალაკტიონმა იმითაც გამოხატა, რომ თავისი ლექსების პირველი კრებული საგანგებოდ მიართვა აკაკის მის მშობლიურ სოფელ [[სხვიტორი|სხვიტორში]]. წინამორბედი პოეტისადმი ასეთი დამოკიდებულება სიცოცხლის ბოლომდე გაჰყვა გალაკტიონს. ძმის გარდაცვალებს შემდეგ ([[1948]] წ.) წვერმოშვებული გალაკტიონი თითქოს გარეგნულადაც დაემსგავსა აკაკის. მისი ოცნება იყო, თავადაც ისეთივე საყვარელი მგოსანი გამხდარიყო ხალხში, როგორიც მისი დიდი წინაპარი იყო.<ref>{{cite book |author=ნოდარ დუმბაძე |authorlink=ნოდარ დუმბაძე |url=http://buki.ge/uploads/dumbadze%20_mziani%20game.doc |title=მზიანი ღამე |format=DOC |publisher= buki.ge |accessdate=2008-01-17}}</ref>
მიუხედავად იმისა, რომ გალაკტიონმა ყველაზე მეტი ნოვაცია შემოიტანა უახლეს ქართულ პოეზიაში, იგი მაინც არ თვლიდა, რომ [[სამყარო]] მისით იწყებოდა და მისითვე მთავრდებოდა. ჭეშმარიტი [[კულტურა]] სწორედ ტრადიციებზე დაყრდნობილი ნოვატორობით იწყება და არა წარსულის უარყოფით, მისდამი [[ნიჰილიზმი|ნიჰილისტური]] დამოკდებულებით. გალაკტიონი ამის შესახებ გაღიზიანებული წერს:
{{
როცა მასა არ იღებს ასეთ პოეტს, იგი ერთ ყოფას დაათევს, აქაო და, შეხედეთ, როგორ მჩაგრავენო. სწორედ ამაზე ნათქვამი, იხმაურეს და საქმე კი ვერ გააკეთესო. ვიღაცას, ალბათ, სჭირდება ასეთი ამბავი, ნამდვილ პოეტს კი არასოდეს.
ჩვენი საქმე ნათელია, ვერავინ დღეს ვერ იტყვის: მინდა სიმღერის წამოწყება, მაგრამ არ ვიცი, საიდან დავიწყო, როგორ მოვაბა თავი. [[სიმღერა]] დიდი ხანია, წამოწყებულია, საჭიროა მხოლოდ მივყვეთ, ხმა ავაყოლოთ, საერთო ხორო შევქმნათ. ყველა უნდა ცდილობდეს საერთო ხოროში გამოსვლას, მაგრამ აქ საჭიროა არა ხრინწიანი ხმა, რომელიც არევს სიმღერას.<ref>{{Cite|გალაკტიონი|(2011)| loc=''საუკუნის დასაწყისის პოეზია'', 1950 წ.}}</ref>}}
ეს არის სწორედ პოეტის მრწამსი, მისი გაკვეთილი, რაც „მთაწმინდის მთვარეში“ ლირიკის ენაზეა თქმული. მასში მაღალოსტატურად და ბუნებრივი ძალდაუტანებლობით ერწყმის ერთმანეთს მთვარიანი ღამის მშვენიერების ემოციურ-რომანტიკული აღქმა-წარმოსახვა და ამ მშვენიერების იდუმალი არსის სიმბოლისტური გააზრება.
[[პოლ ვალერი]] ერთგან წერს: ყველაზე დიდხანს ის ლექსი ცოცხლობს, რომელიც თავის საიდუმლოს ყველაზე მეტხანს ინახავსო. ვალერი გულისხმობდა, რომ კარგი ლექსი მანამ არის კარგი, სანამ თავისი სილამაზის საიდუმლოს ინახავს, სანამ მისი განმეორება შეუძლებელია. ზოგადად, გალაკტიონის პოეზია დახურულ სისტემებს არ განეკუთვნება, მაგრამ არც ადვილი აღსაქმელია და, მიუხედავად იმისა, რომ ნაწარმოების საერთო სულისკვეთება და განწყობილება მკითხველისთვის საკმაოდ გასაგებია, ზოგიერთი პოეტური სახის ბოლომდე სწორხაზოვნად გაშიფრვა შეუძლებელია. ისინი ყოველმა მკითხველმა თავისებურად უნდა გაიაზროს, თავისებურად, სუბიექტურად უნდა ჩასწვდეს იმ მშვენიერებას, რაც მათშია ჩადებული. სწორედ ამგვარ რთულ ასოციაციურ
{{ხმის ნიმუშის დაფა მარჯვნივ|კითხულობს გალაკტიონი.}}
{{მულტი-მოსმენა დაიწყო}}
ხაზი 50:
{{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}}
{{ნიმუშის დაფა დამთავრება}}
{{
როცა პოეტი მთაწმინდის უკვდავთა სავანის მკვიდრთა დარად იტყვის "ღამემ სულში როგორ ჩაიხედა", "თუ სიზმარმა ვით შეისხა ციდან ცამდე ფრთები, და გაშალა ოცნებათა ლურჯი იალქნები", ანუ დიდი პოეზიის ენაზე ალაპარაკდება, მაშინ მას დანამდვილებით ეცოდინება, რომ მისი პოეზია, ისევე როგორც მისი დიდი წინამორბედებისა, საუკუნეებს გაუძლებს, პოეტის სიტყვებით, "რომ წაჰყვება საუკუნეს თქვენთან ჩემი ქნარი." აქედან გამომდინარე, ლექსში შემოდის მეორე თემა, გალაკტიონის მიერ ფორმულირებული როგორც "ძალა აღმაფრენის, პოეზიის, რომანტიზმის". აკი [[გიორგი ლეონიძე]]მაც თავის გამოსათხოვარ წერილში "მთაწმინდის გედი" უწოდა პოეტს, ხოლო წერილი შემდეგი სიტყვებით დაასრულა: საუკუნეს თან მიჰყვებაო შენი ქართული ქნარი.
ხაზი 64:
„მთაწმინდის მთვარე“ გალაკტიონის თვითამღიარებელი ლექსიცაა. ღმერთკაცად გარდასახული პოეტი, რომელიც ხედავს "სიზმრებს არაჩვენებურს", რომელიც ხედავს არაჩვეულებრივს ჩვეულებრივში, რომელმაც იპოვა ის საყრდენი, საიდანაც მაღლიდან გადმოჰყურებს ამაოების ბაზარს, აცხადებს:
{{
გალაკტიონმა აქ პირველად უწოდა თავს მეფე-მგოსანი. როგორც დრომ და პოეტის შემოქმედებისადმი შთამომავლობის დიდმა სიყვარულმა დაადასტურა, ოცდაოთხი წლის გალაკტიონის მიერ საკუთარი ტალანტის ამგვარ შეფასებასა და თვითაღიარებაში არაფერი ყოფილა გადაჭარბებული.
|