|
'''შირვანი''' ({{lang-az|Şirvan}}, {{lang-fa|شروان}}) — ''შარვანი'', ისტორიული ქვეყანა [[აზერბაიჯანი]]ს ჩრდილოეთაღმოსავლეთჩრდილოეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, [[კასპიის ზღვა|კასპიის ზღვის]] დასავლეთ სანაპიროზე, [[მტკვარი|მტკვრის]] ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით, პოლიტიკური ცენტრი — . ემაზა. შეადგენდა [[ალბანეთი (კავკასია)|კავკასიის ალბანეთის]] ნაწილს. ირანის[[ირანი]]ს მიერ შირვანის კოლონიზაციისა და აქ ჩრდილოეთისგან თავდასაცავი დიდი მშენებლობების ხანაში ცნობილი გახდა სახელი „შირვანი“ და, შესაბამისად, [[სასანიანები|სასანიანთა]] მიერ დანიშნულ ადგილობრივი მმართველთა შორის — წოდება „შირვანშაჰი“.
[[არაბთა სახალიფოსსახალიფო]]ს რღვევის ვითარებაში, [[861]] წლიდან, აქ დამკვიდრდნენ არაბი იაზიდიდები, რომლებმაც მიითვისეს „შირვანშაჰობაც“. იაზიდიდებმა მოქნილი და გონივრული პოლიტიკით მოიგერიეს [[თურქ-სელჩუკები|თურქ-სელჩუკთა]] შემოსევები და სახელმწიფო შეინარჩუნეს. ეს განაპირობა [[ამიერკავკასია]]ში თურქთა ბატონობის წინააღმდეგ საქართველოს[[საქართველო]]ს ბრძოლამაც. ნიშანდობლივია, რომ ამ ბრძოლაში [[დავით აღმაშენებელი]] სწორედ შირვანს ამოუდგა მხარში; მისმა რამდენიმე ძლევამოსილმა ლაშქრობამ ქვეყანა თურქთაგან იხსნა. საქართველოს სიუზერენობით ორი ქვეყნის მრავალმხრივი, მჭიდრო ურთიერთობა შემდგომშიც გაგრძელდა. ამავე ხანაში გაჩნდა საქართველოს მეფეთა ტიტულატურაში წოდება „შირვანშაჰი“.
[[XII საუკუნეშისაუკუნე]]ში შირვანმა სოციალური და კულტურულ-ეკონომიკური აღმავლობას მიაღწია: განვითარდა სოფლის მეურნეობა, ხელოსნური წარმოება, ვაჭრობა, ქალაქები და საქალაქო ცხოვრება; გამოცოცხლდა კულტურული ურთიერთობანი, შირვანშაჰების კარზე აღორძინდა ლიტერატურული ცხოვრება — [[აბუ ლა-ალა განჯევი]], [[ხაკანი შირვანი]], [[ფალექი შირვანი]] სპარსულენოვანი პოეზიიზ შედევრებს ქმნიდნენ.
მოღოლთა[[მონღოლები|მონღოლთა]] ბატონობამ შირვანიც დიდად დააზარალა. ჰულაგუიანთა და [[ოქროს ურდოსურდო]]ს სახელწიფოთა შორის ბრძოლის ასპარეზი ხშირად შირვანი იყო. ჰულაგუიანთა ბატონობის დროს შირვანმა შეძლო გაურკვეული პოტიკური თავისთავადობის შენარჩუნება. [[1382]] წლიდან შირვანს მართავდა შირვანშაჰთა ახალი დინასტია. [[იბრაჰიმ I]] (1382-1417) [[თემურლენგი]]ს სიკვდილის შემდეგ დამოუკიდებელი მმართველი გახდა. XIV საუკუნეში შირვანი შედარებით ძლიერი და ეკონომიკურად დაწინაურებული სახელმწიფო იყო. გაფართოვდა ტრადიციული აბრეშუმით[[აბრეშუმი]]თ ვაჭრობა. მაგრამ თურქი ტომების ახალმა გაერთიანებამ შირვანის სახელმწიფო წელში გატეხა (1500). მომდევნო წლებში შირვანშაჰები, თუმცა წინააღმდეგობას უწევდნენ ახალ ძალას, მაგრამ უშედეგოდ - 1538 წელს სახელმწიფომ შეწყვიტა არსებობა. შირვანი სეფიანთა სახელმწიფოს ოლქად გადაიქცა. 1748 წელს აქ წარმოიქმნა [[შირვანის სახანო]]. ▼
▲მოღოლთა ბატონობამ შირვანიც დიდად დააზარალა. ჰულაგუიანთა და ოქროს ურდოს სახელწიფოთა შორის ბრძოლის ასპარეზი ხშირად შირვანი იყო. ჰულაგუიანთა ბატონობის დროს შირვანმა შეძლო გაურკვეული პოტიკური თავისთავადობის შენარჩუნება. [[1382]] წლიდან შირვანს მართავდა შირვანშაჰთა ახალი დინასტია. [[იბრაჰიმ I]] (1382-1417) [[თემურლენგი]]ს სიკვდილის შემდეგ დამოუკიდებელი მმართველი გახდა. XIV საუკუნეში შირვანი შედარებით ძლიერი და ეკონომიკურად დაწინაურებული სახელმწიფო იყო. გაფართოვდა ტრადიციული აბრეშუმით ვაჭრობა. მაგრამ თურქი ტომების ახალმა გაერთიანებამ შირვანის სახელმწიფო წელში გატეხა (1500). მომდევნო წლებში შირვანშაჰები, თუმცა წინააღმდეგობას უწევდნენ ახალ ძალას, მაგრამ უშედეგოდ - 1538 წელს სახელმწიფომ შეწყვიტა არსებობა. შირვანი სეფიანთა სახელმწიფოს ოლქად გადაიქცა. 1748 წელს აქ წარმოიქმნა [[შირვანის სახანო]].
==ლიტერატურა==
*'' თოფურია პ.,'' [[ქსე]], ტ. 11, გვ 7-8, თბ., 1987
{{თარგი:ესკიზი-აზერბაიჯანი}} ▼
▲{{თარგი:ესკიზი-აზერბაიჯანი}}
[[კატეგორია:აზერბაიჯანის გეოგრაფია]]
[[კატეგორია:აზერბაიჯანის ისტორია]]
| 