ვიკიპედია

ხარიტონ ლაპტევი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
ვიკიფიცირება
ხაზი 1:
'''ხარიტონ პროკოფის ძე ლაპტევი''' ([[რუსული ენა{{lang-ru|რუს]]. Харито́н Проко́фьевич Ла́птев}}; დ. [[1700]] —– გ. [[1763]]) -— გამოჩენილი [[რუსები|რუსი]] ზღვაოსანი და პოლარეთის მკვლევარი. საზღვაო ოფიცერი.
== ბიოგრაფია ==
[[ფაილი:Таймыр.jpg|thumb|300px|ხარიტონ ლაპტევის მიერ შექმნილი ტაიმირის რუკა]]▼
 
▲[[ფაილი:Таймыр.jpg|thumbმინი|300px300პქ|ხარიტონ ლაპტევის მიერ შექმნილი ტაიმირის რუკა]]
ხარიტონ პროკოფის ძე ლაპტევი დაიბადა [[1700]] წელს.▼
 
▲ხარიტონ პროკოფის ძე ლაპტევი დაიბადა [[1700]] წელს.
[[1718]] წელს საზღვაო ფლოტში დაიწყო როგორც გარდემარინმა (Gardemarin), რის შემდეგ [[1726]] წელს [[მიჩნამი]]ს წოდება მიიღო.
[[1734]] წელს მონაწილეობდა ომში, რომელიც [[სტანისლავ ლეშინსკი]]ს მომხრეების წინააღმდეგ იყო მიმართული. [[ფრეგატი]] სადაც ხარიტონ ლაპტევი იმყოფებოდა [[პეტრე დეფრემერი]] ხელმძღვანელობდა.
შემდეგ ეკიპაჟი ტყვედ აიყვანეს, მათ შორის ხარიტონ ლაპტევიც. ტყვეობიდან დაბრუნებულ ხ. ლაპტევსა და მის ოფიცრებს მიუსაჯეს სიკვდილით დასჯა, იმისთვის რომ [[გემი]] ბრძოლის გარეშე დათმეს. თუმცა შემდგომ [[ეკიპაჟი]] გაამართლეს და ხარიტონ ლაპტევი დაბრუნდა უკან ფლოტში.
 
[[1718]] წელს საზღვაო ფლოტში მსახური დაიწყო როგორც გარდემარინმა (Gardemarin), რის შემდეგაც, [[1726]] წელს [[მიჩნამი]]ს წოდება მიიღო. [[1734]] წელს მონაწილეობდა ომში, რომელიც [[სტანისლავ ლეშინსკი]]ს მომხრეების წინააღმდეგ იყო მიმართული. [[ფრეგატი|ფრეგატს]], სადაც ხარიტონ ლაპტევი იმყოფებოდა, [[პეტრე დეფრემერი]] ხელმძღვანელობდა. შემდეგ ეკიპაჟი ტყვედ აიყვანეს, მათ შორის ხარიტონ ლაპტევიც. ტყვეობიდან დაბრუნებულ ხ. ლაპტევსა და მის ოფიცრებს სიკვდილი მიუსაჯეს [[გემი]]ს ბრძოლის გარეშე დათმობისათვის. თუმცა შემდგომ ეკიპაჟი გაამართლეს და ხარიტონ ლაპტევი ფლოტში დაბრუნდა.
[[1736]] წელს დაბანაკდა მდინარე დონის ნაპირებთან რათა აეშენებინა [[გემი]]. [[1737]] წელს მეთაურობდა სამეფო კარის [[იახტა]]ს, სადაც მიენიჭა ლეიტენანტის წოდება.▼
 
▲[[1736]] წელს დაბანაკდა მდინარე დონის[[დონი]]ს ნაპირებთან, რათა აეშენებინა [[გემი]]. [[1737]] წელს მეთაურობდა სამეფო კარის [[იახტა]]სიახტას, სადაც მიენიჭა ლეიტენანტის წოდება.
[[1737]] წლის დეკემბერში დაინიშნა მეორე კამჩატკის ექსპედიციის მეთაურად და დაეკისრა [[არქტიკა|არქტიკის]] სანაპიროს გამოკვლევა და აღწერა [[მდინარე]]ებს ლენასა და ენისეის შორის. ამ დროისათვის იაკუტსკში▼
იმყოფებოდა კამჩატკის მეორე ექსპედიიციის მონაწილე [[დიმიტრი ლაპტევი]], ხარიტონ ლაპტევის ბიძაშვილი. [[1738]] წლის მარტში ბიძაშვილები იაკუტსკში ერთად იმყოფებოდნენ.
 
▲[[1737]] წლის დეკემბერში დაინიშნა მეორე კამჩატკის ექსპედიციის მეთაურად და დაეკისრა [[არქტიკა|არქტიკის]] სანაპიროს გამოკვლევა და აღწერა [[მდინარე]]ებს, ლენასა და ენისეის შორის. ამ დროისათვის იაკუტსკში იმყოფებოდა კამჩატკის მეორე ექსპედიიციის მონაწილე [[დიმიტრი ლაპტევი]], ხარიტონ ლაპტევის ბიძაშვილი. [[1738]] წლის მარტში ბიძაშვილები იაკუტსკში ერთად იმყოფებოდნენ.
[[1739]] წლის [[9 ივლისი|9 ივლისს]] ხარიტონ ლაპტევი დაიძრა ქალაქ იაკუტსკიდან და [[21 ივლისი|21 ივლისს]] მიაღწია [[ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე|ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეს]]. დიდი ყინულოვანი მასივების სახით გზაში დიდი დაბრკოლებები ▼
 
შეხვდა, თუმცა მაინც მიაღწია მდინარე [[ოლენიოკი]]ს შესართავს. აღწერა შესართავის გარკვეული ნაწილი. შემდეგ გაიარა ხატანგის ყურე, აქ დროებით შეჩერდა მოდრეიფე ყინულების გამო.
▲[[1739]] წლის [[9 ივლისი|9 ივლისს]] ხარიტონ ლაპტევი დაიძრა ქალაქ იაკუტსკიდან და [[21 ივლისი|21 ივლისს]] მიაღწია [[ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე|ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეს]]. დიდი ყინულოვანი მასივების სახით გზაში დიდი დაბრკოლებები შეხვდა, თუმცა მაინც მიაღწია მდინარე [[ოლენიოკი]]ს შესართავს, აღწერა შესართავის გარკვეული ნაწილი. შემდეგ გაიარა ხატანგის ყურე, აქ დროებით შეჩერდა მოდრეიფე ყინულების გამო.
 
[[21 აგვისტო]]ს მიაღწია ჩრდილოეთ განედის 76°47', სადაც კიდევ უფრო მძლავრი ყინულის ფენები შეხვდა და ისევ უკან დაბრუნდა ხატანგის ყურეში.
[[1740]] წლის მარტში ხარიტონ ლაპტევმა გეოდეზისტი [[ნიკიფორე ჩეკინი]] გაგზავნა მდინარეების, ტაიმირისა და პიასინას შორის მდებარე მანძილის სანაპიროს შესასწავლად. გეოდეზისტმა შეასრულა დაკისრებული სამუშაოს მხოლოდ გარკვეული ნაწილი. [[აგვისტო]]შიაგვისტოში ისევ ოკეანეში გავიდნენ., თუმცა აქ სიტუაცია რადიკალურად დაიძაბა, მას შემდეგ რაც გემი ყინულის მასებმა შეიპყრო. ლაპტევმა გემის დატოვება გადაწყვიტა. ეკიპაჟის წევრები გემიდან ფეხით ზიდავდნენ მარაგს ყინულის მასებმაგავლით ხმელეთზე. შემდეგ ხმელეთით მოძრაობდნენ. ამრიგად ექსპედიციამ ვერ მოახერხა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული]]ს სანაპიროების მოვლა. თუმცა ხარიტონ ლაპტევმა გადაწყვიტა ტაიმირის ნახევარკუნძულის ხმელეთით შემოვლა. ამ გეგმის განხორციელებას იგი [[1741]] წელს შეუდგა. ტაიმირის ასაღწერად ლაპტევმა თავისი შემადგენლობა სამ ნაწილად დაყო.
გადაწყვიტა გემის დატოვება. ეკიპაჟის წევრები გემიდან ფეხით ზიდავდნენ მარაგს ყინულის გავლით ხმელეთზე. შემდეგ ხმელეთით მოძრაობდნენ. ამრიგად ექსპედიციამ ვერ მოახერხა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული]]ს სანაპიროების მოვლა. თუმცა ხარიტონ ლაპტევი არ ნებდება და გადაწყვიტა ტაიმირის ნახევარკუნძულის ხმელეთით შემოვლა. ამ გეგმის განხორციელებას იგი [[1741]] წელს შეუდგა.
ტაიმირის ასაღწერად ლაპტევმა თავისი შემადგენლობა სამ ნაწილად დაყო.
 
საერთო ჯამში, ხარიტონ ლაპტევმა [[სემიონ ჩელიუსკინი|სემიონ ჩელიუსკინთან]], ნიკიფორე ჩეკინთან და მედვედევთან ერთად აღწერა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული]], მდინარე ხატანგას შესართავიდან მდინარე პიასინის შესართავამდე.
აღმოაჩინა და აღწერა რამდენიმე ახალი [[კუნძული]]. ნიკიფორე ჩეკინმა აღწერა ტაიმირის ნახევარკუნძულის სანაპიროები მდინარე ხატანგის შესართავიდან პეტრეს კუნძულებამდე. ▼
 
▲აღმოაჩინა და აღწერა რამდენიმე ახალი [[კუნძული]]. ნიკიფორე ჩეკინმა აღწერა ტაიმირის ნახევარკუნძულის სანაპიროები მდინარე ხატანგის შესართავიდან პეტრეს კუნძულებამდე.
ლაპტევმა ფეხით ხმელეთის დიდი ნაწილი გაიარა. მოძრაობდა დასავლეთით, სადაც დაინახა კუნძულები, ამის შემდეგ გეზი სამხრეთ-დასავლეთისაკენ აიღო და მიდენდორფის ყურესთან შეხვდა სემიონ ჩელიუსკინს. ერთობლივად ხარიტონ ლაპტევმა და სემიონ ჩელიუსკინმა გამოავლინეს რიგი უბეები, კონცხები, სანაპირო კუნძულები და საბოლოოდ აღწერილი დაიტანეს რუკაზე.▼
შემდგომ ტაიმირის ნახევარკუნძულის ამ დიდ მონაკვეთს ხარიტონ ლაპტევის სანაპირო ეწოდა.
 
▲ლაპტევმა ფეხით ხმელეთის დიდი ნაწილი გაიარა. მოძრაობდა დასავლეთით, სადაც დაინახა კუნძულები, ამის შემდეგ გეზი სამხრეთ-დასავლეთისაკენ აიღო და მიდენდორფის ყურესთან შეხვდა სემიონ ჩელიუსკინს. ერთობლივად ხარიტონ ლაპტევმა და სემიონ ჩელიუსკინმა გამოავლინეს რიგი უბეები, კონცხები, სანაპირო კუნძულები და საბოლოოდ აღწერილი დაიტანეს რუკაზე. შემდგომ ტაიმირის ნახევარკუნძულის ამ დიდ მონაკვეთს ხარიტონ ლაპტევის სანაპირო ეწოდა.
[[ზაფხული|ზაფხულში]] ლაპტევი და ჩელიუსკინი დაბრუნდნენ მდინარე პიასინის შესართავთან. აქ ისევ დაიშალეს. ლაპტევი ნავით გაემგზავრა და მიაღწია პიასინოს ტბას, აქედენ მარხილებით მივიდა მდინარე ენისეიმდე. ▼
 
▲[[ზაფხული|ზაფხულში]] ლაპტევი და ჩელიუსკინი დაბრუნდნენ მდინარე პიასინის შესართავთან., აქსადაც ისევ დაიშალეს. ლაპტევი ნავით გაემგზავრა და მიაღწია პიასინოს ტბას, აქედენ მარხილებით მივიდა მდინარე ენისეიმდე.
 
ჩელიუსკინიც მარხილებით გაემგზავრა და მიაღწია მდინარე ენისეის შესართავთან ახლოს და შესაბამისად დაეწია ლაპტევს; შემდეგ მათ გეოდეზისტი ნიკიფორე ჩეკინიც შეუერთდა.
 
[[აგვისტო]]შიაგვისტოში ისინი ერთობლივად მიდიან მდინარე ენისეიზე. [[ზამთარი]] გაატარეს ტურუხანსკში. ამის შემდეგ დეკემბერში ჩელიუსკინი გაემგზავრა ჩრდილოეთისაკენ და მივიდა ახლანდელ ჩელიუსკინის კონცხამდე. აღწერა განვლილი მანძილი. აქვე მას ლაპტევიც შეხვდა და ერთობლივად ტურუხანსკში დაბრუნდნენ. ხარიტონ ლაპტევი ამის შემდეგ [[1743]] წელს პეტერბურგში ჩავიდა მოხსენებით. შეასრულა დაკისრებული დავალება, შეკრიბა რა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული]]ს სანაპიროების მნიშვნელოვანი ჰიდროგრაფიუილი ცნობები.
აღწერა განვლილი მანძილი. აქვე მას ლაპტევიც შეხვდა და ერთობლივად ტურუხანსკში დაბრუნდნენ. ხარიტონ ლაპტევი ამის შემდეგ მიდის პეტერბურგში მოხსენებით. პეტერბურგში [[1743]] წელს დაბრუნდა. დაკისრებული დავალება მან ბრწყინვალედ შეასრულა. შეკრიბა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული]]ს სანაპიროების მნიშვნელოვანი ჰიდროგრაფიუილი ცნობები.
 
ექსპედიციის წარმატებული განხორციელების შემდეგ [[არქტიკა|არქტიკის]] დიდი მკვლევარი ხარიტონ ლაპტევი ისევ აგრძელებს საზღვაო ფლოტში მუშაობას, სადაც მეთაურობდა არაერთ გემს.
 
[[1739]]—[[1743|43]] წწ. ეს არის ის პერიოდი რომელიცწლებში ლაპტევის ექსპედიციამ მოახდინა მამაცური და ამავე დროსგანახორციელა სარისკო ექსპედიციის განხორციელებაექსპედიცია, რომლის ფონზე გამოირკვა ტაიმირის ნახევარკუნძულის უმნიშვნელოვანესი გზები და გეოგრაფიული პუნქტები.
 
შემდეგ, ხანში შესულ ხარიტონ ლაპტევს მიენიჭა კაპიტნის 1 რანგის წოდება.
 
ხაროტონ ლაპტევი და მისი ექსპედიცია დიდი ასოებით არის ჩაწერილი ოკეანოგრაფიული კვლევის შესწავლის ისტორიაში.
 
== ხსოვნა ==
ხარიტონ ლაპტევის სახელს ატარებს ზღვის ნაპირი [[ტაიმირის ნახევარკუნძული|ტაიმირის ნახევარკუნძულზე]], კონცხი ჩელიუსკინის ნახევარკუნძულზე, დიმიტრი და ხარიტონ ლაპტევების სახელს ატარებს ასევე [[ზღვა]] ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეში ([[ლაპტევების ზღვა]]).▼
 
▲ხარიტონ ლაპტევის სახელს ატარებს ზღვის ნაპირი [[ტაიმირის ნახევარკუნძული|ტაიმირის ნახევარკუნძულზე]], კონცხი ჩელიუსკინის ნახევარკუნძულზე, დიმიტრი და ხარიტონ ლაპტევების სახელს ატარებს ასევე [[ზღვა]] ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეში ([[ლაპტევების ზღვა]]).
==იხილეთ ასევე==▼
 
▲== იხილეთ ასევე ==
 
*[[დიმიტრი ლაპტევი]]
*[[ლაპტევების ზღვა]]
 
== ლიტერატურა ==
 
* Магидович В., Магидович И. Географические открытия и исследования 17-18 веков. — М.: Центрполиграф, 2004;
* ქსე, ტ. 6, გვ. 128-129, თბ., 1983.
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
 
*[http://vluki.library.ru/region/famous_people/laptev.php დიმიტრი და ხარიტონ ლაპტევები]
 
{{DEFAULTSORT:ლაპტევი, ხარიტონ პროკოფის ძე}}
[[კატეგორია:რუსები]]
Line 62 ⟶ 59:
[[კატეგორია:დაბადებული 1700]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1763]]
 
 
[[bg:Харитон Лаптев]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ხარიტონ_ლაპტევი“-დან