ლიზოსომები: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
მ r2.5.4) (ბოტის დამატება: th:ไลโซโซม |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:biological cell.svg|thumb|right|300px|[[ეუკარიოტი|ეუკარიოტული უჯრედი]]ს დიაგრამა.<br />
(1) [[ბირთვაკი]]<br />
(2) [[უჯრედის ბირთვი]]<br />
(3) [[რიბოსომა]] <br />
(4) [[ვეზიკულა]]<br />
(5) მარცვლოვანი [[ენდოპლაზმური ბადე]]<br />
(6) [[გოლჯის კომპლექსი]]<br />
(7) [[ციტოპლაზმური ჩონჩხი]]<br />
(8) გლუვი [[ენდოპლაზმური ბადე]]<br />
(9) [[მიტოქონდრია]]<br />
(10) [[ვაკუოლი]]<br />
(11) [[ციტოპლაზმა]]<br />
(12) [[ლიზოსომა]]<br />
(13) [[ცენტრიოლი]]]]
'''ლიზოსომა''' – ([[ბერძ.]] lysis- გახსნა,დაშლა ხოლო soma- სხეული) უჯრედის [[ორგანოიდი]], რომელიც მონაწილეობს უჯრედშიდა მონელების და უჯრედული კომპონენტების განახლების პროცესში.ლიზოსომა [[გოლჯის კომპლექსი]]ს ცისტერნებში ივსება სხვადასხვა [[ფერმენტები]]თ. ამ ფერმენტებს მჟავე ჰიდროლაზებს უწოდებენ, რადგან ლიზოსომური [[ფერმენტები]] მხოლოდ მჟავე გარემოში მოქმედებს([[pH]]~4.8). ლიზოსომები ერთ–ერთი ყველაზე მცირე ზომის ორგანოიდებია, მათი [[დიამეტრი]] 1 მკმ–ია.
ლიზოსომა 1949 წელას აღმოაჩინა [[ბელგია|ბელგიელმა]] [[ციტოლოგია|ციტოლოგმა]] [[კრისტიან დე დიუვე]]მ.
== ლიზოსომის ჩამოყალიბება ==
ლიზოსომური [[ფერმენტები]] სინთეზირდება (ანუ იგება) მარცვლოვან [[ენდოპლაზმური ბადე|ენდოპლაზმურ ბადეზე]], საიდანაც [[გოლჯის კომპლექსი|გოლჯის აპარატში]] გადაიტანება და ლიზოსომად ყალიბდება. ლიზოსომას, რომლეიც [[გოლჯის კომპლექსი|გოლჯის აპარატიდან]] გამოდის '''პირველდი ლიზოსომა''' ეწოდება. პირველადი ლიზოსომა ძალიან მცირე ზომისაა მასში მონელების პროცესები არ მიმდინარეობს.
როდესაც პირველადი ლიზოსომა შეერწყმება [[ფაგოსომა]]ს მაშინ წარმოიქმნება '''მეორეული ლიზოსომა'''. მეორეული ლიზოსომა უფრო დიდი ზომისაა და პირველადი ლისზოსმისგან განსხვავებით მისი შიგთავსი [[ჰეტეროგენი|ჰეტეროგენულია]] ანუ არაერთგვაროვანია. მეორეულ ლიზოსომაში მიმდინარეობს მონელების პროცესი.
== ლიზოსომის [[pH]] ==
ლიზოსომური [[ფერმენტი|ენზიმები]] ანუ მჟავე ჰიდროლაზები მხოლოდ და მხოლოდ მჟავე გარემოში მოქმედებენ. ამიტომ ლიზოსომაში [[pH]] =8.4.ეს [[ფერმენტები]] [[ტუტე]] გარემოში არ მოქმედებენ. თუ ლიზოსომა დაზიანდა და მასში არსებული ფემენტები [[ციტოპლაზმა]]ში გადმოვიდა ისინი კარგავენ [[მონელება|მონელების]] უნარს ანუ ფერმენტები ინაქტივირდება, რადგან უჯრედის [[pH]]= 7.
ლიზოსომის [[pH]]ს განსაზღვრავს ლიზოსომის მემბრანაში (ანუ ლიზოსომის კედელში) არსებული '''წყალბადის ტუმბო''' და '''ქლორის იონური არხები'''. წყალბადის ტუმბო [[ციტოპლაზმა|ციტოპლაზმიდან]] ტუმბავს წყალბად იონებს(H+) . იგი ლიზოსომაში არსებულ ნატრიუმის იონებს (Na+)ცვლის წყალბადის იონებზე. ხოლო ქლორის არხს ქლორის იონები (Cl-)გადააქვს. ერთად ისინი წარმოქმნიან [[მარილმჟავა]]ს HCL. ასე იქმნება ლიზოსომაში მჟავა გარემო.
== ლიზოსომის ფუნქციები ==
ლიზოსომები მონაწილეობს უჯრედშიგა მონელების პროცესში. მაგალითდ ისინი ინელებენ უჯრედის მიერ გარემოდან ათვისებულ ნივთიერებებს. ამ პროცესს
[[ჰეტეროფაგია]] ეწოდება. ლიზოსომის მეორე დანიშნულება [[ციტოპლაზმა|ციტოპლაზმური]] ორგანელების განახლებაა. მონელების პროდუქტები (დაბალმოლეკულური ნაერთები) ცხოველქმედების პროცესში უჯრედის მიერ ხელმეორედ გამოიყენება.
== ლიზოსომური ფერმენტები ==
მჟავე ჰიდროლაზებია:
== კავშირი კლინიკასთან ==
არსებობს ისეთი გენეტიკური დაავადებები, რომლის დროსაც უჯრედში ლიზოსომური ფერმენტების დეფიციტია. ასეთ შემთხვევაში ლიზოსომა ვერ ახერეხებს უჯრედში მოხვედრილი [[მაკრომოლეკულა|მაკრომოლეკულების]] დაშლას. ასეთ მდგომარობას '''ლიზოსომური დაგროვების [[პათოლოგია]]ს''' უწოდებენ. ამ სახის დარღვევის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია [[თეი-საქსი]]ს დაავადება.
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://sangu.ge/giasher/edu/physics/ggg_cells.swf მცენარეული და ცხოველური უჯრედის ინტერაქტივი]
{{ესკიზი-ბიოლოგია}}
[[კატეგორია:უჯრედი]]
[[af:Lisosoom]]
[[ar:يحلول]]
[[az:Lizosomlar]]
[[bg:Лизозома]]
[[ca:Lisosoma]]
[[cs:Lyzozom]]
[[da:Lysosom]]
[[de:Lysosom]]
[[el:Λυσόσωμα]]
[[en:Lysosome]]
[[eo:Lizosomo]]
[[es:Lisosoma]]
[[et:Lüsosoom]]
[[eu:Lisosoma]]
[[fa:کافندهتن]]
[[fi:Lysosomi]]
[[fr:Lysosome]]
[[gl:Lisosoma]]
[[gv:Leesosoom]]
[[he:ליזוזום]]
[[hi:लाइसोसोम]]
[[hr:Lizosom]]
[[hu:Lizoszóma]]
[[id:Lisosom]]
[[it:Lisosoma]]
[[ja:リソソーム]]
[[jv:Lisosom]]
[[ko:리소좀]]
[[la:Lysosoma]]
[[lb:Lysosom]]
[[lt:Lizosomos]]
[[lv:Lizosoma]]
[[mk:Лизозом]]
[[nl:Lysosoom]]
[[no:Lysosom]]
[[oc:Lisosòma]]
[[pl:Lizosom]]
[[pt:Lisossomo]]
[[ro:Lizozom]]
[[ru:Лизосома]]
[[sh:Lizozom]]
[[simple:Lysosome]]
[[sk:Lyzozóm]]
[[sl:Lizosom]]
[[sr:Лизозом]]
[[sv:Lysosom]]
[[th:ไลโซโซม]]
[[tr:Lizozom]]
[[uk:Лізосома]]
[[vi:Lysosome]]
[[zh:溶體]]
|