ფხოვი: განსხვავება გადახედვებს შორის

შემდეგ საუკუნეებში ფხოელნი მოხსენიებულია კახეთის "ქორიკოზის" ([[ქორეპისკოპოსი]]) [[კვირიკე IIIII |კვირიკე III დიდი]]ს დროს (1014 წ. ), როდესაც მან [[კახეთი]] ხელმეორედ დაიპყრო და ახალი [[საერისთავოებისაერისთავო]]ები განაწესა, ნათქვამია: "... მეორე (ერისთავი) დასვა [[კვეტერა |კვეტერისა]] და მიეცა [[უჯარმა |უჯარმის]] ზემოთი ორთა მთათა შორის, რომელ არიან [[კახეთი]]სა და [[კუხეთი]]სა ვიდრე კავკასამდე და გარდაღმად. ესე არს [[ერწო–თიანეთიერწო-თიანეთი]], [[ფხოველნი]], [[ძურძუკი]] და [[ღლიღვი]]".<ref>ვახუშტი, საქართველოს ცხოვრება, ზ.ჭიჭინაძის გამოცემა, ტფილისი, 1913, გვ 151</ref> ამ მოკლე ცნობიდან ირკვევა, რომ ფხოვი საშუალო საუკუნეებში კვეტერის საერისთავოში შედიოდა.

XIII საუკუნეში, [[თამარ მეფე |თამარის]] მეფობის უკანასკნელ წლებში, დაახლოებით 1212 წელს, ფხოელები და [[დიდოელები]] გამდგარან. „[[ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი]]“ მოგვითხრობს, რომ გამდგარ მთიულებს დაუწყიათ [[საქართველოს სამეფო]]ს ტერიტორიების აწიოკება. [[ივანე ათაბაგიI მხარგრძელი |ივანე ათაბაგს]] სამ თვეში კვლავ დაუმორჩილებია [[ფხოველნი]] და [[დიდოელები |დიდოელნი]], მათთვის [[ხარაჯა]] (საადგილმამულო გადასახადი) დაუწესებია და მეკავშირეობის გამტკიცების მიზნით [[მძევალი |მძევლები]] წამოუსხია. ამ ამბების აღწერისას მემატიანე ხაზს უსვამს განდგომილ მთიულთა სარწმუნოებასაც და გვაძლევს მათ მოკლე დახასიათებას: „ხოლო ფხოველნი ჯუარის მსახურნი არიან და ქრისტიანობასა იჩემებენ. ამათ იწყეს რბევად და ჴოცად და ტყუეობად ცხადად და ღამით. მოუწოდა მეფემან [[ათაბაგი |ათაბაგსა]] და ყოველთა მთეულთა ... მისცა ათაბაგსა და წარავლინა მათ ზედა. ხოლო ივანე გონიერად ყო: აღვიდა მთასა ჴადისასა და წარვლო წუერი მთისა, წარდგა მთასა ფხოველთასა და დიდოთასა, რომელი არავის ექმნა, არცა პირველ, არცა შემდგომად, რამეთუ ერთ–კერძო დაურჩა [[დურძუკეთი]] და ერთ–კერძო [[დიდოეთი]] და ფხოეთი. ცნეს რა მისვლა [[ათაბაგი]]სა, მოვიდეს ძღუნითა მეფენი დურძუკთანი, მოსცეს [[ლაშქარი]] და დაუდგეს გუერდსა. და იწყეს ზეიდაღმან ბრძოლად, და რბევად, და კლვად, და ტყუეობად და დაწუად; მოსწყჳდეს ურიცხჳ კაცი დიდოი და ფხოვი, და დაყვნეს სამნი თუენი: ივნის, ივლისი და აგჳსტოსი. მაშინ შეიწრებულთა ათაბაგისათა მოსცეს მძევლები და აღუთქუეს მსახურებად ხარაჯა, და პირი სიმტკიცისა აღუთქუეს. წარმოასხეს მძევლები, ქმნეს [[ზავი |ზავნი]] და ესრეთ გამარჯუებითა მოვიდა ივანე მეფეს წინაშე და რქუა: „ძლიერო მეფეო! იქმნა ბრძანება შენი, მოვაოჴრენ ურჩნი შენნი დოდიეთი და ფხოეთი“.<ref>ქართლის ცხოვრება, ტ. II, ს. ყაუხჩიშვილის რედაქციით, თბ., 1959, გვ. 111–112</ref>