ტბელები: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ტბელები''' - დიდ აზნაურთა საგვარეულო IX-X [[საუკუნე]]ების [[საქართველო]]ში. სახელწოდება მიიღეს თავიანთი მამულიდან - [[შიდა ქართლი]]ს [[ტბეთი (გორის მუნიციპალიტეტი)|ტბეთიდან]]. [[X საუკუნე]]ში ტბელები ყველაზე დიდი ფეოდალური საგვარეულო იყო შიდა ქართლში. საფეოდალო მდებარეობდა ლიახვის ხეობაში (სოფლები:ტბეთი, [[ერედვი]], ნიქოზი, ბორცვისჯვარი, [[დოდოთი]] და სხვ.). მათი საგვარეულო ტაძრები იყო ერედვის [[წმინდა გიორგი]]ს, სოფელ დოდოთის ცხრაკარისა და სოფელ ტბეთის ბორცვისჯვრის ეკლესიები. საგვარეულოს ერთ-ერთი წარმომადგენელი [[ივანე ტბელი]] (X საუკუნის I მეოთხედი) ქართლის ფეოდალ-სენიორი და ერისთავი ყოფილა. შემდეგში ტბელებმა დაკარგეს ერისთავობა (ქართლის ერისთავებად აფხაზეთის მეფეები ნიშნავდნენ დასავლეთ საქართველოს დიდ ფეოდალებს), მაგრამ მაინც ძლიერ ფეოდალურ სახლს წარმოადგენდნენ. ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ როგორც აფხაზთა (დასავლეთ საქართველო) მეფეების ისე [[ტაო-კლარჯეთი]]ს [[ბაგრატიონები]]ს მისწრაფებას, ხელთ ეგდოთ ქართლი. [[920]]-იან წლებში ტბელებმა მხარი დაუჭირეს ქართლის გამგებელს კონსტანტინეს, აფხაზთა მეფის [[გიორგი II (აფხაზთა მეფე)|გიორგი II]]-ის ძეს, მამის წინააღმდეგ აჯანყებაში. აჯანყების ჩახშობის შემდეგ მეფე გიორგიმ სასტიკად დასაჯა შვილი, ზოგიერთი ტბელი მშვიდობით გაუშვა, ზოგი კი ვასპურაკანში გადაასახლა. შესაძლოა ვასპურაკანში გადასახლებული ტბელების შთამომავალი იყოს [[XIII საუკუნე]]ში [[სტეფანოზ ორბელიანი]]ს თხზულებაში მოხსენიებული ივანე ტბელი რომელიც ვასპურაკანის დედაქალაქ დვინში ცხოვრობდა. X საუკუნის 80-იან წლებში ტბელები სათავეში ჩაუდგნენ ქართლის აზნაურების ბრძოლას [[ბაგრატ III]]-ის წინააღმდეგ, მაგრამ დამარცხდნენ. საგვარეულოში ყველაზე გავრცელებული სახელები იყო ქავთარი და ივანე, გვხვდება ასევე პატრიკი, ოქროპირი და აბაზი. სახელი ''პატრიკი'' შესაძლოა, იმის მანიშნებელი იყოს, რომ ტბელებს IX ან X საუკუნეში ჰქონდათ ბიზანტიური ტიტული პატრიკი ([[VII საუკუნე]]ში გამოითქმოდა როგოც "პატრიკოსი"), რომელიც შემდეგ საკუთარ სახელად იქცა ამ საგვარეულოში. სახელი "აბაზი" გვაძლევს იმის საფუძველს, რომ ვივარაუდოთ მათ კავშირზე [[აბაზასძენი|აბაზასძეებთან]] (შესაძლოა ტბეთის ბორცვისჯვრის ეკლესიის ამჟამად დაკარგულ წარწერაში მოხსენიებული აბაზ ტბელის ძე ივანე არის [[აბაზასძე, ივანე|ივანე აბაზასძე]]). ზოგიერთი მონაცემით ტბელებს უკავშირდება ქართლის მეორე წარჩინებული საგვარეულო - [[ფავნელები]], რომელთა მემკვიდრეები - [[სურამელები]]ც ქართლის ერისთავები იყვნენ XIII საუკუნეში.▼