|
'''უძრაობის მასა''', ან '''ინვარიანტული მასა''' ან უბრალოდ '''მასა''' არის სკალარული [[ფიზიკური სიდიდე]] რომელიც [[ფარდობითობის თეორია]]ში ახასიათებს სხეულის ინერტულობას. როდესაც სისტემა არ გადაადგილდება როგორც მთლიანი, მისი ენვარიანტული მასა ტოლია სისტემის ენერგიის ფარდობისა ''c''<sup>2</sup>-ზე (აქ ''c'' [[სინათლის სიჩქარე]]ა [[ვაკუუმი|ვაკუუმში]]), რაც მასისა და ენერგიის ექვივალენტობის პრინციპის გამოხატულებაა. თუ სისტემა ერთი ნაწილაკისგან შედგება, მაშინ ინვარიანტულ მასას '''უძრაობის მასას''' უწოდებენ.
Since the center of mass of an isolated system moves in a straight line with a steady velocity, an observer can always move along with it. In this frame, the [[center of momentum frame]], the total momentum is zero, the system as a whole may be thought of as being "at rest" if it is a bound system (like a bottle of gas), and the invariant mass of the system is equal to the total system energy divided by ''c''<sup>2</sup>. This total energy in the center of momentum frame, is the '''minimum''' energy which the system may be observed to have, when seen by various observers from various inertial frames.
If the system comprises more than one particle, the particles may be moving relative to each other in the center of momentum frame, and they will generally interact through one or more of the [[fundamental forces]]. The kinetic energy of the particles and the potential energy of the force fields increase the total energy above the sum of the particle rest masses, and contribute to the invariant mass of the system. The sum of the particle kinetic energies as calculated by an observer is smallest in the center of momentum frame (or rest frame if the system is bound).
[[სურათი:Rest mass 0 and 1.svg|thumb|right|160px|ნაწილაკის 4-იმპულსი. <font color="#0000FF">'''ერთს'''</font> ნულოვანი უძრაობის მასა აქვს, ხოლო <font color="#00FF00">'''მეორეს'''</font> ნულისგან განსხვავებული]].
==ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკაში==
==Particle physics==
In [[particle physics]], the invariant mass is a mathematical combination of a particle's [[energy]] ''E'' and its [[momentum]] '''p''' which is equal to the [[mass]] in the rest frame. This '''invariant mass''' is the same in all frames of reference (see [[Special Relativity]]).
:<math>(mc^2)^2=E^2-\|\mathbf{p}c\|^2\,</math>
[[ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკა]]ში ნაწილაკის ინვარიანტული მასა არის მისი [[ენერგია|ენერგიისა]] (''E'') და [[იმპულსი]]ს ('''p''') გარკვეული ფუნქცია, რომელიც ტოლია ნაწილაკის [[მასა|მასისა]] მისი უძრაობის სისტემაში:
or in [[natural units]] where ''c'' = 1,
:<math> m(mc^2)^2 = E^2 - \|\mathbf{p}c\|^2. \,.</math>
Thishis equation says that the invariant mass is the relativistic length of the [[four-vector]] (''E'', '''p'''), calculated using the relativistic version of the pythagorean theorem which has a different sign for the space and time dimensions. This length is preserved under any Lorentz boost or rotation in four dimensions, just like the ordinary length of a vector is preserved under rotations.
Since the invariant mass is determined from quantities which are conserved during a decay, the invariant mass calculated using the energy and momentum of the decay products of a single particle is equal to the mass of the particle that decayed.
| 