ნახშირმჟავა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
'''ნახშირმჟავა''' - სუსტი, 2 ფუძიანი მჟავაჟანგბადიანი მჟავაა. [[ქიმიური ფორმულა]]ა '''H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>''' ნახშირმჟავას ნაშთია - CO<sub>3</sub>
სახელწოდება მჟავა დამკვიდრდა ლათინური სიტყვის acer–ის (ქართულად "მჟავე") თარგმნის შედეგად.
ნორმალური პირობებში არსებობს მხოლოდ წყლის ხსნარის სახით. ნახშირმჟავა არის რთული ნივთიერება, რომელიც შედგება [[ლითონი]]ს [[ატომი]]თ ჩანაცვლების უნარის მქონე [[წყალბადი]]ს ორი ატომისა და [[მჟავა]]ს ნაშთისაგან. ნახშირმჟავა წყალბადის შემცვლელი [[ნივთიერება]]ა, რომელიც წყალში გახსნისას წყალბადის ანიონს წარმოქმნის. წყალბადის ასეთ ატომს მჟავური წყალბადი ეწოდება.
ნახშირმჟავა ჟანგბადიანი მჟავაა.
 
== ქიმიური თვისებიბი ==
 
ნახშირმჟავა ურთიერთმოქმედებს ინდიკატორებთან და უცვლის ფერს. ინდიკატორი ნივთიერებაა, რომელიც მჟავაში ან ფუძეში შეტანისას ფერს იცვლის. ხშირად გამოიყენება ინდიკატორის შემცვლელი ქაღალდები. ინდიკატორებია; [[ლაკმუსი]], [[მეთილნარინჯი]], [[ფენოლფთალეინი]].
*ლაკმუსი იისფერია და მჟავაში წითლდება.
*მეთილნარინჯი ნარინჯისფერია და მჟავაში ვარდისფერს იღებს.
*ფენოლფთალეინი უფეროა და მჟავაში ფერს არ იცვლის.
*'''მიღება'''
ნახშირმჟავა მიიღება ოქსიდის CO2 ურთიერთქმედება წყალთან.
Line 16 ⟶ 9:
ასევე კარბონატის მარილებზე მარილმჟავის მოქმედებით -მიმოცვლის რეაქცია.
*CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + CO2↑ + H2O
 
*'''მოქმედებს ლითონებთან''':
== ქიმიური თვისებიბი ==
 
ნახშირმჟავა ურთიერთმოქმედებს ინდიკატორებთან და უცვლის ფერს. ინდიკატორი ნივთიერებაა, რომელიც მჟავაში ან ფუძეში შეტანისას ფერს იცვლის. ხშირად გამოიყენება ინდიკატორის შემცვლელი ქაღალდები. ინდიკატორებია; [[ლაკმუსი]], [[მეთილნარინჯი]], [[ფენოლფთალეინი]].
*ლაკმუსი იისფერია და მჟავაში წითლდება.
*მეთილნარინჯი ნარინჯისფერია და მჟავაში ვარდისფერს იღებს.
*ფენოლფთალეინი უფეროა და მჟავაში ფერს არ იცვლის.
 
===თვისებები===
 
*'''მოქმედებს ლითონებთან''':
H2CO3+2Na=Na2CO3+H2
ფუძე ოქსიდებთან და ამფოტერულ ოქსიდებთან.
 
ჰიდროოქსიდებთან ( ნეიტრალიზაციის რეაქცია)
:H2CO3+2NaOH=Na2CO3+2H2O
*ნახშირმჟავას ხსნარების გახურებისას H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> ბოლომდე იშლება.
რადგანაც ეს მჟავა ორ ფუძიანია ის განიცდის ორ საფეხურიან დისოციაციას:
::1. H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> <=> HCO<sub>3</sub><sup>−</sup> + H<sup>+</sup>
:::''K''<sub>a1</sub> = 2,5×10<sup>−4</sup>; p''K''<sub>a1</sub> = 3,60 ტემპერატურა 25&nbsp;°C
რადგანაც წყლის ხსნარებში ნახშირმჟავა გაწონასწორებულია ნახშირბადის დიოქსიდთან ერთად, სადაც მჟავის კონცენტრაცია ნაკლებია, ვიდრე СО<sub>2</sub>, რაც საკმაოდ ამცირებს მჯავიანობას:
::1.CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O <=> HCO<sub>3</sub><sup>−</sup> + H<sup>+</sup>
:::''K''<sub>a</sub> = 4,30×10<sup>−7</sup>; p''K''<sub>a</sub> = 6,36.
 
 
::2. HCO<sub>3</sub><sup>−</sup> <=> CO<sub>3</sub><sup>2−</sup> + H<sup>+</sup>
:::''K''<sub>a2</sub> = 5,61×10<sup>−11</sup>; p''K''<sub>a2</sub> = 10,25 ტემპერატურაა 25&nbsp;°C.
 
მუდმივი ელექტრო დისოციაცია = 4,5x10<sup>-7</sup>.
ნახშირმჟავას მარილებს - კარბონატები ეწოდებათ. კარბონატების უმრავლესობა წყალში ცუდად ხსნადი ან უხსნადი არიან. წყალში კარგად იხსნებიან კარბონატები Na, К, Rb, Cs, Tl<sup>+</sup> და [[ამონიუმის კარბონატი]]. გახურებისას კარბონატები იშლებიან და წარმოიქმნება ლითონის ოქსიდსა და ნახშირბადის დიოქსიდს. რაც უფრო ძლიერადაა კათიონის ლითონური თვისებები, მით უფრო მდგრადია კარბონატი. Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> ლღვება დაშლის გარეშე, СаСО<sub>3</sub> იშლება » 900° С, ხოლო Ag<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> при 218° С.
ნახშირმჟავის ფუძიანობის მიხედვით ის მარილების 2 რიგს იძლევა: საშუალო — [[კარბონატი|კარბონატები]], CO<sub>3</sub><sup>2-</sup> [[ანიონი]]თ და მჟავე — [[ჰიდროკარბონატი|ჰიდროკარბონატი]], HCO<sub>3</sub><sup>-</sup> [[ანიონი]]თ.
 
ცნობილია ტუტე ლითონების ჰიდროკარბონატები MeHCO<sub>3</sub>. სუსტი გახურების დროს ისინი იოლად იშლებიან:
:2MeHCO<sub>3</sub> -> Me<sub>2</sub>СО<sub>3</sub> + CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O
ჰიდროკარბონატების სტაბილურობა იზრდება Na-დან
:Na<sup>+</sup> к Cs<sup>+</sup>. იონები НСО<sub>3</sub><sup>-</sup> ჩვეულებრივ ერთდებიან წჟალბადის კავშირებით ჯაჭვების წარმოქნით.
 
== წყაროები ==
* კარაპეტიანცი მ.ხ. დრაკინი ს.ი. საერთო და არაორგანული ქიმია. მ.: ქიმია 1994
 
 
 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ნახშირმჟავა“-დან