ორთოგრაფია: განსხვავება გადახედვებს შორის

== ლექსიკური და გრამატიკული ორთოგრაფია ==

* '''ლექსიკური ორთოგრაფია''' (რომელსაც ასევე უწოდებენ ''გამოყენებით ორთოგრაფიას'') განსაზღვრავს სიტყვათა წერის მანერას ტექსტსა თუ ფრაზაში მათი გმოყენებისგან დამოუკიდებლად. ყოველ სიტყვას გააჩნია განსაზღვრული ორთოგრაფია. რამდენადაც ზეპირმეტყველება ქრონოლოგიურად ყოველთვის წინ უსწრებს წერითს გამოყენებითი ორთოგრაფიის მიზანია ლინგვისტური ნიშნებით გამოსახოს სიტყვათა გამოთქმა, განსაზღვრული ასო-ფონების შესაბამისობის მიხედვით. იმის გამო, რომ [[გრაფიკა|გრაფიკული]] ევოლუცია იშვიათად ემთხვევა [[ფონეტიკა|ფონეტიკურს]] გამოყენებითმა ორთოგრაფიამ ბევრ ენაში დაკარგა რეგულარობა.

== ორთოგრაფიის აგების პრინციპები ==

რამდენადაც ორთოგრაფია უშუალოდ უკავშირდება წერას, ამდენად დამწერლობის გაჩენა ძირითად გავლენას ახდენს ენის ორთოგრაფიის აგების პრინციპის ფორმირებაზე. იმ ენებისთვის, რომელთაც დიდი ხნის დამწერლობა გააჩნიათ, შეიძლება ითქვას, რომ უმეტეს შემთხვევაში წერა ენის ძველ მდგომარეობას უფრო ასახავს ვიდრე თანამედროვეს (მაგ. [[ინგლისური ენა]]).

=== მორფოლოგიური პრინციპი ===

[[მორფოლოგია|მორფოლოგიური]] პრინციპით აგებული ორთოგრაფიის მქონე ენებში [[მორფება]] ერთნაირად იწერება მისი ფონეტიკური პოზიციების ცვილებების მიუხედავად. მაგ. [[რუსული ენა|რუსულ]] სიტყვებში голова́, го́ловы, голо́вка - მორფებას «голов» ერთნაირი დამწერლობა აქვს ყველა პოზიციაში, თუმცა წარმოთქმა იცვლება.

=== ფონეტიკური პრინციპი ===

=== სემანტიკური ორთოგრაფია ===

[[სემანტიკა|სემანტიკური]] ორთოგრაფიის მქონე ენებში დამწერლობა სრულიად არ უკავშირდება წარმოთქმას, იგი მხოლოდ სემანტიკას ასახავს. ამგვარ პრინციპზეა აგებული [[ჩინური ენა]]. თავიდან [[ვიეტნამური ენა]]ც სემანტიკური ორთოგრაფიის მქონე იყო, მაგრამ შემდეგ შეიცვალა ლათინურ დამწერლობაზე და გახდა ფონეტიკური.

== დეფექტური ორთოგრაფია ==

"დეფექტურს" უწოდებენ ისეთ ორთოგრაფიას, რომელშიც არ არის ერთი ერთზე შესაბამისობა ასოებსა და ფონემებს შორის. ამგვარი ორთოგრაფია გააჩნია დასავლეთ ევრპის ენათა უმეტესობას, [[არაბული ენა|არაბულს]], თანამედროვე ბერძნულს და ა.შ. მათგან ზოგიერთში არსებობს ბგერები, რომლებსაც რამდენიმე შესაძლო სპელინგი შეესაბამება, რისი მიზეზებიც ჩვეულებრივ [[ეტიმოლოგია|ეტიმოლოგიური]] ან მორფო-ფონემიკურია (მაგ. ინგლისურში ბგერა /dʒ/ შესაძლოა დაიწეროს რამდენიმენაირად: "j", "g", "dj", "dg", or "ge"). სხვა შემთხვევებში პირიქით, ენაში არ არის საკმარისი რაოდენობის ასოები ყველა არსებული ფონემის ჩასაწერად. ამის გამო შემოდის ენაში [[დიაკრიტული ნიშანი|დიაკრიტული ნიშნები]], [[დიგრაფი|დიგრაფები]] და ა.შ. სადაც ერთი და იგივე ასო სხვადახვა პოზიციაში სხვადასხვაგვარად გამოითქმის.