ცისფერყანწელები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
'''ცისფერყანწელები''' — ქართველ [[სიმბოლიზმი|სიმბოლისტ]] პოეტთა და პროზაიკოსთა შემოქმედებითი გაერთიანება, რომელიც 1920-იან წლებში [[ქართული ლიტერატურა|ქართულ ლიტერატურაში]] დომინირებდა. დააარსეს ახალგაზრდა მწერლებმა [[ქუთაისი|ქუთაისში]] 1916 წელს და არსებობდა 1930-იან წლებამდე, როცა მოძრაობა [[სსრკ|საბჭოთა წყობილებამ]] უგემოვნოდ და უსარგებლოდ შერაცხა და დევნა დაუწყო.
 
მოძრაობის ჩამოყალიბების პერიოდში ქუთაისი ქართული [[ავანგარდი|ავანგარდული]] აზროვნების ცენტრს წარმოადგენდა. მიმდინარეობის წევრები იყვნენ მისი დამფუძნებელი და მენტორი [[გრიგოლ რობაქიძე]], [[ტიციან ტაბიძე]], [[პაოლო იაშვილი]], [[ვალერიან გაფრინდაშვილი]], [[კოლაუ ნადირაძე]], [[შალვა აფხაიძე]], [[ნიკოლო მიწიშვილი]], [[ალექსანდრე არსენიშვილი]], [[სანდრო ცირეკიძე]], [[გიორგი ლეონიძე]], [[სერგო კლდიაშვილი]] და [[შალვა კარმელი (გოგიაშვილი)]]. მე-20 საუკუნის უდიდესი ქართველი პოეტი [[გალაკტიონ ტაბიძე]]ც ამ ჯგუფთან ასოცირდებოდა თავიდან, თუმცა მოგვიანებით მან ეს გუნდი დატოვა. ამ გუნდთან დაახლოებული იყო ასევე მხატვარი [[ლადო გუდიაშვილი]], რომელიც ხშირად ამ მწერლების პუბლიკაციებისთვის ილუსტრაციებს ქმნიდა. «ცისფერყანწელთა» ლიტერატურული ჯგუფი. მე-20 საუკუნის ქართულ პოეზიაში გარკვეული ადგილი უკავია «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფს. ამ პოეტურმა სკოლამ, მთელი მისი არსებობის პერიოდში, თავისებური კვალი დააჩნია ჩვენი საუკუნის ქართულ მწერლობას და ერთ დროს მისი «მედროშის» პრეტენზიითაც კი გამოდიოდა. ეს ლიტერატურული კორპორაცია სამოღვაწეო ასპარეზზე გამოვიდა ჩამოყალიბებული ლიტარატურული პროგრამითა და მანიფესტით, რომელითაც მან საზოგადოებას ამცნო თავისი მხატვრულ-ფილოსოფიური კრედო. «ყანწელებმა» გამოუშვეს რიგი პერიოდული გამოცემებისა, პოეტური ანთოლოგიებისა და კრებულებისა, სადაც ამ ჯგუფის წევრები ბეჭდავდნენ როგორც თავიანთ ორიგინალურ ლექსებსა და თეორიულ წერილებს, აგრეთვე თარგმანებსაც. ისინი თავიანთი პერიოდული გამოცემების ფურცლებზე აქტიურად აყენებდნენ სხვადასხვა მხატვრულ, თეორიულ თუ საზოგადებრივი მნიშვნელობის პრობლემებს და თავისებურად ცდილობდნენ ამ საკითხების გადაჭრას.
 
«ცისფერი ყანწების» ჯგუფის ლიტერატურული მოღვაწეობა, მასში შემავალ მწერალთა რწმენით, მიმართული იყო ქართული მწერლობისა და კულტურის განვითარებისა და აყვავებისაკენ. ეს ლიტერატურული სკოლა ქართული მწერლობის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში პირველი მხატვრული ჯგუფი იყო, რომელსაც თავიდანვე ჰქონდა გარკვეული ორგანიზაციული ფორმა. იგი შეიქმნა ჩვენი საუკუნის ათიან წლებში, ქ. ქუთაისში. პაოლო იაშვილმა, ტიციან ტაბიძემ, ვალერიან გაფრინდაშვილმა და სხვ. 1916 წელს გამოუშვეს ჟურნალი მცისფერ ყანწელებინ და მასში, თავიანთ მხატვრულ ქმინლებებთან ერთად, ლიტერატურული მანიფესტი - «პირველთქმაც» დაბეჭდეს.
 
1916 წელს «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფში გაერთიანდნენ: პაოლო იაშვილი, ტიციან ტაბიძე, ვალერიან გაფრინდაშვილი, კოლაუ ნადირაძე, ივანე ყიფიანი, სანდრო ცირეკიძე და სხვ. 1918 წლიდან მათ შეემატნენ: გიორგი ლეონიძე. სერგო კლდიაშვილი, რაჟდენ გვეტაძე, შალვა აფხაიძე, შალვა კარმელი, ნიკოლო მიწიშვილი და ალი არსენიშვილი.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფი 1921 წლამდე უშვებდა შემდეგ პერიოდულ გამოცემებს: გაზეთი - «ბარიკადი», ჟურნალები - «ცისფერი ყანწები» (რედაქტორი - პაოლო იაშვილი), «მეოცნებე ნიამორები» (რედაქტორი - ვალერიან გაფრინდაშვილი) და მშვილდოსანი» (რედაქტორი დ სანდრო ცირიკიძე)[1].
 
«ყანწელები» თავიანთ მხატვრულ ქმნილებებს, როგორც ორიგინალურს, ასევე თარგმანებს და თეორიულ-კრიტიკული ხასიათის სტატიებს ბეჭდავდნენ სხვა ჟურნალ-გაზეთებშიაც.
 
«ცისფერი ყანწები» ორგანიზაციული თვალსაზრისით იყო მტკიცედ შეკრული ლიტერატურული ჯგუფი; მისი წევრები გამოირჩეოდნენ ურთიერთ ლიტერატურული მხარდაჭერით როგორც ბეჭდვით ორგანოებში, ასევე საჯარო გამოსვლებისა და დისკუსიების დროს. ყანწელებში, შინაკორპორაციულ დისციპლინასთან ერთად, იგრძნობოდა საერთო მხატვრულ-ესთეტიკური რწმენისადმი ერთგულება და ერთსულოვნება. «ცისფერი ყანწების» სიმბოლისტურ სკოლაში არ ჰქონდა ადგილი დაჯგუფებებს და გათიშვებს, რაც ასე ინტენსიური და ქრონიკული იყო რუსული სიმბოლისტური სკოლისათვის, სადაც უფროსი თაობა («ერეჟკოვსკი, გიპიუსი, ბრიუსოვი, ბალმონტი და სხვ.) უპირისპირდებოდა უმცროს თაობას (ბელის, ბლოკს, ვიაჩესლავ ივანოვსა და სხვ). როგორც ფილოსოფიურ, რელიგიურ თუ ეთიკური პრობლემების სფეროში, ასევე წმინდა ესთეტიკური აზროვნების სფეროშიც.
 
სიმბოლიზმის სამშობლოდ ტრადიციულად ითვლება საფრანგეთი, ხოლო მის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის, შემქმნელებად ფრანგულ ლიტერატურაში სტეფანე მალარმე აღიარებდა ე. წ. «დაწყველილ პოეტებს» - შარლ ბოდლერს, პოლ ვერლენსა და არტურ რემბოს, რომელთაც იგი თავისი დროის ფრანგი პოეტების ჟიულ ლაფორგის, ჟან მორეასის, ანრი დე რენიესა და სხვათა ლიტერატურულ წინამორბედებად თვლიდა. აღსანიშნავია, რომ თავის მხრივ, ამ წინამორბედებმა დიდი გავლენა განიცადეს ამერიკელი მისტიკოსისა და დეკადენტი პოეტის - ედგარ პოსი.
 
სიმბოლიზმი, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობა, საბოლოოდ დამკვიდრდა ფრანგულ მწერლობაში მე-19 საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედში.
 
სიმბოლიზმი საერთოდ, და, კერძოდ, საფრანგეთშიაც, არის კაპიტალისტური ფორმაციის იმ სტადიის პირმშო, როცა იგი იმპერიალიზმში გადადის. ამ დროს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში იგრძნობა როგორც სოციალურ ძალთა პოლიტიკური, აგრეთვე იდეოლოგიური ბრძოლის უკიდურესი გამწვავება, რისი პირდაპირი შედეგიც იყო კრიზისები გაბატონებული კლასის იდეოლოგიის ისეთ ცალკეულ ფორმებშიც, როგორიცაა, კერძოდ, ფილოსოფია, ლიტერატურა, ხელოვნების მთელი რიგი დარგები და სხვა. ასეთი კრიზისის შედეგი იყო სიმბოლიზმიც ფრანგულ ლიტერატურაში.
 
ფრანგული სიმბოლიზმი უარყოფდა თანამედროვეობის ფართო სოციალური და პოლიტიკური პრობლემების ასახვის შესაძლებლობას მხატვრულ ლიტერატურაში, უარყოფდა სინამდვილის მეცნიერული შემეცნების საჭიროებას და საერთოდ ყოველგვარ პოზიტიურს ადამიანის აზროვნების სფეროში უპირისპირებდა ირაციონალიზმს; ცხოვრებაში ქადაგებდა ჰედონიზმს, ხოლო ხელოვნებაში გამოდიოდა «ხელოვნება ხელოვნებისათვის» და ფორმალიზმის პრინციპების მომხრედ. იგი დეკადენტობის დროშით აწყობდა ჯვაროსნულ ომს ხელოვნებასა და ლიტერატურაში დაცემულობის, ხოლო ცხოვრებაში ბოჰემური არტისტიზმის დასაცავად. ამიტომაა, რომ სიმბოლისტური ლიტერატურა გამსჭვალულია პესიმიზმით, სხვადასხვა სუბიექტური ვიზიონერული სხივებით და აუცილებელი დაღუპვის წინასწარგრძნობით.
 
ფორმალისტურ-ვერსიფიკატორულმა ძიებამ სიმბოლისტები ხელოვნების სხვადასხვა დარგებს შორის ჟანრობრივი მიჯნებისა და მხატვრული სპეციფიკის წაშლის იდეამდე მიიყვანა. ამ მხრივ ყურადღების ღირსია, ერთი მხრივ, რემბოს მიერ ხმოვანი ბგერების საშუალებით ფერების სიმბოლური გამოხატვისა და ახალი, რაღაც ჯადოსნური, სამწერლო ენის შექმნის ცდები, რომელთაც იგი «სიტყვების ალქიმიას» უწოდებდა. ხოლო, მეორე მხრივ, მალარმეს ექსპერიმენტები, რომელიც რიჰარდ ვაგნერის ესთეტიკური პრინციპების გავლენით, სიტყვის შინაარსობრივი მნიშვნელობის გაბუნდოვანებით, სხვადასხვა პაუზებითა და მრავალნაირი სახის ტიპორგაფიული შრიფტის კომბინაციებით ცდილობდა შეექმნა რაღაც ნიმუში ერთიანი ხელოვნებისა. სიმბოლიზმი საფრანგეთიდან გავრცელდა მთელი რიგი ქვეყნების ხელოვნებასა და ლიტერატურაში, მათ შორის მწერლობაშიც. ფრანგულმა სიმბოლიზმმა რუსულ ლიტერატურაში თან გადმოიტანა და ადგილობრივი რუსული მწერლობის ნიადაგზე დანერგა ყველა ის იდეოლოგიური და მხატვრული ნიშანი, რომელიც მას ახასიათებდა: ანტიდემოკრატიზმი, პრინციპი - «ხელოვნება ხელოვნებისათვის», რეალური სინამდვილიდან მოწყვეტა, კასტურობა, ანტირეალიზმი, ირაციონალიზმი, დეკადენტიზმი, ფორმალისტური ძიებანი, ბოჰემური არტისტიზმის განწყობილებები, ურბანიზმი, ანარქისტული ბუნტარობის ტენდენციები და, ზოგჯერ სოციალურ ინდიფერენტიზმამდე მისული აპოლიტიკურობა.
 
გასული საუკუნის 90-იანი წლების ბოლოს სიმბოლიზმი რუსულ ლიტერატურაში უკვე მტკიცედ იყო დამკვიდრებული. თუ მის მხატვრულ და ზოგადფილოსოფიურ გენეალოგიას გავადევნებთ თვალს, მისი დასავლური ძირები, გარდა ფრანგული სიმბოლიზმისა, მიგვიყვანს ოსკარ უალდის ესთეტიზმთან, ნიცშესა და იბსენის ინდივიდუალიზმის ქადაგებასთან, ედგარ პოს დეკადენტიზმთან, ემილ ვერჰარნის ურბანისტულ მხატვრულ ტენდენციებთან.
 
რუსული სიმბოლიზმის კრიზისი მომწიფდა მაშინ, როცა მასზე იერიშები მიიტანეს აკმეიზმმა და ფუტურიზმაა (1910-იანი წლები). ეს ლიტერატურული მიმდინარეობები, მართალია, მოდერნიზმისა და ნოვატორობის პრეტენზიებით შემოვიდნენ რუსულ ლიტერატურაში, მაგრამ, სინამდვილისადმი დამოკიდებულებითა და მხატვრული წარმოსახვის ხერხებით, მაინც ფორმალისტურ სკოლათა რიგს განეკუთვნებოდნენ.
 
სწორედ ამ პეროდს დაემთხვა ქართულ მწერლობაში ახალი ლიტერატურული მიმდინარეობის - «ცისფერი ყანწების» ჩამოყალიბება. ეს ლიტერატურული სკოლა ქართული მწერლობის ისტორიაში ცნობილია როგორც ევროპული და რუსული სიმბოლიზმის მემკვიდრე და მედროშე საქართველოში. მაგრამ, უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ტრადიციული წარმოდგენა «ცისფერი ყანწების» მხატვრულ-ესთეტიკური კრედოს შესახებ, მიუხედავად ამ კონცეფციის ძირითადად სისწორისა, არ არის ზუსტი.
 
ჯერ ერთი, «ყანწელთან დეკლარაციები, ზოგიერთი თეორიული და პოლემიკური წერილები და, ნაწილობრივ, მხატვრული პრაქტიკაც კი, არ არის დაზღვეული ფუტურიზმის ცალკეული ნიშნებისაგან. ამის ერთ-ერთი მაგალითია პაოლო იაშვილის მიერ 1916 წელს ჟურნალ «ცისფერ ყანწებში» მოთავსებული ამ ლიტერატურული სკოლის დეკლარაცია - «პირველთქმა», რომელშიაც იგი თავისებურად ავითარებს ფუტურიზმის იდეებს, როცა მოუწოდებს ქართულ პოეზიას ხელაღებით უარი თქვას ძველ ტადიციებზე და მხოლოდ ურბანისტულ-ინდუსტრიული თემების დამუშავებას მოჰკიდოს ხელი. აი, რას ქადაგებს იგი ამ მოწოდებაში: «... ვადიდებთ დამსხვრევის მშვენიერებას. უარვყოფთ წარსულს, როგორც მზით განათებულს, ისე ღამეში შეწუხებულს. წარსულის ოქროს გვირგვინებს გამოვსტაცეთ ძვირფასი მარგალიტები და გადავისროლეთ დავიწყების ზღვაში...» ანდა, იქვე: «ვისაც სურს, მან უმღეროს გაზაფხულის ყვავილებს, მთვარეს და საღამოს მყუდროებას, დამშვიდებულსა და ტკბილ სიყვარულს, ტყის იდუმალებას და ფრინველთა გალობას. ჩვენ გვინდა, რომ საქართველო გადაიქცეს უსაზღვრო, მეოცნებე ქალაქად, სადაც ცოცხალი ქუჩების ხმაურობა შესცვლის ყვავილოვანი ველების ზურმუხტობას...» ამ დეკლარაციაშივე გადმოისვრის ავტორი ფორმალისტურ-ფუტურისტულ იდეას: «ჩვენ გვსურს შევქმნათ გაუგებარი და საოცარი სიტყვები»[1].
 
მეორე ნიშანი, რომელიც «ცისფერყანწელებს» ასხვავებს ორთოდოქსული სიმბოლიზმისაგან, ეს არის ყანწელთა პოეზიაში არსებული რეალისტური მხატვრული აზროვნების ელემენტები და ტერნდენციები (ტიციან ტაბიძე, პაოლო იაშვილ, გიორგი ლეონიძე და სხვ.). მაგალითად, გიორგი ლეონიძის ლექსებისათვის ამ პერიოდშივე ძლიერ დამახაისათებელია უკიდურესი ანტიმისტიციზმი, საგანთა ადამიტური, მთელი თავისი სინედლითა და «სიშიშვლით» წარმოსახვა და ცხოველი პოეტური იმპულსების ექსპრესიული გადმოცემა.
 
და ბოლოს, ეროვნული მოტივი «ყანწელთა» პოეზიაში, რომელიც მათ ქართული კლასიკური მწერლობიდან მიიღეს მემკვიდრეობით, სცილდება დასავლეთისა და რუსული სიმბოლიზმის ვიწრო, კარჩაკეტილი სკოლური ესთეტიზმის ჩარჩოებს.
 
მიუხედავად ამისა, «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული სკოლა, ნაგვიანევად, მაგრამ მაინც, წარმოიშვა ევროპული და რუსული სიმბოლიზმის მხატვრულ-იდეური გავლენით. ტიციან ტაბიძის ვრცელი წერილი «ცისფერი ყანწებით», რომელიც დაიბეჭდა 1916 წელს «ყანწელთან ორგანოს - «ცისფერი ყანწების» ორივე ნომერში, არის სიმბოლიზმის, როგორც ლიტერატურული სკოლის, აპოლოგია ქართულ მწელობაში და მისი საკვანძო საკითების თეორიული გაშლისა და დამტკიცების ცდა.
 
«ყანწელები» სამწერლო ასპარეზზე გამოვიდნენ მაშინ, როცა რუსეთის პირველი რევოლუციის შემდეგ დამდგარი რეაქცია ხელახლა შეცვალა რევოლუციურმა აღმავლობამ. მაგრამ ადრინდელი შთაბეჭდილებები და საბრძოლო შემართება, რომელიც გამოწვეული იყო 1905 წლის რევოლუციის ქარიშხლით, მტკიცე ვერ გამოდგა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების მოდუნების პირობებში მათაც შეეხო სოციალურ ფენათა ზოგიერთ ნაწილში გაბატონებული სულიერი დეპრესია.
 
ამიტომ იყო, რომ ახალგაზრდა «ყანწელები» ვერ გაჰყვნენ 1910-იანი წლებიდან დაწყებული რევოლუციური აღმავლობის ტალღებს. სამაგიეროდ მათ მთელი თავისი მეამბოხე სული და ჭაბუკი გზნება მთლიანად ლიტერატურასა და ხელოვნების სფეროში გადაიტანეს.
 
რეალური სინამდვილისაგან მოწყვეტის ამ ტენდენციებმა ისინი ერგვარად მიიყვანა არარეალისტური ხელოვნებისა და ლიტერატურის მიჯნებთან და მათი მხატვრული ინტრესები დაუმორჩილა სხვადასხვა მოდერნისტულ-დეკადენტური ლიტერატურული სკოლების გავლენას, რომელთა ფილოსოფიურ-ესტეთიკური მრწამსი უცხო იყო მაშინდელი ქართული სიტყვაკაზმული მწერლობისათვის.
 
«ყანწელები» თავიანთ კრიტიკულ-ესეისტური ხასიათის წერილებსა თუ პრაქტიკულ მოღვაწეობაში, ზოგჯერ ჩვენი კლასიკური მწერლობის აპოლოგეტებად გვევლინებოდნენ ხოლმე. მათ აღიმაღლეს ხმა ვაჟა-ფშაველას გენიის დასაცავად. ტიციან ტაბიძე გაზეთ «ბახტრიონში» მოთავსებულ წერილში წერდა, რომ «ვაჟა მოცემულია როგორც მთა, როგორც მზე, როგორც პლანეტა, ის აუცილებელი პოსტულატია პოეზიის. პოეტები მას გრძნობენ, როგორც ადამიანის მზესა და ღმერთს». იმავე სტატიაში პოეტი დასძენს: «ვაჟა - ფშაველა არასდროს არ დაბერდება პოეზიისათვის, და მე ეხლაც მთელი შეგნებით რომ ვსდგევარ იმ მარცხენა ფრონტზე, რომელსაც ავალებს დღეს პოეტს პოეზია, გავიმეორებ რაც დამიწერია კიდევ უფრო ადრე, რომ ვაჟა-ფშაველა უნდა... ავიდეს მთა წმინდაზე, რადგან მთა წმინდა ისე არავის არ ეკადრება, როგორც ამ მართლა წმინდათა მთას»[1].
 
უნდა აღინიშნოს აგრეთვე, რომ ტიციან ტაბიძემ თავის დროს გარკვეული წვლილი შეიტანა ბესიკისა და დავით გურამიშვილის ღირსეულ მხატვრულ დაფასებაში.
 
მე-20 საუკუნის ქართული მწერლობის ისტორიამ თვალნათლივ დაგვანახვა მთელი ეპიგონური მწერლობის უნიათობა და უპერსპექტივობა. ქართულ მწერლობაში ეპიგონიზმის წინააღმდეგ ბრძოლამ და ახალი მხატვრული ფორმების ძიებამ «ყანწელები» ამ პერიოდში ნაწილობრივ მოსწყვიტა კიდეც ეროვნულ ნიადაგს და დროებით მათი პოეტური მზერა გადაიტანა დასავლეთისა და რუსეთის დეკადენტურ-ლიტერატურული სკოლისაკენ. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ეს მხატვრულ-პრაქტიკული ნაბიჯები მათივე თვალში გამართლებული იყო თვით მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის განვითარების ინტერესებით.
 
«ცისფერყანწელები» დასავლეთისა და რუსულ სიმბოლიზმს მხოლოდ მწიგნობრული გზით როდი ეზიარენ. მათ თავიანთი განსწავლისა და მოგზაურობის პერიოდში პირდაპირი კონტაქტებიც დაამყარეს მე-20 საუკუნის მოდერნისტული მწერლობისა და ხელოვნების წარმომადგენლებთან. 1913-1914 წლებში პაოლო იაშვილი პარიზში იმყოფებოდა და ლუვრთან არსებულ ხელოვნების ინსტიტუტში სწავლობდა. პარიზელ ხელოვანთა ცნობილ ნავსაყუდელში - კაფე «როტონდაში» იგი ხვდებოდა როგორც მრავალ უცხოელს, ისე ადგილობრივ ბოჰემურად განწყობილ მხატვრული ინტელიგენციის წარმომადგენლებს[1]. აქ თავს იყრიდნენ: პაბლო პიკასო, რიბერა, მოდილიანი, გიიომ აპოლონიერი და სხვა მრავალი თვალსაჩინო პოეტი თუ მხატვარი, რომლებთანაც პაოლო იაშვილს ახლო ურთიერთობა ჰქონდა. ეს იყო თავისებური მექა ევროპული მოდერნიზმისა, სადაც, სხვა მხატვრულ მიმდინარეობებეთან ერთად, სიმბოლისტურ პოეზიასაც ჰყავდა თავისი მიმდევრები. პირველი მსოფლიო იმპერიალისტური ომის დაწყების შემდეგ პაოლო იაშვილი დაბრუნდა საქართვალოში და თან ჩამოიტანა ფრანგული სიმბოლიტსური პოეზიისა და ევროპული მოდერნისტული ხელოვნების სული, რამაც გარკვეული დაღი დაასვა მის პოეზიას «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფში მოღვაწეობის პერიოდში.
 
ამავე პერიოდში ტიციან ტაბიძე, ვალერიან გაფრინდაშვილი და კოლაუ ნადირაძე სწავლობდნენ მოსკოვის უნივერსიტეტში და, გარდა საუნივერსიტეტო დისციპლინებისა, აქტიურად ეცნობოდნენ იქაურ ლიტერატურულ ცხოვრებასაც. აი, რას წერს ამის შესახებ თავის ავტობიოგრაფიაში ტიციან ტაბიძე: «914-1915 წლებში ლიტერატურული მოსკოვი ჯერ კიდევ სიმბოლიზმის ტყვე იყო, თუმცა უკვე იგრძნობოდა სიმბოლიზმის კრიზისი... მახსენდება სკრიაბინის სიკვდილი და მისი დაკრძალვა, სკრიაბინისავე მუსიკის კულტი...
«თავისუფალი ესთეტიკის საზოგადოების» სხდომა ლიტერატურულ-მხატვრულ წრებში და ვალერი ბრიუსოვის გამოსვლა... ნაცნობობა ბალმონტთან. რომელიც მაშინ რუსთაველის «ვეფხისტყაოსანს» თარგმნიდა, გატაცება ბლოკითა და ინოკენტი ანენსკით... ყოველივე ეს მაღელვებდა და მიტაცებდა...[1].
 
ამ პერიოდში მიუძღვნეს მომავალმა «ყანწელებმა» კ. ბალმონტს როგორც სტატია მისი შემოქმედების შესახებ, ასევე ლექსიც. ამას მოჰყვა თვითონ ბალმონტის ლიტერატურული საღამოები თბილისსა და ქუთაისში, სადაც იგი, «ვეფხისტყაოსნის» თარგმანის გარდა, გამოდიოდა ორიგინალური ლექსების კითხვითაც.
 
უფრო ადრე ალი არსენიშვილს მიმოწერა ჰქონდა ალ. ბლოკთან სხვადასხვა ლიტერატურულ პრობლემათა შესახებ.
 
«ცისფერყანწელებს» 1910-იანი წლების ბოლოს პირადი კონტაქტები აკავშირებდათ პოეტებთან და მხატვრებთან: ისიპ მანდელშტამთან, ვასილი კამენსკისთან, ილია ზდანევიჩთან, სუდეიკინთან, კირილე ზდანევჩთან, ზიგმუნდ ვალიშესკისთან...
 
ყველა ამ პირადმა ურთიერთობამ და სიმბოლისტურ-მოდერნისტული სკოლების ლიტერატურულ ცხოვრებასთან ახლო დგომამ გარკვეული გავლენა მოახდინა როგორც «ცისფერყანწელთა» ლიტერატურული ჯგუფის შექმნაზე, ასევე მათი თეორიული პრინციპების ჩამოყალიბებასა და მხატვრულ პრაქტიკაზე.
 
«ცისფერყანწელები» საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯვებამდე თავის მხატვრულ ნაწარმოებებს ძირითადად პერიოდულ გამოცემებში ბეჭდავდნენ, მაგრამ ზოგიერთმა საკუთარი ლექსების კრებულის გამოშვებაც შეძლო. მაგალითად, 1919 წელს გამოიცა ვალერიან გაფრინდაშვილის «დაისები», კოლაუ ნადირაძის «ბალდახინი» და რაჟდენ გვეტაძის «დაბინდული ქარვები», ამათ მოჰყვა შალვა კარმელის ლექსების კრებული «ბაბილონი».
 
ამავე პერიოდში «ყანწელებმა» დაბეჭდეს სტეფანე მალარმეს ლექსებისა და პროზაული ნაწერების თარგმანთა კრებული და «ახალი პოეზიის ანტოლოგია».
 
«ყანწელები», მიუხედავად იმისა, რომ ერთ ლიტერატურულ ჯგუფში იყვნენ გაერთიანებულნი და სიმბოლიზმის ზოგად მხატვრულ-ესთეტიკურ პრინციპებს იზიარებდნენ, განსხვავდებოდნენ ერთი მეორისაგან საკუთარი პოეტური ხმითა და მხატვრული დამოკიდებულებით ამ ზოგად-თეორიული პრინციპების მიმართ. ამ მხრივ აღსანიშნავი და საინტერესოა ტ. ტაბიძის, ვ. გაფრინდაშივლის, კ. ნადირაძის, პ. იაშვილის სიმბოლისტური ხასიათის ლექსები, რომლებიც მათ 1910-იან წლებში გამოაქვეყნეს.
 
ტიციან ტაბიძის ამ პერიოდის პოეზიაში გამოიყოფა სატრფიალო, ეროვნულ-პატრიოტული, დეკადენტური, მესიანიზმის, ბოჰემური არტისტიზმისა და თვითმკვლელობის მოტივები.
 
ტიციან ტაბიძის მიერ 1916 წელს დაწერილ ლექსში «წიგნიდან «ქალდეას ქალაქები» გამოხატულია მისი შემოქმედების ამ პერიოდის პოეტური პროგრამა. კერძოდ, როდესაც იგი ამბობს «ბესიკის ბაღში ვრგავ ბოდლერის ბოროტ ყვავილებს», ამით ავტორს სურს ქართულ პოეტურ სინამდივლეში კლასიკური მწერლობა მოარიგოს ევროპულ მოდერნიზმთან და თან თავის წარმოსახვაში ხელოვნურად შექმნილი სამყარო უფრო მაღალ ჭეშმარიტებად გამოაცხადოს, ვიდრე რეალურად არსებული სინამდვილე.
 
ტიციან ტაბიძის დეკადენტურ-სიმბოლისტური ლექსების ესთეტიკური იდეალების მხატვრულ რეალიზაციას წარმოადგენს ლექსი «ავტოპორტრეტი», სადაც ავტორი მოღლილი დენდის ნიღაბით გვევლინება და ცხვორებაში ჰედონისტურ ტკბობასთან ერთად, ხელოვნებაში ესთეტიზმის პრინციპებს ქადაგებს:
 
 
 
აზიურ ხალათში, ვით ფაშა ეფენდ,
ვოცნებობ ბაღდათზე მოღლილი დენდი,
ვფურცლავ მალარმეს ¨Divagations¨-ს.
 
 
 
იყავი, რაც გინდა - შავი, საცოდავი,
ცხოვრებავ, ხელში მაქვს მე შენი სადავე,
რომ ეს ჯოჯოხეთი სამოთხედ გაქციო[1].
 
 
 
სატრფიალო ლირიკაში ტიციან ტაბიძე ხორციელი სიყვარულის მხარეზეა (ლექსი «ფატმან ხათუნი») და ამ მხრივ იგი შარლ ბოდლერის «შავი ვენერას» კულტის იდეის მომხრედ გვევლინება:
 
 
 
მუტრიბ მომღერალთ ისმის ქება აქ სიყვარულის,
ალიონამდე ჰკოცნის ფატმან ავსებულ ყანწებს
და კუროების ქარავნები ამტვერებენ გზებს,
ელიან ნახვას ნდომისაგან ფერგადასულის.
 
არ დაიღლება მისი ტუჩი კოცნით არასდროს,
სულსაც მიინდობს, რომ ღალატით შემდეგ დაღადროს,
მისთვის ერთია ჩაჩნაგირი და ავთანდილი[1].
 
ეს სიმბოლიზირებული ეროტიკა ტიციან ტაბიძის პოეზიაში უშუალოდ უკავშირდება მის ბოჰემურსა და დეკადენტურ განწყობილებებს (ლექსები: «ქალდეას ბალაგანი», «ვანქის ტაძარი», «ბალაგანის მეფე», «ბირნამიის ტყე» და სხვ.)
 
 
 
«ქალდეას ბალაგანში» საქართველოს ცხოვრების ისტორიული პასაჟები შედარებულია თეატრალურ სურათებთან, რომლის სცენაც გავსებულია ფეერიული პერსონაჟებით - ნიღბებით, რომელთა შორის ავტორი მოხეტიალე კომენდატის, კლასიკური პიეროს ნიღბით გვევლინება.
 
აღსანიშნავია ისიც, რომ ტიციან ტაბიძე ამ ლექსებში ჭარბად მიმართავს პოეტური ირონიის მხატვრულ ხერხს, რომელიც სიმბოლისტურ პოეზიაში ჯერ კიდევ ფრანგმა პოეტმა ჟიულ ლაფორგმა დანერგა.
 
1910-იანი წლების ბოლოს დაიწერა (თუმცა უფრო მოგვიანებით დაიბეჭდა) ლექსი «ცხენი ანგელოსით», რომლის მთავარი მამოძრავებელი იდეაა მესიანიზმი, დანახული 1917 წლის რევოლუციის შემდგომი წლების, ძირითადად. მენშევიკური პერიოდის რეჟიმით გამოწვეული ქართული სინამდვილის პოზიციებიდან და ამასთან იგი წარმოადგენს საქართველოს წარსულის ვიზიონერულ ხილვას, როდესაც ავტორი ტრაგიკული პათოსით კითხულობს:
 
 
 
- აქ რომ სტიროდა ამირანი, ვინ გააპარა?
 
- აქ რომ სტიროდა რუსთაველი, ვინ გააჩუმა?
 
- აქ რომ იბრძოდა სააკაძე, ვინ დააკავა?[1]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
რეალური სინამდვილის სიმბოლისტურ წარმოსახვასთან გვაქვს საქმე ტიციან ტაბიძის ამ პერიოდის სხვა ლექსებშიაც: «ორპირის სეზონი», «მღვდელი და მალარია», «სატურნი და მალარია» და სხვ., სადაც დახატული სახე დ სიმბოლოები («ყანჩები», «ბაყაყები», «გიჟი მღვდელი», «ყვითელი საბანი», «სატურნალიები», «ობობას პერანგი») წარმოადგენდნენ შესაფერი კონკრეტიული სინამდივლის, ნივთიერი პირველწყაროების მისტიკურ ორეულებს, ირეალურ, მოჩვენებითი ხასიათის ანარეკლებს, რომლებიც მიღებულნი არიან პოეტის მიერ სათანადო მხატვრული სიმბოლიზაციის გზით.
 
«ცისფერყანწელების» ლიტერატურული ჯგუფის ერთ-ერთი მთავარი მესვეურის პაოლო იაშვილის ლექსები: «ფარშავანგები ქალაქში», «ვალერიან გაფრინდაშვილს», «სონეტი ელის», «მალარმე», «ვერლენ», «ვერჰარნ», «სევდიანი ზურმუხტი», «წითელი ხარი», «ტიციან ტაბიძეს» და სხვ. მის მიერ ჟურნალ «ცისფერ ყანწებში» მოთავსებული მანიფესტისემპირველთქმისნ მხატვრული რეალიზაცია იყო.
 
მისი ამ პერიოდის შემოქმედებისათვის ერთგვარად საპროგრამო ხასიათისაა 1916 წელს დაწერილი ერთი უსათაურო ლექსი:
 
 
 
პაოლო იაშვილს მომეწყინა ყვითელი დანტე,
ვაქებდი შექსპირს, მაგრამ ფარდა, შექსპირს უარი,
რა ვქნა რომ ჩემთვის ბეთხოვენი მხოლოდ ყრუ არი
და რომ წარსულმა ვერ გადმომცა მე ანდამატი.
ვფიქრობ ლექსებით ჩქარი და ხან გველივით ზანტი,
მაგრა მე ყოველთივს მირჩევნია ცეცხლის ანთება,
ჩემი ოცნების ნაპერწკალი ხალხს გადვუფანტე,
და უკვდავება ცივ ხელებით მე მელანდება[1].
 
 
 
ეს ლექსი იმდენად ავტორის კლასიკური მწერლობისადმი ნიჰილისტურ დამოკიდებულებას არ გამოხატავს, რამდენადაც პოეტის მანერულობას, უაღრესად გამძაფრებულ ინდივიდუალისტურ ტენდენციებს. თავისი განწყობილებით იგი ფრანგი დეკადენტი მწერლის ჰიუსმანსის ცნობილი პერსონაჟის ჰერცოგ დეზესენტის ორეულად გვევლინება.
 
პაოლო იაშვილი ერთ-ერთი დამამკვიდრებელია ქალაქური თემებისა მე-20 საუკუნის ათიანი წლების ქართულ პოეზიაში. მაგრამ მას ამ პერიოდში ქალაქური ცხოვრების რეალისტური სურათები და კონტრასტებით აღსავსე სოციალური გარემო კი არ იტაცებს, არამედ მისი მირაჟული ჩვენებები პოეტის თვალწინ გადაშლილი ფეერიული სურათებითა და დემონიური სულისკვეთებით. ეს გამძაფრებული ურბანიზმი და «ქალაქი სპრუტის» ფატალური სახე მთელი სიმძაფრით გამოჩნდა პ. იაშვილის თავისთავად ძლიერ ექსპრესიულ ლექსში «ფარშევანგები ქალაქში»:
 
 
 
ლიწინით სცვივოდნენ ხეების ტოტები,
აინთნენ სახლები ალმურის მოდებით.
ხალხი ირეოდა კვნესით და ვაებით,
ყვირილით მიჰქროდნენ ჩქარი ტრამვაები,
და ფარშავანგები ჰკიოდნე,. ჰკიოდნენ,
მაღალ სახლებიდან კატები სცვივოდნენ
და გიჟი ცხენები თვალებახვეული
მოჩანდნენ სვეტებზე მკერდგადახეული[1].
 
 
 
 
 
ამ ტრაგიკული გზნებით ავსებული სახე-სიმბოლოთა ქარიშხლისებური სრბოლა ლექსის ფინალურ სტრიქონებში უკვე თავისებურ მშვიდ პოეტურ რექვიემში გადადის:
 
 
 
და სხივოსნობენ გუმბათები და ოქროს ჯვრები.
იისფერ ნისლში მდუმარებით ჩანან ველები,
ვით დაფლეთილ,. სისხლისფერი, სოველი ჩვრები,
ხეებზე სხედან დაღალული მზის ფრინველები[1].
 
 
 
პაოლო იაშვილის ამ პერიოდის სხვა ლექსებშიც ჭარბად ვხვდებით პოეტის სიმბოლისტური მხატვრული აზროვნების შედაგად შექმნილ ისეთ სახესიმბოლოებს, რომლებიც ძლიერ დამახასიათებელი იყო საერთოდ «ყანწელთა» პოეტური წარმოსახვისათვის: «ჭვარტლიანი ბაღი», «სევდიანი ზურმუხტი», «ფირუზის ტახტი», «სანთლისფერი ლოცვა», «თეთრი მადონა», «სიგიჟე», «დურბელა», «ქაღალდის ჯვარი», «დაღალული ყვავილები» და სხვ.
 
პაოლო იაშვილი ამავე პერიოდში წერდა და ბეჭდავდა ლექსებს აგრეთვე ელენე დარიანის სახელით. მაგრამ «ელენე დარიანი» არ იყო პოეტის მხოლოდ ჩვეულებრივი ფსევდონიმი, ანდა შემოქმედის პოეტური გაორების შედეგი. ეგრეთ წოდებული მისი ეს დარიანული ლექსები («ძახილი», «ზამთარში», «უვერტიურა», «ფერადი სონეტი», «პირამიდებში», «უკანასკნელი მოვიხსენი ტანსაფარავი» და სხვა.) გაცილებით რთული შემოქმედებით პროცესის ნაყოფია. პაოლო იაშივლი ამ ლექსების წერის დროს ჭეშმარიტი არტისტიზმით ახდენს თავისებურ პოეტურ გარდასახვას, თავის წარმოსახვაში პოეტი ქალის, როგორც შემოქმედის, მხატვრულ ნიღაბს ჰქმნის, რომელიც თავის მხრივ ცოცხალ, დამოუკიდებელ შემოქმედად გვევლინება.
 
პაოლო იაშვილის დარიანული ლექსები მისი სხვა პოეტური ნაწარმოებებისაგან განირჩევიან თავიანთი თემატიკითაც და მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხებითაც. ეს ლექსები არ არის დაზღვეული სიმბოლისტური პოეტური აზროვნებისაგან, მაგრამ მათი ფორმა თავისუფალია ყოველგვარი ხელოვნურობისა და ბუნდოვანებისაგან. ამ თვალსაზრისით საინტერესოა ლექსი «ელენე დარიანი წერს უბრალოდ და აბნეულად».
 
1919 წელს ვალერიან გაფრინდაშვრლმა გამოუშვა ლექსების კრებული «დაისები», რომელიც მის მიერ 1915-დან 1918 წლამდე დაწერილ ლექსებს მოიცავს. «დაისები» არის ქართული სიმბოლისტური პოეზიის ყველაზე ტიპიური ლექსების კრებული. აქ მოთავსებულ პოეტურ ქმნილებებში გამოხატულება ჰპოვა თითქმის ყველა იმ იდეურ-თემატურმა და მხატვრულმა მოტივმა, რომლებიც საერთოდ დამახასიათებელი იყო დასავლეთისა და რუსეთის და, კერძოდ, ქართული სიმბოლისტური მწერლობისათვის. ამავე დროს ლექსთა ეს კრებული გარკვეულ წარმოდგენესა გვაძლევს ვალერიან გაფრინდაშვილის, როგორც პოეტისა და მოაზროვნის, ამ პერიოდისათვის დამახასიათებელ ძალიან თავისებურ მხატვრულ სამყაროზე.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილის მხატვრული აზროვნების ამ თავისებურებათა შესახებ პირველ ყოვლისა მიუთითებს ლექსების ცალკეულ რკალთა სახელები («დაისები», «ორეულები», «ოფელიები» და «ამარსიფალი»), რომლებიც მანამდე ქართული პოეზიისათვის უცხო იყვნენ და რაღაც მხატვრული იდუმალებისა თუ ჯადოსნური პოეტური ალქიმიის ბეჭდით არიან დატვირთულნი. მთელი მხატვრული პროდუქცია კი წარმოადგენს უფრო დაისის ვიზიონერული ჭვრეტით გამოწვეულ ირეალურ, მისტიურ ხილვებს, ვიდრე ობიექტური სამყაროს რეალურ-მხატვრულ ასახვას. ეს ამის მხატვრული ორეულების, ისტორიულ პირთა თუ მხატვრულ ნაწარმოებთა პერსონაჟების ნიღბების, ავადმყოფური პოეტური ხედვით გამოწვეული მირაჟების მხატვრული სახე - სიმბოლოთა თავსიებური მასკარადი.
 
«დაისებში» მოთავსებული თითქმის ყველა ლექსი წარმოადგენს ერთი თემის, ერთი პოეტური განწყობილების სხვადასხვა მხატვრულ ვარიაციას. ერთსა და იმავე ლექსში მეტ-ნაკლები ინტენსივობით ერდროულად მოცემულია სხვადასხვა მხატვრული მოტივი (სატრფიალო, ურბანისტული, ბოჰემური არტისტიზმის, თვითმკვლელობის, დაღუპვის აუცილებლობის, სიმახინჯის, მშვენიერებისა და სხვ.), რომლებიც დასახელებულ მხატვრულ ქმნილებას პოეტური ამალგამის ელფერს აძლევენ. ვალერიან გაფრინდაშვილის დასახელებული ლექსიები უფრო მრავალ სახე-სიმბოლოთა მხატვრულ კონცენტრატს წარმოადგენენ, ვიდრე ერთი პოეტური თემისა თუ განწყობილების თანდათანობით მხატვრულ-ჰარმონიულ განვითარებას.
 
ვალერიან გაფრინდაშვრლის მხატვრული აზროვნების ის თავისებურებანი, რომელთაც რეალიზაცია ჰპოვეს «დაისებში», ძირითადად ეყრდნობიან მის მაშინდელ ფორმალისტურ მხატვრულ-ესთეტიკურ კრედოს და პირდაპირი ხაზით დაკავშირებულნი არიან დასავლეთისა და რუსეთის სიმბოლისტური სკოლების მხატვრულ-ფილოსოფიურ პრინციპებთან.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილის «დაისებში» მოთავსებული პოეტური ქმნილებების გასაღები ნაწილობრივ მათი ავტორის თეორიული ხასიათის წერილებში უნდა ვეძიოთ, რომელთაც პოეტი «ცისფერყანწელების» ლიტერატურული ჯგუფის სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემებში ბეჭდავდა («ლირიკის ელიზიუმი», «სახელების მაგია», «დეკლარაცია (ახალი მითოლოგია)», «სონეტის პრობლემა» და სხვ.).
 
ვალერიან გაფრინდაშვილი ლექსში - «დაისების სინაქსარი» მთელ თავის სიმბოლისტურ ლიტერატურულ პროგრამას სახავს და «დაისების» რკალში შეტანილ სხვა ლექსებშიაც ავითარებს მას. პოეტის მისტიურ წარმოსახვაში სხვადასხვა ფანტასმაგორიული სურათები კალეიდოსკოპის სისწრაფით სცვლიან ერთიმეორეს:
 
 
 
... ისევ ოცნება აწყვეტილი - მაღალ ქარშია.
მე თითქოს ვარჩევ გზააბნეულ კვამლში სახეებს,
თითქოს გამომყავს სახეები გრძნეულ მტვერიდან;
როგორც მერამლე ვანიავებ პირქუშა დღეებს
და ვარ მსახური დაისების ამიერიდან.
ავიცრი თვალებს და დავტვირთავ სხვა სპექტაკლებით,
გადვიხდი ლოცვებს ჩემს ოთახში ვით კაპელანი;
სჩანან ვარსკვლავნი მოკიაფე: მეტი, ნაკლები,
მაგრამ ჯერ კიდევ არ ჯადოსნობს ღამის მელანი.
და აჩრდილები მიცქერიან რუხი მასკებით,
ჩემ და მათ შორის ტალღებია გარდაუვალი:
იმათ მივმართავ გაუგებარ და ძვირფას ქებით,
აცბიერდება ეს საღამო როგორც ვუალი...
 
 
 
პოეტი, როგორც ვხედავთ, ზურგს აქცევს რეალურ სინამდივლეს და მისტიკური ხილვებით არის გართული, სადაც საგნების მაგიერ მათი ნიღბებია წინა პლანზე წამოწეული. ავტორი თავის გარშემო არსებულ სამყაროს რაღაც ქაოსის სახით წარმოადგენს და თავის პოეტურ ფანტაზიაში ახდენს მის ფორმირებას აჩრდილებად, რომელთაც ჯერ კონკრეტული მითიური სახელებიც კი არ მიუღიათ.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილი ამ ლექსში ამბობს: «გადვიხდი ლოცვებს ჩემს ოთახში ვით კაპელანი». ეს პოეტური სტრიქონი ორი მომენტით იქცევს ყურადღებას. პირველ ყოვლისა იმით, რომ პოეტს მხატვრული შემოქმედებითი პროცესი თავსებურ ღვთისმსახურებასთან აქვს გათანაბრებული, რითაც მას, ე.ი. შემოქმედებას, მაგიურ, საკრალურ მნიშვნელობას ანიჭებს და მის ზებუნებრივ ხასიათს უსვამს ხაზს. ამ მხრივ, ვ. გაფრინდაშვილის აზრით, პოეზია კასტური ბუნებისაა და პოეტებიც ამქვეყნის რჩეულთა რიგს განეკუთვნებიან. ხელოვნების ბუნების ასეთი გაგება პირდაპირ კავშირშია დასავლეთისა და რუსეთის სიმბოლისტ მწერალთა წარმოდგენასთან, რომელთა აზრით, შემოქმედებითი პროცესი დენდიზმის თავისებური, კერძოდ, მხატვრული არისტოკრატიზმის გამოვლინებაა.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის უაღრესად აქტიური და კოლორიტული პოეტური ფიგურაა კოლაუ ნადირაძე. ჟურნალ «ცისფერი ყანწების» მეორე ნომერში მან დაბეჭდა ლექსი «ავზნიანი ქალაქი».
 
კოლაუ ნადირაძის რევოლუციამდელი შემოქმედების მხატვრულ გასაღებს წარმოადგენს მისი ლექსი «Lart», რომელიც პოეტისათვის საპროგრამო ხასიათისაა. ავტორი ამ ნაწარმოებით თავისებურად ეხმაურება პოლ ვერლენის ცნობილ ლექსს დ მპოეზიის ხელოვნებან და გარკვეულად ეკამათება კიდეც, როდესაც პოლ ვერლენის მიერ ლექსის პრიმატად აღიარებულ მუსიკალობას უპირისპირებს ფერის პრიმატს:
 
 
 
მისაღებია ყოველი ფერი,
მაგრამ ეძიე მათში ფარული,
გასაოცარდეს სპეტაკ სიმღერით
დღის სინამდვილე, ღამე მთვარული[1].
 
 
 
კოლაუ ნადირაძემ შექმნა მრავალი ლექსი, რომლებიც გამოირჩევიან ავტორის ლირიკული უშუალობით, ემოციურობითა და რიტმულ-ინტონაციური მრავალფეროვნებით. მაგრამ ისინი, თითქმის ვერ სცილდებიან «ცისფერი ყანწების» მხატვრულ-სიმბოლისტურ ჩარჩოებს («ივანე «აჩაბელს», «მგზავრობა მალაელთან», «მონოლოგი საქართველოზე», «ჯიოკონდა», «ყვითელი მალაელი-პოეტი მანეკენი», «დიფირამბები», «ტრიოლეტი», «საქორწინო მოგზაურობა», «თეთრი ანგელოსი», «სექსტინა» და სხვ.).
 
შალვა აფხაიძის ამ პერიოდის ლექსებიდან აღსანიშნავია: «ქარვის სონეტი», «წერილი სატრფოს ტფილისიდან», «ღამის პეიზაჟი», «სოლო სიონში» და სხვ. რაჟდენ გვეტაძის ამავე პერიოდის ლექსებიდან უნდა მოვიხსენიოთ: «მარო მაყაშვილს», «ხავერდის ქალი», «ავტოპორტრეტი» და სხვ.
 
ორთოდოქსი სიმბოლისტი პოეტი იყო მეორე თაობის «ყანწელი» შალვა კარმელი, რომლის ლექსები ამ მხრივ სანიმუშონი არიან: «ავტოპორტრეტი პროფილში», «ლოცვა ხანჯლებით», «სალამბოს ტრირემა», «მთვრალი თვალები», «ყვითელ თოვაში», «ქარვის ტირილი», «მთვარის ეშაფოტი», «მკვდარი ბრიუგე», «ბოდლერის ოფორტი» და სხვ.
 
დღიდან «ცისფერი ყანწების» ორგანიზაციული ჩამოყალიბებისა ამ სიმბოლისტური სკოლის პოეტების შემოქმედებაში ყოველთვის შეიმჩნეოდა რეალისტური მხატვრული აზროვნების ტერდენციები, რაც ერგვარი «მიწისქვეშა დინების» საზით გასდევდა მათ პოეზიას, ვიდრე საბოლოოდ არ გავიდნენ ისინი ქართული საბჭოთა პოეზიის დიდ გზაზე. ეს რეალისტური ნაკადი ყველაზე აშკარად და ძალუმად იგრძნობოდა პაოლო იაშვილის, ტიციან ტაბიძისა და გიორგი ლეონიძის ცისფერყანწელობის პერიოდის ლექსებში.
 
პაოლო იაშვილის პოეზიაში ისეთი სიმბოლისტური ხასიათის ლექსების გვერდით, როგორიცაა: «ვალერიან გაფრინდაშვილს», «ფარშავანგები ქალაქში», «სევდიანი ზურმუხტი», «ასო ლასი», რიგი ლექსებისა მისი «ელენე დარიანის დღიურებიდან» «ზამთარში», «ფერადი სონეტი» «პირამიდებში» და სხვ., გვხვდება ჭეშმარიტად რეალისტური პოეზიის ნიმუშები: «წერილი დედას», «უეცარი ლექსი - პოლონეთს», «ალი არსენიშვილი», «დაცემულ ბათომს», «ნიკო ლორთქიფანიძეს», «გიორგი ლეონიძეს», «ტანიტ ტაბიძე», «ოფორტი», «არტურ რემბო» და სხვ. ყველა ეს ლექსი დაწერილია 1917-1921 წლებში, ე. ი. ავტორის ყველაზე აქტიური მოღვაწეობის პერიოდში «ცისფერი ყანწების» პოეტურ კორპორაციაში ყოფნის დროს.
 
რეალისტური მხატვრული საღებავებითა და პოეტური უშუალობით გამოირჩევა პაოლო იაშვილის ლექსი «წერილი დედას». ქალაქის ორომტრიალში მოხვედრილ პოეტს მშობლიური სოფლის სიმყუდროვე ენატრება:
 
 
 
ბზის განიავება, კალო და კევრი,
და სოფლის სიწმინდე, მართალი ბათმანი,
როცა მე ქალაქში მაწუხებს, მახელებს
ყველა ყელსახვევი, შავი ხელთათმანი[1].
 
 
 
საგულისხმოა, რომ ამავე თემაზე, მსგავსი განწყობილებებით, რამდენიმე წლით გვიან ცნობილმა რუსმა პოეტმა დ სერგეი ესენინმა შექმნა თავისი პოეტური შედევრები «Письмо к матери».
 
ანალოგიურ მოვლენას აქვს ადგილი ტიციან ტაბიძის პოეზიაშიც. მან სიმბოლისტური პოეზიით გატაცების პერიოდში შექმნა რეალისტური მხატვრული აზროვნებით დაწერილი რიგი ლექსებისა («პეტერბურგი», «პაოლო იაშვილს», «მღვდელი და მალარია», «კუბოში», «ორპირის სეზონი» და სხვ.). ცნობილი ქართველი ბელეტრისტი, ერთ დროს ძლიერ აქტიური ციფერყანწელი, სერგო კლდიაშვილი სამართლიანად წერდა, რომ «თუ სიმბოლიზმი წარმოადგენს სინამდვილისაგან თავის დაღწევის ცდას, ამის მსგავს სურვილს ვერსად დავინახავთ ტიციან ტაბიძის შემოქმედებაში. პირიქით, მისი პოეზია საოცრად ცხოვრებისეულია. თუ დაკვირვებიხართ, თავის ადრინდელ ლექსებშივე ტიციანი რეალიზმის გზის ძებნაშია. საოცარია, რომ ტიციანის ისეთი ლექსებიც კი როგორიც, მაგალითად, «მღვდელი და მალარია», «ორპირის ოქროპირი» მოჰყავდათ ხოლმე როგორც ნიმუში ფრანგული სიმბოლიზმის ანარეკლისა, მაგრამ ვინ არ იცის დღეს, რომ ლექსები ტიციანის ბიოგრაფიის ნაწილს წარმოადგენს, ორგანულია მისთვის და ნამდვილად ქართულად ჟღერს»[1].
 
«ცისფერყანწელ» პოეტთა შორის ყველაზე ახლოს რეალისტურ პოეზიასთან გიორგი ლეონიძე იდგა. ვერც «ცისფერყანწელთა» თეორიულმა წერილებმა თუ სიმბოლისტური ხასიათის ლექსებმა, ვერც დასავლეთისა თუ რუსეთის სიმბოლისტი პოეტების შემოქმედებამ ვერ იქონია მასზე არსებითი გავლენა და ვერ შეაბრუნა მისი პოეზია დეკადენტიზმისაკენ. გ. ლეონიძის ამ პერიოდის ლექსები უფრო ჰიპერბოლური მატვრული აზროვნების ნიმუშებად გამოდგებიან, ვიდრე სიმბოლისტურისა («მზე ტაბასტა», «ავტოპორტრეტი», «სახრჩობელიდან», «ლიტანია» და სხვ.). გ. ლეონიძის პოეზიისათვის თავიდანვე იყო დამახასიათებელი რეალისტური პოეტური თვალთახედვა.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის ერთ-ერთი თეორეტიკოსი სანდრო ცირიკიძე სთვლიდა, რომ დიდი ფორმის ეპიურმა პროზაულმა ჟანრებმა დრო მოჭამეს და ისინი უკვე ზედმეტი არიან მწერლობისათვის. იგი წერს, რომ პროზაული ჟანრებიდან «ყველაზე უფრო ჩვენ უნდა შევიყვაროთ მინიატურის ფორმა»...[1]. და ამას იგი ხსნის აღმოსავლური მწერლობიდან ისტორიულად მომდინარე ტრადიციით.
 
სანდრო ცირეკიძე თავის თეორიულ მსჯელობებში პროზის შესახებ ისეთ უკიდურესობამდე მივიდა, რომ ხაზი გადაუსვა ამ ჟანრის დამახაისათებელ ყველა კლასიკურ ელემენტს (ფაბულას, კომპოზიციას, სიუჟეტს, ხასიათებს, ტიპებს და სხვ.) და პროზაული ნაწარმოები სათაურამდის დაიყვანა.
 
ამ სახით წერდა სანდრო ცირეკიძე თავის მინიატურებს რომელთაც არ გააჩნდა არავითარი სიუჟეტი, ისინი მხოლოდ ავტორის ლირიკულ განწყობილებებს გადმოსცემდნენ და თავისებური ეგზოტიკური ხასიათის მისტიკურ ხილვებს წარმოადგენდნენ (რაინდთა ლანდები», «მთვარეული», «ლაია», «რომანი», «პეიზაჟი», «ზამთრის ქიმერა» და სხვ.).
 
სერგო კლდიაშვილმა «ცისფერყანწელთა» ჯგუფში მოღვაწეობის ამავე პერიოდში ერთ-ერთი თავისი პროზაული ნაწარმოები პოსტ სკრიპტუმის ფორმითაც კი დაბეჭდა და სათაურად უწოდა «წმინდა ქალწულის ცისფერი გამოხედვა ციდან ქვეყანაზე»[1]. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს მისი მინიატურა «ხალიფი უზღაპროდ».
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის გამოსვლას ქართული მწერლობის ასპარეზზე მაშინვე გამოეხმაურა როგორც მკითხველი საზოგადოება, ასევე კრიტიკა.
 
გაზეთ «ახალი კვალის» 1916 წლის 13 ივნისის ნომერში დაიბეჭდა «ვინის» კრიტიკული სტატია «უდროობის გმირები». ამ სტატიის ავტორი მკაცრად აკრიტიკებს «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის როგორც მხატვრულ პროდუქციას, ასევე მათ თეორიულ მოსაზრებებს და აღნიშნავს, რომ «ისტორიაში პერიოდულად არის ისეთი ეპოქები, როცა კრიზისის ხანა დგება». ამ კრზისის შედეგია ის, რომ «საღი აზროვნება ქრება და მის ადგილს იჭერს ყალბი, ცრუ, ეკლექტიური იდეალები... აზრთა ანარქია, შეხლა-შემოხლა, ცხოვრებისაგან გაქცევა, მისტიციზმი, ინდივიდუალიზმის, პესიმიზმი, - აი დამახასიათებელი თვისებანი ამ კრიზისისა». კრიტიკოსი იქვე განაგრძობს: «პ. იაშვილმა თავის «ცისფერ ყანწებში» თავისი პირველთქმა სთქვა. ეს პირველთქმა, როგორც მოგეხსენებათ, საზოგადოებას არ მოეწონა». ბოლოს ავტორი კატეგორიულად დაასკვნის, რომ «ჩვენში სიმბოლიზმს ადგილი არა აქვს. ეს ძალით გადმოტანილი, ავადმყოფური სულის განდიდების სურვილის ნაყოფია. სიმბოლიზმი, როგორც შკოლა, არ შეიძლება, რომ ჩვენში დღეს დამკვიდრდეს. მას არ აქვს ამისათვის შესაფერი ნიადაგი».
 
1917 წლის 2 თებერვალს ქ. ქუთაისში გაიმართა «ყანწელთა» საღამო, სადაც გამოვიდნენ: ვ. გაფრინდაშვილი, პ. იაშვილი და სხვ. ამ საღამოს შესახებ გაზეთ «სახალხო ფურცლის» 1917 წლის 9 თებერვლის ნომერში დაბეჭდილია კრიტიკული წერილი. ამ წერილის ავტორი აღნიშნავს: «მხოლოდ ახალგაზრდული გამოუცდელობა მგონია იმის მიზეზი, რომ «ცისფერყანწელებმა» მოიწადინეს ასე ადვილად დაპყრობა პოეზიის კლასიკური ქვეყნისა, საქართველოსი». ამის შემდეგ კრიტიკოსი დასძენს: «ბოლოს და ბოლოს მაინც ვერ გავიგეთ, თუ რა არის «ცისფერი ყანწების» მიმართულება?».
 
ასევე უარყოფითად აფასებს «ყანწელთა» გამოსვლას აკაკი პაპავა მიმოხილვითი ხასიათის წერილშიე «წლის ნაკვეთები», რომელიც დაიბეჭდა 1917 წლის «სახალხო ფურცლის» პირველი იანვრის ნომერში.
 
«ცისფერი ყარწების» ლიტერატურული ჯგუფის წევრებმა ასევე მკაცრად უპასუხეს თავიანთ კრიტიკოსებსა და ოპონენტებს სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემებში და ზეპირ გამოსვლებში. ერთ-ერთი ასეთი საპასუხო გამოსვლის ნიმუშია თავისი ლიტერატურული შემართებითა და პოლემიკური პათოსით პ. იაშვილის წერილი მვითელ მტრებსნ, რომელიც ! «ცისფერი ყანწების» მეორე ნომერში დაიბეჭდა.
 
«ცისფერყანწელთა» ზოგიერთი კრიტიკოსი უფრო ლმობიერად, იმედით შეხვდა ახალგაზრდა მწერლების ამ ჯგუფს. მაგალითად, კ. აბაშიძე სტატიაში «ახალი თუ ძველი სიტყვა?» წერდა: «გვრწამს «ცისფერი ყანწები» გულწრფელად ეძიებენ ახალ გზას, ახალი სიტყვის თქმა სწყურიათ... «მაგრამ იგი იქვე აფრთხილებდა «ცისფერყანწელებს»: «საჭიროა არა მარტო დეკლარაციების გამოცემა, არამე ღვთიური შემოქმედება. ეს კი ჯერ თქვენ ვერ შექმენით, თუ არ მივიღებთ მხედველობაში ორ-სამ ლექსს გაფრინდაშვილისას და იაშვილისას»[1]. ვარლამ ხუროძე სტატიაში «სიმბოლიზმი ქართულ ლიტერატურაში» კვალიფიციურად და საფუძვლიანად მიმოიხილავს სიმბოლიზმს ქართულ ლიტერატურაში და დაასკვნის: «ჩვენი სიმბოლისტებისაგან დიდს არაფერს უნდა მოველოდეთ დ ნახევრად ნასესხები აზრი და გრძნობა აბა რას მოუტანს... გაივლის მოდა, ჩვენი ყმაწვილებიც დადუღდებიან და აშკარად დავინახავთ, რომ შეურყეველი და მუდამ ახალი და მიმზიდველი მხოლოდ ის მიმართულება ყოფილა, რომელსაც რეალიზმი ეწოდება...«ცისფერყანწელთა» ლიტერატურული ჯგუფი. მე-20 საუკუნის ქართულ პოეზიაში გარკვეული ადგილი უკავია «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფს. ამ პოეტურმა სკოლამ, მთელი მისი არსებობის პერიოდში, თავისებური კვალი დააჩნია ჩვენი საუკუნის ქართულ მწერლობას და ერთ დროს მისი «მედროშის» პრეტენზიითაც კი გამოდიოდა. ეს ლიტერატურული კორპორაცია სამოღვაწეო ასპარეზზე გამოვიდა ჩამოყალიბებული ლიტარატურული პროგრამითა და მანიფესტით, რომელითაც მან საზოგადოებას ამცნო თავისი მხატვრულ-ფილოსოფიური კრედო. «ყანწელებმა» გამოუშვეს რიგი პერიოდული გამოცემებისა, პოეტური ანთოლოგიებისა და კრებულებისა, სადაც ამ ჯგუფის წევრები ბეჭდავდნენ როგორც თავიანთ ორიგინალურ ლექსებსა და თეორიულ წერილებს, აგრეთვე თარგმანებსაც. ისინი თავიანთი პერიოდული გამოცემების ფურცლებზე აქტიურად აყენებდნენ სხვადასხვა მხატვრულ, თეორიულ თუ საზოგადებრივი მნიშვნელობის პრობლემებს და თავისებურად ცდილობდნენ ამ საკითხების გადაჭრას.
 
«ცისფერი ყანწების» ჯგუფის ლიტერატურული მოღვაწეობა, მასში შემავალ მწერალთა რწმენით, მიმართული იყო ქართული მწერლობისა და კულტურის განვითარებისა და აყვავებისაკენ. ეს ლიტერატურული სკოლა ქართული მწერლობის მრავალსაუკუნოვან ისტორიაში პირველი მხატვრული ჯგუფი იყო, რომელსაც თავიდანვე ჰქონდა გარკვეული ორგანიზაციული ფორმა. იგი შეიქმნა ჩვენი საუკუნის ათიან წლებში, ქ. ქუთაისში. პაოლო იაშვილმა, ტიციან ტაბიძემ, ვალერიან გაფრინდაშვილმა და სხვ. 1916 წელს გამოუშვეს ჟურნალი მცისფერ ყანწელებინ და მასში, თავიანთ მხატვრულ ქმინლებებთან ერთად, ლიტერატურული მანიფესტი - «პირველთქმაც» დაბეჭდეს.
 
1916 წელს «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფში გაერთიანდნენ: პაოლო იაშვილი, ტიციან ტაბიძე, ვალერიან გაფრინდაშვილი, კოლაუ ნადირაძე, ივანე ყიფიანი, სანდრო ცირეკიძე და სხვ. 1918 წლიდან მათ შეემატნენ: გიორგი ლეონიძე. სერგო კლდიაშვილი, რაჟდენ გვეტაძე, შალვა აფხაიძე, შალვა კარმელი, ნიკოლო მიწიშვილი და ალი არსენიშვილი.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფი 1921 წლამდე უშვებდა შემდეგ პერიოდულ გამოცემებს: გაზეთი - «ბარიკადი», ჟურნალები - «ცისფერი ყანწები» (რედაქტორი - პაოლო იაშვილი), «მეოცნებე ნიამორები» (რედაქტორი - ვალერიან გაფრინდაშვილი) და მშვილდოსანი» (რედაქტორი დ სანდრო ცირიკიძე)[1].
 
«ყანწელები» თავიანთ მხატვრულ ქმნილებებს, როგორც ორიგინალურს, ასევე თარგმანებს და თეორიულ-კრიტიკული ხასიათის სტატიებს ბეჭდავდნენ სხვა ჟურნალ-გაზეთებშიაც.
 
«ცისფერი ყანწები» ორგანიზაციული თვალსაზრისით იყო მტკიცედ შეკრული ლიტერატურული ჯგუფი; მისი წევრები გამოირჩეოდნენ ურთიერთ ლიტერატურული მხარდაჭერით როგორც ბეჭდვით ორგანოებში, ასევე საჯარო გამოსვლებისა და დისკუსიების დროს. ყანწელებში, შინაკორპორაციულ დისციპლინასთან ერთად, იგრძნობოდა საერთო მხატვრულ-ესთეტიკური რწმენისადმი ერთგულება და ერთსულოვნება. «ცისფერი ყანწების» სიმბოლისტურ სკოლაში არ ჰქონდა ადგილი დაჯგუფებებს და გათიშვებს, რაც ასე ინტენსიური და ქრონიკული იყო რუსული სიმბოლისტური სკოლისათვის, სადაც უფროსი თაობა («ერეჟკოვსკი, გიპიუსი, ბრიუსოვი, ბალმონტი და სხვ.) უპირისპირდებოდა უმცროს თაობას (ბელის, ბლოკს, ვიაჩესლავ ივანოვსა და სხვ). როგორც ფილოსოფიურ, რელიგიურ თუ ეთიკური პრობლემების სფეროში, ასევე წმინდა ესთეტიკური აზროვნების სფეროშიც.
 
სიმბოლიზმის სამშობლოდ ტრადიციულად ითვლება საფრანგეთი, ხოლო მის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის, შემქმნელებად ფრანგულ ლიტერატურაში სტეფანე მალარმე აღიარებდა ე. წ. «დაწყველილ პოეტებს» - შარლ ბოდლერს, პოლ ვერლენსა და არტურ რემბოს, რომელთაც იგი თავისი დროის ფრანგი პოეტების ჟიულ ლაფორგის, ჟან მორეასის, ანრი დე რენიესა და სხვათა ლიტერატურულ წინამორბედებად თვლიდა. აღსანიშნავია, რომ თავის მხრივ, ამ წინამორბედებმა დიდი გავლენა განიცადეს ამერიკელი მისტიკოსისა და დეკადენტი პოეტის - ედგარ პოსი.
 
სიმბოლიზმი, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობა, საბოლოოდ დამკვიდრდა ფრანგულ მწერლობაში მე-19 საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედში.
 
სიმბოლიზმი საერთოდ, და, კერძოდ, საფრანგეთშიაც, არის კაპიტალისტური ფორმაციის იმ სტადიის პირმშო, როცა იგი იმპერიალიზმში გადადის. ამ დროს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში იგრძნობა როგორც სოციალურ ძალთა პოლიტიკური, აგრეთვე იდეოლოგიური ბრძოლის უკიდურესი გამწვავება, რისი პირდაპირი შედეგიც იყო კრიზისები გაბატონებული კლასის იდეოლოგიის ისეთ ცალკეულ ფორმებშიც, როგორიცაა, კერძოდ, ფილოსოფია, ლიტერატურა, ხელოვნების მთელი რიგი დარგები და სხვა. ასეთი კრიზისის შედეგი იყო სიმბოლიზმიც ფრანგულ ლიტერატურაში.
 
ფრანგული სიმბოლიზმი უარყოფდა თანამედროვეობის ფართო სოციალური და პოლიტიკური პრობლემების ასახვის შესაძლებლობას მხატვრულ ლიტერატურაში, უარყოფდა სინამდვილის მეცნიერული შემეცნების საჭიროებას და საერთოდ ყოველგვარ პოზიტიურს ადამიანის აზროვნების სფეროში უპირისპირებდა ირაციონალიზმს; ცხოვრებაში ქადაგებდა ჰედონიზმს, ხოლო ხელოვნებაში გამოდიოდა «ხელოვნება ხელოვნებისათვის» და ფორმალიზმის პრინციპების მომხრედ. იგი დეკადენტობის დროშით აწყობდა ჯვაროსნულ ომს ხელოვნებასა და ლიტერატურაში დაცემულობის, ხოლო ცხოვრებაში ბოჰემური არტისტიზმის დასაცავად. ამიტომაა, რომ სიმბოლისტური ლიტერატურა გამსჭვალულია პესიმიზმით, სხვადასხვა სუბიექტური ვიზიონერული სხივებით და აუცილებელი დაღუპვის წინასწარგრძნობით.
 
ფორმალისტურ-ვერსიფიკატორულმა ძიებამ სიმბოლისტები ხელოვნების სხვადასხვა დარგებს შორის ჟანრობრივი მიჯნებისა და მხატვრული სპეციფიკის წაშლის იდეამდე მიიყვანა. ამ მხრივ ყურადღების ღირსია, ერთი მხრივ, რემბოს მიერ ხმოვანი ბგერების საშუალებით ფერების სიმბოლური გამოხატვისა და ახალი, რაღაც ჯადოსნური, სამწერლო ენის შექმნის ცდები, რომელთაც იგი «სიტყვების ალქიმიას» უწოდებდა. ხოლო, მეორე მხრივ, მალარმეს ექსპერიმენტები, რომელიც რიჰარდ ვაგნერის ესთეტიკური პრინციპების გავლენით, სიტყვის შინაარსობრივი მნიშვნელობის გაბუნდოვანებით, სხვადასხვა პაუზებითა და მრავალნაირი სახის ტიპორგაფიული შრიფტის კომბინაციებით ცდილობდა შეექმნა რაღაც ნიმუში ერთიანი ხელოვნებისა. სიმბოლიზმი საფრანგეთიდან გავრცელდა მთელი რიგი ქვეყნების ხელოვნებასა და ლიტერატურაში, მათ შორის მწერლობაშიც. ფრანგულმა სიმბოლიზმმა რუსულ ლიტერატურაში თან გადმოიტანა და ადგილობრივი რუსული მწერლობის ნიადაგზე დანერგა ყველა ის იდეოლოგიური და მხატვრული ნიშანი, რომელიც მას ახასიათებდა: ანტიდემოკრატიზმი, პრინციპი - «ხელოვნება ხელოვნებისათვის», რეალური სინამდვილიდან მოწყვეტა, კასტურობა, ანტირეალიზმი, ირაციონალიზმი, დეკადენტიზმი, ფორმალისტური ძიებანი, ბოჰემური არტისტიზმის განწყობილებები, ურბანიზმი, ანარქისტული ბუნტარობის ტენდენციები და, ზოგჯერ სოციალურ ინდიფერენტიზმამდე მისული აპოლიტიკურობა.
 
გასული საუკუნის 90-იანი წლების ბოლოს სიმბოლიზმი რუსულ ლიტერატურაში უკვე მტკიცედ იყო დამკვიდრებული. თუ მის მხატვრულ და ზოგადფილოსოფიურ გენეალოგიას გავადევნებთ თვალს, მისი დასავლური ძირები, გარდა ფრანგული სიმბოლიზმისა, მიგვიყვანს ოსკარ უალდის ესთეტიზმთან, ნიცშესა და იბსენის ინდივიდუალიზმის ქადაგებასთან, ედგარ პოს დეკადენტიზმთან, ემილ ვერჰარნის ურბანისტულ მხატვრულ ტენდენციებთან.
 
რუსული სიმბოლიზმის კრიზისი მომწიფდა მაშინ, როცა მასზე იერიშები მიიტანეს აკმეიზმმა და ფუტურიზმაა (1910-იანი წლები). ეს ლიტერატურული მიმდინარეობები, მართალია, მოდერნიზმისა და ნოვატორობის პრეტენზიებით შემოვიდნენ რუსულ ლიტერატურაში, მაგრამ, სინამდვილისადმი დამოკიდებულებითა და მხატვრული წარმოსახვის ხერხებით, მაინც ფორმალისტურ სკოლათა რიგს განეკუთვნებოდნენ.
 
სწორედ ამ პეროდს დაემთხვა ქართულ მწერლობაში ახალი ლიტერატურული მიმდინარეობის - «ცისფერი ყანწების» ჩამოყალიბება. ეს ლიტერატურული სკოლა ქართული მწერლობის ისტორიაში ცნობილია როგორც ევროპული და რუსული სიმბოლიზმის მემკვიდრე და მედროშე საქართველოში. მაგრამ, უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ტრადიციული წარმოდგენა «ცისფერი ყანწების» მხატვრულ-ესთეტიკური კრედოს შესახებ, მიუხედავად ამ კონცეფციის ძირითადად სისწორისა, არ არის ზუსტი.
 
ჯერ ერთი, «ყანწელთან დეკლარაციები, ზოგიერთი თეორიული და პოლემიკური წერილები და, ნაწილობრივ, მხატვრული პრაქტიკაც კი, არ არის დაზღვეული ფუტურიზმის ცალკეული ნიშნებისაგან. ამის ერთ-ერთი მაგალითია პაოლო იაშვილის მიერ 1916 წელს ჟურნალ «ცისფერ ყანწებში» მოთავსებული ამ ლიტერატურული სკოლის დეკლარაცია - «პირველთქმა», რომელშიაც იგი თავისებურად ავითარებს ფუტურიზმის იდეებს, როცა მოუწოდებს ქართულ პოეზიას ხელაღებით უარი თქვას ძველ ტადიციებზე და მხოლოდ ურბანისტულ-ინდუსტრიული თემების დამუშავებას მოჰკიდოს ხელი. აი, რას ქადაგებს იგი ამ მოწოდებაში: «... ვადიდებთ დამსხვრევის მშვენიერებას. უარვყოფთ წარსულს, როგორც მზით განათებულს, ისე ღამეში შეწუხებულს. წარსულის ოქროს გვირგვინებს გამოვსტაცეთ ძვირფასი მარგალიტები და გადავისროლეთ დავიწყების ზღვაში...» ანდა, იქვე: «ვისაც სურს, მან უმღეროს გაზაფხულის ყვავილებს, მთვარეს და საღამოს მყუდროებას, დამშვიდებულსა და ტკბილ სიყვარულს, ტყის იდუმალებას და ფრინველთა გალობას. ჩვენ გვინდა, რომ საქართველო გადაიქცეს უსაზღვრო, მეოცნებე ქალაქად, სადაც ცოცხალი ქუჩების ხმაურობა შესცვლის ყვავილოვანი ველების ზურმუხტობას...» ამ დეკლარაციაშივე გადმოისვრის ავტორი ფორმალისტურ-ფუტურისტულ იდეას: «ჩვენ გვსურს შევქმნათ გაუგებარი და საოცარი სიტყვები»[1].
 
მეორე ნიშანი, რომელიც «ცისფერყანწელებს» ასხვავებს ორთოდოქსული სიმბოლიზმისაგან, ეს არის ყანწელთა პოეზიაში არსებული რეალისტური მხატვრული აზროვნების ელემენტები და ტერნდენციები (ტიციან ტაბიძე, პაოლო იაშვილ, გიორგი ლეონიძე და სხვ.). მაგალითად, გიორგი ლეონიძის ლექსებისათვის ამ პერიოდშივე ძლიერ დამახაისათებელია უკიდურესი ანტიმისტიციზმი, საგანთა ადამიტური, მთელი თავისი სინედლითა და «სიშიშვლით» წარმოსახვა და ცხოველი პოეტური იმპულსების ექსპრესიული გადმოცემა.
 
და ბოლოს, ეროვნული მოტივი «ყანწელთა» პოეზიაში, რომელიც მათ ქართული კლასიკური მწერლობიდან მიიღეს მემკვიდრეობით, სცილდება დასავლეთისა და რუსული სიმბოლიზმის ვიწრო, კარჩაკეტილი სკოლური ესთეტიზმის ჩარჩოებს.
 
მიუხედავად ამისა, «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული სკოლა, ნაგვიანევად, მაგრამ მაინც, წარმოიშვა ევროპული და რუსული სიმბოლიზმის მხატვრულ-იდეური გავლენით. ტიციან ტაბიძის ვრცელი წერილი «ცისფერი ყანწებით», რომელიც დაიბეჭდა 1916 წელს «ყანწელთან ორგანოს - «ცისფერი ყანწების» ორივე ნომერში, არის სიმბოლიზმის, როგორც ლიტერატურული სკოლის, აპოლოგია ქართულ მწელობაში და მისი საკვანძო საკითების თეორიული გაშლისა და დამტკიცების ცდა.
 
«ყანწელები» სამწერლო ასპარეზზე გამოვიდნენ მაშინ, როცა რუსეთის პირველი რევოლუციის შემდეგ დამდგარი რეაქცია ხელახლა შეცვალა რევოლუციურმა აღმავლობამ. მაგრამ ადრინდელი შთაბეჭდილებები და საბრძოლო შემართება, რომელიც გამოწვეული იყო 1905 წლის რევოლუციის ქარიშხლით, მტკიცე ვერ გამოდგა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების მოდუნების პირობებში მათაც შეეხო სოციალურ ფენათა ზოგიერთ ნაწილში გაბატონებული სულიერი დეპრესია.
 
ამიტომ იყო, რომ ახალგაზრდა «ყანწელები» ვერ გაჰყვნენ 1910-იანი წლებიდან დაწყებული რევოლუციური აღმავლობის ტალღებს. სამაგიეროდ მათ მთელი თავისი მეამბოხე სული და ჭაბუკი გზნება მთლიანად ლიტერატურასა და ხელოვნების სფეროში გადაიტანეს.
 
რეალური სინამდვილისაგან მოწყვეტის ამ ტენდენციებმა ისინი ერგვარად მიიყვანა არარეალისტური ხელოვნებისა და ლიტერატურის მიჯნებთან და მათი მხატვრული ინტრესები დაუმორჩილა სხვადასხვა მოდერნისტულ-დეკადენტური ლიტერატურული სკოლების გავლენას, რომელთა ფილოსოფიურ-ესტეთიკური მრწამსი უცხო იყო მაშინდელი ქართული სიტყვაკაზმული მწერლობისათვის.
 
«ყანწელები» თავიანთ კრიტიკულ-ესეისტური ხასიათის წერილებსა თუ პრაქტიკულ მოღვაწეობაში, ზოგჯერ ჩვენი კლასიკური მწერლობის აპოლოგეტებად გვევლინებოდნენ ხოლმე. მათ აღიმაღლეს ხმა ვაჟა-ფშაველას გენიის დასაცავად. ტიციან ტაბიძე გაზეთ «ბახტრიონში» მოთავსებულ წერილში წერდა, რომ «ვაჟა მოცემულია როგორც მთა, როგორც მზე, როგორც პლანეტა, ის აუცილებელი პოსტულატია პოეზიის. პოეტები მას გრძნობენ, როგორც ადამიანის მზესა და ღმერთს». იმავე სტატიაში პოეტი დასძენს: «ვაჟა - ფშაველა არასდროს არ დაბერდება პოეზიისათვის, და მე ეხლაც მთელი შეგნებით რომ ვსდგევარ იმ მარცხენა ფრონტზე, რომელსაც ავალებს დღეს პოეტს პოეზია, გავიმეორებ რაც დამიწერია კიდევ უფრო ადრე, რომ ვაჟა-ფშაველა უნდა... ავიდეს მთა წმინდაზე, რადგან მთა წმინდა ისე არავის არ ეკადრება, როგორც ამ მართლა წმინდათა მთას»[1].
 
უნდა აღინიშნოს აგრეთვე, რომ ტიციან ტაბიძემ თავის დროს გარკვეული წვლილი შეიტანა ბესიკისა და დავით გურამიშვილის ღირსეულ მხატვრულ დაფასებაში.
 
მე-20 საუკუნის ქართული მწერლობის ისტორიამ თვალნათლივ დაგვანახვა მთელი ეპიგონური მწერლობის უნიათობა და უპერსპექტივობა. ქართულ მწერლობაში ეპიგონიზმის წინააღმდეგ ბრძოლამ და ახალი მხატვრული ფორმების ძიებამ «ყანწელები» ამ პერიოდში ნაწილობრივ მოსწყვიტა კიდეც ეროვნულ ნიადაგს და დროებით მათი პოეტური მზერა გადაიტანა დასავლეთისა და რუსეთის დეკადენტურ-ლიტერატურული სკოლისაკენ. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ეს მხატვრულ-პრაქტიკული ნაბიჯები მათივე თვალში გამართლებული იყო თვით მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის განვითარების ინტერესებით.
 
«ცისფერყანწელები» დასავლეთისა და რუსულ სიმბოლიზმს მხოლოდ მწიგნობრული გზით როდი ეზიარენ. მათ თავიანთი განსწავლისა და მოგზაურობის პერიოდში პირდაპირი კონტაქტებიც დაამყარეს მე-20 საუკუნის მოდერნისტული მწერლობისა და ხელოვნების წარმომადგენლებთან. 1913-1914 წლებში პაოლო იაშვილი პარიზში იმყოფებოდა და ლუვრთან არსებულ ხელოვნების ინსტიტუტში სწავლობდა. პარიზელ ხელოვანთა ცნობილ ნავსაყუდელში - კაფე «როტონდაში» იგი ხვდებოდა როგორც მრავალ უცხოელს, ისე ადგილობრივ ბოჰემურად განწყობილ მხატვრული ინტელიგენციის წარმომადგენლებს[1]. აქ თავს იყრიდნენ: პაბლო პიკასო, რიბერა, მოდილიანი, გიიომ აპოლონიერი და სხვა მრავალი თვალსაჩინო პოეტი თუ მხატვარი, რომლებთანაც პაოლო იაშვილს ახლო ურთიერთობა ჰქონდა. ეს იყო თავისებური მექა ევროპული მოდერნიზმისა, სადაც, სხვა მხატვრულ მიმდინარეობებეთან ერთად, სიმბოლისტურ პოეზიასაც ჰყავდა თავისი მიმდევრები. პირველი მსოფლიო იმპერიალისტური ომის დაწყების შემდეგ პაოლო იაშვილი დაბრუნდა საქართვალოში და თან ჩამოიტანა ფრანგული სიმბოლიტსური პოეზიისა და ევროპული მოდერნისტული ხელოვნების სული, რამაც გარკვეული დაღი დაასვა მის პოეზიას «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურულ ჯგუფში მოღვაწეობის პერიოდში.
 
ამავე პერიოდში ტიციან ტაბიძე, ვალერიან გაფრინდაშვილი და კოლაუ ნადირაძე სწავლობდნენ მოსკოვის უნივერსიტეტში და, გარდა საუნივერსიტეტო დისციპლინებისა, აქტიურად ეცნობოდნენ იქაურ ლიტერატურულ ცხოვრებასაც. აი, რას წერს ამის შესახებ თავის ავტობიოგრაფიაში ტიციან ტაბიძე: «914-1915 წლებში ლიტერატურული მოსკოვი ჯერ კიდევ სიმბოლიზმის ტყვე იყო, თუმცა უკვე იგრძნობოდა სიმბოლიზმის კრიზისი... მახსენდება სკრიაბინის სიკვდილი და მისი დაკრძალვა, სკრიაბინისავე მუსიკის კულტი...
«თავისუფალი ესთეტიკის საზოგადოების» სხდომა ლიტერატურულ-მხატვრულ წრებში და ვალერი ბრიუსოვის გამოსვლა... ნაცნობობა ბალმონტთან. რომელიც მაშინ რუსთაველის «ვეფხისტყაოსანს» თარგმნიდა, გატაცება ბლოკითა და ინოკენტი ანენსკით... ყოველივე ეს მაღელვებდა და მიტაცებდა...[1].
 
ამ პერიოდში მიუძღვნეს მომავალმა «ყანწელებმა» კ. ბალმონტს როგორც სტატია მისი შემოქმედების შესახებ, ასევე ლექსიც. ამას მოჰყვა თვითონ ბალმონტის ლიტერატურული საღამოები თბილისსა და ქუთაისში, სადაც იგი, «ვეფხისტყაოსნის» თარგმანის გარდა, გამოდიოდა ორიგინალური ლექსების კითხვითაც.
 
უფრო ადრე ალი არსენიშვილს მიმოწერა ჰქონდა ალ. ბლოკთან სხვადასხვა ლიტერატურულ პრობლემათა შესახებ.
 
«ცისფერყანწელებს» 1910-იანი წლების ბოლოს პირადი კონტაქტები აკავშირებდათ პოეტებთან და მხატვრებთან: ისიპ მანდელშტამთან, ვასილი კამენსკისთან, ილია ზდანევიჩთან, სუდეიკინთან, კირილე ზდანევჩთან, ზიგმუნდ ვალიშესკისთან...
 
ყველა ამ პირადმა ურთიერთობამ და სიმბოლისტურ-მოდერნისტული სკოლების ლიტერატურულ ცხოვრებასთან ახლო დგომამ გარკვეული გავლენა მოახდინა როგორც «ცისფერყანწელთა» ლიტერატურული ჯგუფის შექმნაზე, ასევე მათი თეორიული პრინციპების ჩამოყალიბებასა და მხატვრულ პრაქტიკაზე.
 
«ცისფერყანწელები» საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯვებამდე თავის მხატვრულ ნაწარმოებებს ძირითადად პერიოდულ გამოცემებში ბეჭდავდნენ, მაგრამ ზოგიერთმა საკუთარი ლექსების კრებულის გამოშვებაც შეძლო. მაგალითად, 1919 წელს გამოიცა ვალერიან გაფრინდაშვილის «დაისები», კოლაუ ნადირაძის «ბალდახინი» და რაჟდენ გვეტაძის «დაბინდული ქარვები», ამათ მოჰყვა შალვა კარმელის ლექსების კრებული «ბაბილონი».
 
ამავე პერიოდში «ყანწელებმა» დაბეჭდეს სტეფანე მალარმეს ლექსებისა და პროზაული ნაწერების თარგმანთა კრებული და «ახალი პოეზიის ანტოლოგია».
 
«ყანწელები», მიუხედავად იმისა, რომ ერთ ლიტერატურულ ჯგუფში იყვნენ გაერთიანებულნი და სიმბოლიზმის ზოგად მხატვრულ-ესთეტიკურ პრინციპებს იზიარებდნენ, განსხვავდებოდნენ ერთი მეორისაგან საკუთარი პოეტური ხმითა და მხატვრული დამოკიდებულებით ამ ზოგად-თეორიული პრინციპების მიმართ. ამ მხრივ აღსანიშნავი და საინტერესოა ტ. ტაბიძის, ვ. გაფრინდაშივლის, კ. ნადირაძის, პ. იაშვილის სიმბოლისტური ხასიათის ლექსები, რომლებიც მათ 1910-იან წლებში გამოაქვეყნეს.
 
ტიციან ტაბიძის ამ პერიოდის პოეზიაში გამოიყოფა სატრფიალო, ეროვნულ-პატრიოტული, დეკადენტური, მესიანიზმის, ბოჰემური არტისტიზმისა და თვითმკვლელობის მოტივები.
 
ტიციან ტაბიძის მიერ 1916 წელს დაწერილ ლექსში «წიგნიდან «ქალდეას ქალაქები» გამოხატულია მისი შემოქმედების ამ პერიოდის პოეტური პროგრამა. კერძოდ, როდესაც იგი ამბობს «ბესიკის ბაღში ვრგავ ბოდლერის ბოროტ ყვავილებს», ამით ავტორს სურს ქართულ პოეტურ სინამდივლეში კლასიკური მწერლობა მოარიგოს ევროპულ მოდერნიზმთან და თან თავის წარმოსახვაში ხელოვნურად შექმნილი სამყარო უფრო მაღალ ჭეშმარიტებად გამოაცხადოს, ვიდრე რეალურად არსებული სინამდვილე.
 
ტიციან ტაბიძის დეკადენტურ-სიმბოლისტური ლექსების ესთეტიკური იდეალების მხატვრულ რეალიზაციას წარმოადგენს ლექსი «ავტოპორტრეტი», სადაც ავტორი მოღლილი დენდის ნიღაბით გვევლინება და ცხვორებაში ჰედონისტურ ტკბობასთან ერთად, ხელოვნებაში ესთეტიზმის პრინციპებს ქადაგებს:
 
 
 
აზიურ ხალათში, ვით ფაშა ეფენდ,
ვოცნებობ ბაღდათზე მოღლილი დენდი,
ვფურცლავ მალარმეს ¨Divagations¨-ს.
 
 
 
იყავი, რაც გინდა - შავი, საცოდავი,
ცხოვრებავ, ხელში მაქვს მე შენი სადავე,
რომ ეს ჯოჯოხეთი სამოთხედ გაქციო[1].
 
 
 
სატრფიალო ლირიკაში ტიციან ტაბიძე ხორციელი სიყვარულის მხარეზეა (ლექსი «ფატმან ხათუნი») და ამ მხრივ იგი შარლ ბოდლერის «შავი ვენერას» კულტის იდეის მომხრედ გვევლინება:
 
 
 
მუტრიბ მომღერალთ ისმის ქება აქ სიყვარულის,
ალიონამდე ჰკოცნის ფატმან ავსებულ ყანწებს
და კუროების ქარავნები ამტვერებენ გზებს,
ელიან ნახვას ნდომისაგან ფერგადასულის.
 
არ დაიღლება მისი ტუჩი კოცნით არასდროს,
სულსაც მიინდობს, რომ ღალატით შემდეგ დაღადროს,
მისთვის ერთია ჩაჩნაგირი და ავთანდილი[1].
 
ეს სიმბოლიზირებული ეროტიკა ტიციან ტაბიძის პოეზიაში უშუალოდ უკავშირდება მის ბოჰემურსა და დეკადენტურ განწყობილებებს (ლექსები: «ქალდეას ბალაგანი», «ვანქის ტაძარი», «ბალაგანის მეფე», «ბირნამიის ტყე» და სხვ.)
 
 
 
«ქალდეას ბალაგანში» საქართველოს ცხოვრების ისტორიული პასაჟები შედარებულია თეატრალურ სურათებთან, რომლის სცენაც გავსებულია ფეერიული პერსონაჟებით - ნიღბებით, რომელთა შორის ავტორი მოხეტიალე კომენდატის, კლასიკური პიეროს ნიღბით გვევლინება.
 
აღსანიშნავია ისიც, რომ ტიციან ტაბიძე ამ ლექსებში ჭარბად მიმართავს პოეტური ირონიის მხატვრულ ხერხს, რომელიც სიმბოლისტურ პოეზიაში ჯერ კიდევ ფრანგმა პოეტმა ჟიულ ლაფორგმა დანერგა.
 
1910-იანი წლების ბოლოს დაიწერა (თუმცა უფრო მოგვიანებით დაიბეჭდა) ლექსი «ცხენი ანგელოსით», რომლის მთავარი მამოძრავებელი იდეაა მესიანიზმი, დანახული 1917 წლის რევოლუციის შემდგომი წლების, ძირითადად. მენშევიკური პერიოდის რეჟიმით გამოწვეული ქართული სინამდვილის პოზიციებიდან და ამასთან იგი წარმოადგენს საქართველოს წარსულის ვიზიონერულ ხილვას, როდესაც ავტორი ტრაგიკული პათოსით კითხულობს:
 
 
 
- აქ რომ სტიროდა ამირანი, ვინ გააპარა?
 
- აქ რომ სტიროდა რუსთაველი, ვინ გააჩუმა?
 
- აქ რომ იბრძოდა სააკაძე, ვინ დააკავა?[1]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
რეალური სინამდვილის სიმბოლისტურ წარმოსახვასთან გვაქვს საქმე ტიციან ტაბიძის ამ პერიოდის სხვა ლექსებშიაც: «ორპირის სეზონი», «მღვდელი და მალარია», «სატურნი და მალარია» და სხვ., სადაც დახატული სახე დ სიმბოლოები («ყანჩები», «ბაყაყები», «გიჟი მღვდელი», «ყვითელი საბანი», «სატურნალიები», «ობობას პერანგი») წარმოადგენდნენ შესაფერი კონკრეტიული სინამდივლის, ნივთიერი პირველწყაროების მისტიკურ ორეულებს, ირეალურ, მოჩვენებითი ხასიათის ანარეკლებს, რომლებიც მიღებულნი არიან პოეტის მიერ სათანადო მხატვრული სიმბოლიზაციის გზით.
 
«ცისფერყანწელების» ლიტერატურული ჯგუფის ერთ-ერთი მთავარი მესვეურის პაოლო იაშვილის ლექსები: «ფარშავანგები ქალაქში», «ვალერიან გაფრინდაშვილს», «სონეტი ელის», «მალარმე», «ვერლენ», «ვერჰარნ», «სევდიანი ზურმუხტი», «წითელი ხარი», «ტიციან ტაბიძეს» და სხვ. მის მიერ ჟურნალ «ცისფერ ყანწებში» მოთავსებული მანიფესტისემპირველთქმისნ მხატვრული რეალიზაცია იყო.
 
მისი ამ პერიოდის შემოქმედებისათვის ერთგვარად საპროგრამო ხასიათისაა 1916 წელს დაწერილი ერთი უსათაურო ლექსი:
 
 
 
პაოლო იაშვილს მომეწყინა ყვითელი დანტე,
ვაქებდი შექსპირს, მაგრამ ფარდა, შექსპირს უარი,
რა ვქნა რომ ჩემთვის ბეთხოვენი მხოლოდ ყრუ არი
და რომ წარსულმა ვერ გადმომცა მე ანდამატი.
ვფიქრობ ლექსებით ჩქარი და ხან გველივით ზანტი,
მაგრა მე ყოველთივს მირჩევნია ცეცხლის ანთება,
ჩემი ოცნების ნაპერწკალი ხალხს გადვუფანტე,
და უკვდავება ცივ ხელებით მე მელანდება[1].
 
 
 
ეს ლექსი იმდენად ავტორის კლასიკური მწერლობისადმი ნიჰილისტურ დამოკიდებულებას არ გამოხატავს, რამდენადაც პოეტის მანერულობას, უაღრესად გამძაფრებულ ინდივიდუალისტურ ტენდენციებს. თავისი განწყობილებით იგი ფრანგი დეკადენტი მწერლის ჰიუსმანსის ცნობილი პერსონაჟის ჰერცოგ დეზესენტის ორეულად გვევლინება.
 
პაოლო იაშვილი ერთ-ერთი დამამკვიდრებელია ქალაქური თემებისა მე-20 საუკუნის ათიანი წლების ქართულ პოეზიაში. მაგრამ მას ამ პერიოდში ქალაქური ცხოვრების რეალისტური სურათები და კონტრასტებით აღსავსე სოციალური გარემო კი არ იტაცებს, არამედ მისი მირაჟული ჩვენებები პოეტის თვალწინ გადაშლილი ფეერიული სურათებითა და დემონიური სულისკვეთებით. ეს გამძაფრებული ურბანიზმი და «ქალაქი სპრუტის» ფატალური სახე მთელი სიმძაფრით გამოჩნდა პ. იაშვილის თავისთავად ძლიერ ექსპრესიულ ლექსში «ფარშევანგები ქალაქში»:
 
 
 
ლიწინით სცვივოდნენ ხეების ტოტები,
აინთნენ სახლები ალმურის მოდებით.
ხალხი ირეოდა კვნესით და ვაებით,
ყვირილით მიჰქროდნენ ჩქარი ტრამვაები,
და ფარშავანგები ჰკიოდნე,. ჰკიოდნენ,
მაღალ სახლებიდან კატები სცვივოდნენ
და გიჟი ცხენები თვალებახვეული
მოჩანდნენ სვეტებზე მკერდგადახეული[1].
 
 
 
 
 
ამ ტრაგიკული გზნებით ავსებული სახე-სიმბოლოთა ქარიშხლისებური სრბოლა ლექსის ფინალურ სტრიქონებში უკვე თავისებურ მშვიდ პოეტურ რექვიემში გადადის:
 
 
 
და სხივოსნობენ გუმბათები და ოქროს ჯვრები.
იისფერ ნისლში მდუმარებით ჩანან ველები,
ვით დაფლეთილ,. სისხლისფერი, სოველი ჩვრები,
ხეებზე სხედან დაღალული მზის ფრინველები[1].
 
 
 
პაოლო იაშვილის ამ პერიოდის სხვა ლექსებშიც ჭარბად ვხვდებით პოეტის სიმბოლისტური მხატვრული აზროვნების შედაგად შექმნილ ისეთ სახესიმბოლოებს, რომლებიც ძლიერ დამახასიათებელი იყო საერთოდ «ყანწელთა» პოეტური წარმოსახვისათვის: «ჭვარტლიანი ბაღი», «სევდიანი ზურმუხტი», «ფირუზის ტახტი», «სანთლისფერი ლოცვა», «თეთრი მადონა», «სიგიჟე», «დურბელა», «ქაღალდის ჯვარი», «დაღალული ყვავილები» და სხვ.
 
პაოლო იაშვილი ამავე პერიოდში წერდა და ბეჭდავდა ლექსებს აგრეთვე ელენე დარიანის სახელით. მაგრამ «ელენე დარიანი» არ იყო პოეტის მხოლოდ ჩვეულებრივი ფსევდონიმი, ანდა შემოქმედის პოეტური გაორების შედეგი. ეგრეთ წოდებული მისი ეს დარიანული ლექსები («ძახილი», «ზამთარში», «უვერტიურა», «ფერადი სონეტი», «პირამიდებში», «უკანასკნელი მოვიხსენი ტანსაფარავი» და სხვა.) გაცილებით რთული შემოქმედებით პროცესის ნაყოფია. პაოლო იაშივლი ამ ლექსების წერის დროს ჭეშმარიტი არტისტიზმით ახდენს თავისებურ პოეტურ გარდასახვას, თავის წარმოსახვაში პოეტი ქალის, როგორც შემოქმედის, მხატვრულ ნიღაბს ჰქმნის, რომელიც თავის მხრივ ცოცხალ, დამოუკიდებელ შემოქმედად გვევლინება.
 
პაოლო იაშვილის დარიანული ლექსები მისი სხვა პოეტური ნაწარმოებებისაგან განირჩევიან თავიანთი თემატიკითაც და მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხებითაც. ეს ლექსები არ არის დაზღვეული სიმბოლისტური პოეტური აზროვნებისაგან, მაგრამ მათი ფორმა თავისუფალია ყოველგვარი ხელოვნურობისა და ბუნდოვანებისაგან. ამ თვალსაზრისით საინტერესოა ლექსი «ელენე დარიანი წერს უბრალოდ და აბნეულად».
 
1919 წელს ვალერიან გაფრინდაშვრლმა გამოუშვა ლექსების კრებული «დაისები», რომელიც მის მიერ 1915-დან 1918 წლამდე დაწერილ ლექსებს მოიცავს. «დაისები» არის ქართული სიმბოლისტური პოეზიის ყველაზე ტიპიური ლექსების კრებული. აქ მოთავსებულ პოეტურ ქმნილებებში გამოხატულება ჰპოვა თითქმის ყველა იმ იდეურ-თემატურმა და მხატვრულმა მოტივმა, რომლებიც საერთოდ დამახასიათებელი იყო დასავლეთისა და რუსეთის და, კერძოდ, ქართული სიმბოლისტური მწერლობისათვის. ამავე დროს ლექსთა ეს კრებული გარკვეულ წარმოდგენესა გვაძლევს ვალერიან გაფრინდაშვილის, როგორც პოეტისა და მოაზროვნის, ამ პერიოდისათვის დამახასიათებელ ძალიან თავისებურ მხატვრულ სამყაროზე.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილის მხატვრული აზროვნების ამ თავისებურებათა შესახებ პირველ ყოვლისა მიუთითებს ლექსების ცალკეულ რკალთა სახელები («დაისები», «ორეულები», «ოფელიები» და «ამარსიფალი»), რომლებიც მანამდე ქართული პოეზიისათვის უცხო იყვნენ და რაღაც მხატვრული იდუმალებისა თუ ჯადოსნური პოეტური ალქიმიის ბეჭდით არიან დატვირთულნი. მთელი მხატვრული პროდუქცია კი წარმოადგენს უფრო დაისის ვიზიონერული ჭვრეტით გამოწვეულ ირეალურ, მისტიურ ხილვებს, ვიდრე ობიექტური სამყაროს რეალურ-მხატვრულ ასახვას. ეს ამის მხატვრული ორეულების, ისტორიულ პირთა თუ მხატვრულ ნაწარმოებთა პერსონაჟების ნიღბების, ავადმყოფური პოეტური ხედვით გამოწვეული მირაჟების მხატვრული სახე - სიმბოლოთა თავსიებური მასკარადი.
 
«დაისებში» მოთავსებული თითქმის ყველა ლექსი წარმოადგენს ერთი თემის, ერთი პოეტური განწყობილების სხვადასხვა მხატვრულ ვარიაციას. ერთსა და იმავე ლექსში მეტ-ნაკლები ინტენსივობით ერდროულად მოცემულია სხვადასხვა მხატვრული მოტივი (სატრფიალო, ურბანისტული, ბოჰემური არტისტიზმის, თვითმკვლელობის, დაღუპვის აუცილებლობის, სიმახინჯის, მშვენიერებისა და სხვ.), რომლებიც დასახელებულ მხატვრულ ქმნილებას პოეტური ამალგამის ელფერს აძლევენ. ვალერიან გაფრინდაშვილის დასახელებული ლექსიები უფრო მრავალ სახე-სიმბოლოთა მხატვრულ კონცენტრატს წარმოადგენენ, ვიდრე ერთი პოეტური თემისა თუ განწყობილების თანდათანობით მხატვრულ-ჰარმონიულ განვითარებას.
 
ვალერიან გაფრინდაშვრლის მხატვრული აზროვნების ის თავისებურებანი, რომელთაც რეალიზაცია ჰპოვეს «დაისებში», ძირითადად ეყრდნობიან მის მაშინდელ ფორმალისტურ მხატვრულ-ესთეტიკურ კრედოს და პირდაპირი ხაზით დაკავშირებულნი არიან დასავლეთისა და რუსეთის სიმბოლისტური სკოლების მხატვრულ-ფილოსოფიურ პრინციპებთან.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილის «დაისებში» მოთავსებული პოეტური ქმნილებების გასაღები ნაწილობრივ მათი ავტორის თეორიული ხასიათის წერილებში უნდა ვეძიოთ, რომელთაც პოეტი «ცისფერყანწელების» ლიტერატურული ჯგუფის სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემებში ბეჭდავდა («ლირიკის ელიზიუმი», «სახელების მაგია», «დეკლარაცია (ახალი მითოლოგია)», «სონეტის პრობლემა» და სხვ.).
 
ვალერიან გაფრინდაშვილი ლექსში - «დაისების სინაქსარი» მთელ თავის სიმბოლისტურ ლიტერატურულ პროგრამას სახავს და «დაისების» რკალში შეტანილ სხვა ლექსებშიაც ავითარებს მას. პოეტის მისტიურ წარმოსახვაში სხვადასხვა ფანტასმაგორიული სურათები კალეიდოსკოპის სისწრაფით სცვლიან ერთიმეორეს:
 
 
 
... ისევ ოცნება აწყვეტილი - მაღალ ქარშია.
მე თითქოს ვარჩევ გზააბნეულ კვამლში სახეებს,
თითქოს გამომყავს სახეები გრძნეულ მტვერიდან;
როგორც მერამლე ვანიავებ პირქუშა დღეებს
და ვარ მსახური დაისების ამიერიდან.
ავიცრი თვალებს და დავტვირთავ სხვა სპექტაკლებით,
გადვიხდი ლოცვებს ჩემს ოთახში ვით კაპელანი;
სჩანან ვარსკვლავნი მოკიაფე: მეტი, ნაკლები,
მაგრამ ჯერ კიდევ არ ჯადოსნობს ღამის მელანი.
და აჩრდილები მიცქერიან რუხი მასკებით,
ჩემ და მათ შორის ტალღებია გარდაუვალი:
იმათ მივმართავ გაუგებარ და ძვირფას ქებით,
აცბიერდება ეს საღამო როგორც ვუალი...
 
 
 
პოეტი, როგორც ვხედავთ, ზურგს აქცევს რეალურ სინამდივლეს და მისტიკური ხილვებით არის გართული, სადაც საგნების მაგიერ მათი ნიღბებია წინა პლანზე წამოწეული. ავტორი თავის გარშემო არსებულ სამყაროს რაღაც ქაოსის სახით წარმოადგენს და თავის პოეტურ ფანტაზიაში ახდენს მის ფორმირებას აჩრდილებად, რომელთაც ჯერ კონკრეტული მითიური სახელებიც კი არ მიუღიათ.
 
ვალერიან გაფრინდაშვილი ამ ლექსში ამბობს: «გადვიხდი ლოცვებს ჩემს ოთახში ვით კაპელანი». ეს პოეტური სტრიქონი ორი მომენტით იქცევს ყურადღებას. პირველ ყოვლისა იმით, რომ პოეტს მხატვრული შემოქმედებითი პროცესი თავსებურ ღვთისმსახურებასთან აქვს გათანაბრებული, რითაც მას, ე.ი. შემოქმედებას, მაგიურ, საკრალურ მნიშვნელობას ანიჭებს და მის ზებუნებრივ ხასიათს უსვამს ხაზს. ამ მხრივ, ვ. გაფრინდაშვილის აზრით, პოეზია კასტური ბუნებისაა და პოეტებიც ამქვეყნის რჩეულთა რიგს განეკუთვნებიან. ხელოვნების ბუნების ასეთი გაგება პირდაპირ კავშირშია დასავლეთისა და რუსეთის სიმბოლისტ მწერალთა წარმოდგენასთან, რომელთა აზრით, შემოქმედებითი პროცესი დენდიზმის თავისებური, კერძოდ, მხატვრული არისტოკრატიზმის გამოვლინებაა.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის უაღრესად აქტიური და კოლორიტული პოეტური ფიგურაა კოლაუ ნადირაძე. ჟურნალ «ცისფერი ყანწების» მეორე ნომერში მან დაბეჭდა ლექსი «ავზნიანი ქალაქი».
 
კოლაუ ნადირაძის რევოლუციამდელი შემოქმედების მხატვრულ გასაღებს წარმოადგენს მისი ლექსი «Lart», რომელიც პოეტისათვის საპროგრამო ხასიათისაა. ავტორი ამ ნაწარმოებით თავისებურად ეხმაურება პოლ ვერლენის ცნობილ ლექსს დ მპოეზიის ხელოვნებან და გარკვეულად ეკამათება კიდეც, როდესაც პოლ ვერლენის მიერ ლექსის პრიმატად აღიარებულ მუსიკალობას უპირისპირებს ფერის პრიმატს:
 
 
 
მისაღებია ყოველი ფერი,
მაგრამ ეძიე მათში ფარული,
გასაოცარდეს სპეტაკ სიმღერით
დღის სინამდვილე, ღამე მთვარული[1].
 
 
 
კოლაუ ნადირაძემ შექმნა მრავალი ლექსი, რომლებიც გამოირჩევიან ავტორის ლირიკული უშუალობით, ემოციურობითა და რიტმულ-ინტონაციური მრავალფეროვნებით. მაგრამ ისინი, თითქმის ვერ სცილდებიან «ცისფერი ყანწების» მხატვრულ-სიმბოლისტურ ჩარჩოებს («ივანე «აჩაბელს», «მგზავრობა მალაელთან», «მონოლოგი საქართველოზე», «ჯიოკონდა», «ყვითელი მალაელი-პოეტი მანეკენი», «დიფირამბები», «ტრიოლეტი», «საქორწინო მოგზაურობა», «თეთრი ანგელოსი», «სექსტინა» და სხვ.).
 
შალვა აფხაიძის ამ პერიოდის ლექსებიდან აღსანიშნავია: «ქარვის სონეტი», «წერილი სატრფოს ტფილისიდან», «ღამის პეიზაჟი», «სოლო სიონში» და სხვ. რაჟდენ გვეტაძის ამავე პერიოდის ლექსებიდან უნდა მოვიხსენიოთ: «მარო მაყაშვილს», «ხავერდის ქალი», «ავტოპორტრეტი» და სხვ.
 
ორთოდოქსი სიმბოლისტი პოეტი იყო მეორე თაობის «ყანწელი» შალვა კარმელი, რომლის ლექსები ამ მხრივ სანიმუშონი არიან: «ავტოპორტრეტი პროფილში», «ლოცვა ხანჯლებით», «სალამბოს ტრირემა», «მთვრალი თვალები», «ყვითელ თოვაში», «ქარვის ტირილი», «მთვარის ეშაფოტი», «მკვდარი ბრიუგე», «ბოდლერის ოფორტი» და სხვ.
 
დღიდან «ცისფერი ყანწების» ორგანიზაციული ჩამოყალიბებისა ამ სიმბოლისტური სკოლის პოეტების შემოქმედებაში ყოველთვის შეიმჩნეოდა რეალისტური მხატვრული აზროვნების ტერდენციები, რაც ერგვარი «მიწისქვეშა დინების» საზით გასდევდა მათ პოეზიას, ვიდრე საბოლოოდ არ გავიდნენ ისინი ქართული საბჭოთა პოეზიის დიდ გზაზე. ეს რეალისტური ნაკადი ყველაზე აშკარად და ძალუმად იგრძნობოდა პაოლო იაშვილის, ტიციან ტაბიძისა და გიორგი ლეონიძის ცისფერყანწელობის პერიოდის ლექსებში.
 
პაოლო იაშვილის პოეზიაში ისეთი სიმბოლისტური ხასიათის ლექსების გვერდით, როგორიცაა: «ვალერიან გაფრინდაშვილს», «ფარშავანგები ქალაქში», «სევდიანი ზურმუხტი», «ასო ლასი», რიგი ლექსებისა მისი «ელენე დარიანის დღიურებიდან» «ზამთარში», «ფერადი სონეტი» «პირამიდებში» და სხვ., გვხვდება ჭეშმარიტად რეალისტური პოეზიის ნიმუშები: «წერილი დედას», «უეცარი ლექსი - პოლონეთს», «ალი არსენიშვილი», «დაცემულ ბათომს», «ნიკო ლორთქიფანიძეს», «გიორგი ლეონიძეს», «ტანიტ ტაბიძე», «ოფორტი», «არტურ რემბო» და სხვ. ყველა ეს ლექსი დაწერილია 1917-1921 წლებში, ე. ი. ავტორის ყველაზე აქტიური მოღვაწეობის პერიოდში «ცისფერი ყანწების» პოეტურ კორპორაციაში ყოფნის დროს.
 
რეალისტური მხატვრული საღებავებითა და პოეტური უშუალობით გამოირჩევა პაოლო იაშვილის ლექსი «წერილი დედას». ქალაქის ორომტრიალში მოხვედრილ პოეტს მშობლიური სოფლის სიმყუდროვე ენატრება:
 
 
 
ბზის განიავება, კალო და კევრი,
და სოფლის სიწმინდე, მართალი ბათმანი,
როცა მე ქალაქში მაწუხებს, მახელებს
ყველა ყელსახვევი, შავი ხელთათმანი[1].
 
 
 
საგულისხმოა, რომ ამავე თემაზე, მსგავსი განწყობილებებით, რამდენიმე წლით გვიან ცნობილმა რუსმა პოეტმა დ სერგეი ესენინმა შექმნა თავისი პოეტური შედევრები «Письмо к матери».
 
ანალოგიურ მოვლენას აქვს ადგილი ტიციან ტაბიძის პოეზიაშიც. მან სიმბოლისტური პოეზიით გატაცების პერიოდში შექმნა რეალისტური მხატვრული აზროვნებით დაწერილი რიგი ლექსებისა («პეტერბურგი», «პაოლო იაშვილს», «მღვდელი და მალარია», «კუბოში», «ორპირის სეზონი» და სხვ.). ცნობილი ქართველი ბელეტრისტი, ერთ დროს ძლიერ აქტიური ციფერყანწელი, სერგო კლდიაშვილი სამართლიანად წერდა, რომ «თუ სიმბოლიზმი წარმოადგენს სინამდვილისაგან თავის დაღწევის ცდას, ამის მსგავს სურვილს ვერსად დავინახავთ ტიციან ტაბიძის შემოქმედებაში. პირიქით, მისი პოეზია საოცრად ცხოვრებისეულია. თუ დაკვირვებიხართ, თავის ადრინდელ ლექსებშივე ტიციანი რეალიზმის გზის ძებნაშია. საოცარია, რომ ტიციანის ისეთი ლექსებიც კი როგორიც, მაგალითად, «მღვდელი და მალარია», «ორპირის ოქროპირი» მოჰყავდათ ხოლმე როგორც ნიმუში ფრანგული სიმბოლიზმის ანარეკლისა, მაგრამ ვინ არ იცის დღეს, რომ ლექსები ტიციანის ბიოგრაფიის ნაწილს წარმოადგენს, ორგანულია მისთვის და ნამდვილად ქართულად ჟღერს»[1].
 
«ცისფერყანწელ» პოეტთა შორის ყველაზე ახლოს რეალისტურ პოეზიასთან გიორგი ლეონიძე იდგა. ვერც «ცისფერყანწელთა» თეორიულმა წერილებმა თუ სიმბოლისტური ხასიათის ლექსებმა, ვერც დასავლეთისა თუ რუსეთის სიმბოლისტი პოეტების შემოქმედებამ ვერ იქონია მასზე არსებითი გავლენა და ვერ შეაბრუნა მისი პოეზია დეკადენტიზმისაკენ. გ. ლეონიძის ამ პერიოდის ლექსები უფრო ჰიპერბოლური მატვრული აზროვნების ნიმუშებად გამოდგებიან, ვიდრე სიმბოლისტურისა («მზე ტაბასტა», «ავტოპორტრეტი», «სახრჩობელიდან», «ლიტანია» და სხვ.). გ. ლეონიძის პოეზიისათვის თავიდანვე იყო დამახასიათებელი რეალისტური პოეტური თვალთახედვა.
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის ერთ-ერთი თეორეტიკოსი სანდრო ცირიკიძე სთვლიდა, რომ დიდი ფორმის ეპიურმა პროზაულმა ჟანრებმა დრო მოჭამეს და ისინი უკვე ზედმეტი არიან მწერლობისათვის. იგი წერს, რომ პროზაული ჟანრებიდან «ყველაზე უფრო ჩვენ უნდა შევიყვაროთ მინიატურის ფორმა»...[1]. და ამას იგი ხსნის აღმოსავლური მწერლობიდან ისტორიულად მომდინარე ტრადიციით.
 
სანდრო ცირეკიძე თავის თეორიულ მსჯელობებში პროზის შესახებ ისეთ უკიდურესობამდე მივიდა, რომ ხაზი გადაუსვა ამ ჟანრის დამახაისათებელ ყველა კლასიკურ ელემენტს (ფაბულას, კომპოზიციას, სიუჟეტს, ხასიათებს, ტიპებს და სხვ.) და პროზაული ნაწარმოები სათაურამდის დაიყვანა.
 
ამ სახით წერდა სანდრო ცირეკიძე თავის მინიატურებს რომელთაც არ გააჩნდა არავითარი სიუჟეტი, ისინი მხოლოდ ავტორის ლირიკულ განწყობილებებს გადმოსცემდნენ და თავისებური ეგზოტიკური ხასიათის მისტიკურ ხილვებს წარმოადგენდნენ (რაინდთა ლანდები», «მთვარეული», «ლაია», «რომანი», «პეიზაჟი», «ზამთრის ქიმერა» და სხვ.).
 
სერგო კლდიაშვილმა «ცისფერყანწელთა» ჯგუფში მოღვაწეობის ამავე პერიოდში ერთ-ერთი თავისი პროზაული ნაწარმოები პოსტ სკრიპტუმის ფორმითაც კი დაბეჭდა და სათაურად უწოდა «წმინდა ქალწულის ცისფერი გამოხედვა ციდან ქვეყანაზე»[1]. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს მისი მინიატურა «ხალიფი უზღაპროდ».
 
«ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის გამოსვლას ქართული მწერლობის ასპარეზზე მაშინვე გამოეხმაურა როგორც მკითხველი საზოგადოება, ასევე კრიტიკა.
 
გაზეთ «ახალი კვალის» 1916 წლის 13 ივნისის ნომერში დაიბეჭდა «ვინის» კრიტიკული სტატია «უდროობის გმირები». ამ სტატიის ავტორი მკაცრად აკრიტიკებს «ცისფერი ყანწების» ლიტერატურული ჯგუფის როგორც მხატვრულ პროდუქციას, ასევე მათ თეორიულ მოსაზრებებს და აღნიშნავს, რომ «ისტორიაში პერიოდულად არის ისეთი ეპოქები, როცა კრიზისის ხანა დგება». ამ კრზისის შედეგია ის, რომ «საღი აზროვნება ქრება და მის ადგილს იჭერს ყალბი, ცრუ, ეკლექტიური იდეალები... აზრთა ანარქია, შეხლა-შემოხლა, ცხოვრებისაგან გაქცევა, მისტიციზმი, ინდივიდუალიზმის, პესიმიზმი, - აი დამახასიათებელი თვისებანი ამ კრიზისისა». კრიტიკოსი იქვე განაგრძობს: «პ. იაშვილმა თავის «ცისფერ ყანწებში» თავისი პირველთქმა სთქვა. ეს პირველთქმა, როგორც მოგეხსენებათ, საზოგადოებას არ მოეწონა». ბოლოს ავტორი კატეგორიულად დაასკვნის, რომ «ჩვენში სიმბოლიზმს ადგილი არა აქვს. ეს ძალით გადმოტანილი, ავადმყოფური სულის განდიდების სურვილის ნაყოფია. სიმბოლიზმი, როგორც შკოლა, არ შეიძლება, რომ ჩვენში დღეს დამკვიდრდეს. მას არ აქვს ამისათვის შესაფერი ნიადაგი».
 
1917 წლის 2 თებერვალს ქ. ქუთაისში გაიმართა «ყანწელთა» საღამო, სადაც გამოვიდნენ: ვ. გაფრინდაშვილი, პ. იაშვილი და სხვ. ამ საღამოს შესახებ გაზეთ «სახალხო ფურცლის» 1917 წლის 9 თებერვლის ნომერში დაბეჭდილია კრიტიკული წერილი. ამ წერილის ავტორი აღნიშნავს: «მხოლოდ ახალგაზრდული გამოუცდელობა მგონია იმის მიზეზი, რომ «ცისფერყანწელებმა» მოიწადინეს ასე ადვილად დაპყრობა პოეზიის კლასიკური ქვეყნისა, საქართველოსი». ამის შემდეგ კრიტიკოსი დასძენს: «ბოლოს და ბოლოს მაინც ვერ გავიგეთ, თუ რა არის «ცისფერი ყანწების» მიმართულება?».
 
ასევე უარყოფითად აფასებს «ყანწელთა» გამოსვლას აკაკი პაპავა მიმოხილვითი ხასიათის წერილშიე «წლის ნაკვეთები», რომელიც დაიბეჭდა 1917 წლის «სახალხო ფურცლის» პირველი იანვრის ნომერში.
 
«ცისფერი ყარწების» ლიტერატურული ჯგუფის წევრებმა ასევე მკაცრად უპასუხეს თავიანთ კრიტიკოსებსა და ოპონენტებს სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემებში და ზეპირ გამოსვლებში. ერთ-ერთი ასეთი საპასუხო გამოსვლის ნიმუშია თავისი ლიტერატურული შემართებითა და პოლემიკური პათოსით პ. იაშვილის წერილი მვითელ მტრებსნ, რომელიც ! «ცისფერი ყანწების» მეორე ნომერში დაიბეჭდა.
 
«ცისფერყანწელთა» ზოგიერთი კრიტიკოსი უფრო ლმობიერად, იმედით შეხვდა ახალგაზრდა მწერლების ამ ჯგუფს. მაგალითად, კ. აბაშიძე სტატიაში «ახალი თუ ძველი სიტყვა?» წერდა: «გვრწამს «ცისფერი ყანწები» გულწრფელად ეძიებენ ახალ გზას, ახალი სიტყვის თქმა სწყურიათ... «მაგრამ იგი იქვე აფრთხილებდა «ცისფერყანწელებს»: «საჭიროა არა მარტო დეკლარაციების გამოცემა, არამე ღვთიური შემოქმედება. ეს კი ჯერ თქვენ ვერ შექმენით, თუ არ მივიღებთ მხედველობაში ორ-სამ ლექსს გაფრინდაშვილისას და იაშვილისას»[1]. ვარლამ ხუროძე სტატიაში «სიმბოლიზმი ქართულ ლიტერატურაში» კვალიფიციურად და საფუძვლიანად მიმოიხილავს სიმბოლიზმს ქართულ ლიტერატურაში და დაასკვნის: «ჩვენი სიმბოლისტებისაგან დიდს არაფერს უნდა მოველოდეთ დ ნახევრად ნასესხები აზრი და გრძნობა აბა რას მოუტანს... გაივლის მოდა, ჩვენი ყმაწვილებიც დადუღდებიან და აშკარად დავინახავთ, რომ შეურყეველი და მუდამ ახალი და მიმზიდველი მხოლოდ ის მიმართულება ყოფილა, რომელსაც რეალიზმი ეწოდება...